حکومت مشروطه

Constitutional government

بە ڕژێمێکی سیاسی دەگوترێ کە بەستێنی دەسەڵاتەکەی بەپێی بەربەستی قانوونی بەرتەسک کرابێتەوە. لەم ڕووەوە لە بەرانبەر حکوومەتی ئیستبدادی و دیکتاتۆریدا حکوومەتی دەستووری دێتە ئاراوە. بە واتایەکی دیکە، حکوومەتی دەستووری لەگەڵ حکوومەتی قانوونی بە یەک مانا لێکدراونەتەوە. قانوون بریتییە لە کۆمەڵێ بنەما و پرەنسیپ کە لە لایەکەوە سنووری کردەوەی تاک و کۆمەڵ دیاری دەکات و لە لایەکی دیکەیشەوە ئاستی بەکارهێنانی دەسەڵاتی دەوڵەت سنووردار دەکات. هێنانەکایەی پێوەندییەکی قانوونی لەنێوان حکوومەت و هاووەڵاتیان و پابەندیی هەردوولا بە قانوون، لە مەرجە سەرەکییەکانی حکوومەتی دەستووری لە ئەژمار دێت. زاراوەی «ئازادییەکانی تاک» و «جیاکردنەوەی هێزەکان» * یەکێکی دیکە لە لایەنە سەرەکییەکانی ئەم جۆرە حکوومەتەیە.
لە بەرئەوەی ئەم حکوومەتە سیستەمێکی قانوونییە و بنەماکانی بەپێی یاسا دامەزراوە، لەگەڵ پەرلەمان و پەرلەمانتاری هاوشێوە دەنوێنن. حکوومەتی دەستووری، بە دوو شێوازی جودا هاتۆتە کایەوە: یەکەم، کۆماریی. دووهەم، پاشایەتی. بیرۆکەی حکوومەتی دەستووری لە بنەڕەتەوە، ئەگەڕێتەوە بۆ بزووتنەوەی ئازادیخوازی (لیبرالیزم) *.

دەستوور دراو.

یاسای بنەڕەتی دەوڵەت

باوی کۆمەڵایەتی

شتێکە سابووناوی لە کۆمی نەخۆشەوە پێ تێ دەکرێ بۆ ڕەوانبوونی

فرمان
اجازه
اِماله
راه و رسم، آداب

فەرمان
ئیجازە
عیمالە
ڕێ و شوێن، داب

اِماله کردن

عیمالە کردن

یاسا،(هەورا.)دەسوور(باک.)ئازین،بنە،بنەگە، داڵنک،باوی کۆمەڵایەتی،شێواز،وودم، پایدۆستی،خوڵک،ڕێزمان،.دەسهکەر،بنگەهین،ڕێ پێشان دان،کەفاوی سابوونی وچتی دژی گرفت. کردن؛سابووناو لەناوکۆمی گرفتدارکردن.

normative, ئاڕاستەسەپێن، دەستوورسەپێن، ڕێچکەسەپێن، نۆرمبەخش.

فەرماندان بەکارێک

فرمان دادن
اجازه دادن

فەرمان دان
ئیجازە دان

فەرمان دان بەکارێک.

prescriptive, ڕێنوێن

وودمنامە،یاسانامە.

ڕاییکردنی گرفتی نەخۆش بەهۆی دەستوورەوە