تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



یەنگیچەری
[(تیرهاوێژ)]
یەنگیچەری
اِنکشاری، قَوَاس، زَبانِیَّة، نَبَّال.
یەنگێ (هەورا.):
یەنە
هەینی، ئین، جوحمە، جۆعمە، جومعە، دواڕۆژی حەوتە
یەنە:
ئینی، هەینی، جوعمە، جومعە.
ئاو ئامایەنە دلی چەما(هەورا)
ئاو داهاتنی چاو
ئاڤیەنگ
ئاوی بارانە، گۆلێکە، کە باراناوی تێدا کۆبێتەوە
ئایەندەی ڕابوردوو
Future in the Past، واتە ئایەندە لە ڕوانگەی ڕابوردەوە، «کتێبەکەم پەیدا کرد چونکە دەبا بیخوێنمەوە» - لە ڕابوردوودا «پەیدام کرد» چونکە دەبا لە ئایەندەدا «بیخونمەوە».
ئایەنە
آینده
ئایەنە
ئایندە، لەوەودوا، پاشەڕۆژ
ئەیرییەنە(ئاو)
بیەنا
بودەام
بیەنا
بووگم
بیەنە
بیارش
بیەنە
بیهێنە
بێلایەنی
ئەم زاراوە لە دوای شەڕی جیهانی دووهەم هاتە ئاراوە، مەبەستیشی لە حاڵەتی ئەو دەوڵەتانەیە کە لە باری سیاسی و دیپلۆماسییەوە لە گێرە و کێشەی دەوڵەتانی کۆمۆنیست و لایەنگرانی ڕۆژاوا، بە هیچکام لەم دوو لایەنەوە نەبەسرانەوە. ئەم سیاسەتە ئامرازێکە کە بەو پێیە وەڵاتێک ئەتوانێ خۆی لە قەیرانی ئایدیۆلۆژیکی نێوان وەڵاتانی دیکە دەربهاوێژێ.
مەبەست لە بێلایەنی بۆ هەر وەڵاتێک لە بواری جوگرافییەوە، واتایەکی جیاواز لەخۆ دەگرێ. بێلایەنی لە لایەکەوە بە مانای گۆشەگیری و دوورەپەرێزی تەواوە و لە لایەکی دیکەەوە بە «بزووتنەوەی بێلایەن* non-alignment» لە بەرانبەر دوو لایەن و بەشداری چالاک و پۆزەتیڤ بۆ دابەزاندنی قەیرانی نێو نەتەوەیی شرۆڤە دەکرێت (بڕوانە بزووتنەوەی بێلایەن) .
پێویستی بێلایەنی، نەچوونە ناو پەیماننامەی سەربازی و وەرنەگرتنی چەک یان یارمەتی سەربازی لە هیچ لایەنێک یان نەدانی بنکە بە هیچ لایەنێکی شەڕە و بەرعۆدەنەبوونی هیچ شتێک لە بەرانبەر خواستی لایەنەکانی تێوەگلاو بە شەڕەوەیە. ئەم شێوازەی بێلایەنی، گرتنەبەری سیاسەتی دەرەکی سەربەخۆیە و بە لایەنگرانی ئەم ڕێبازە دەڵێن وەڵاتانی «بێلایەن». بێلایەنی، ڕواڵەتێکی پۆزەتیڤیشی هەیە کە بریتییە لە هەوڵدان بۆ ئاشتکردنەوەی دوو لایەن یا ناوبژیوانی لەنێوان دوو گرووپی ڕەقیب و تەقەلا بۆ پاڕاستنی ئاشتی جیهانی لەڕێگەی چەککردنەوە (بڕوانە چەکداماڵین). بەم شێوازە دەگوترێ «بێلایەنی پۆزەتیڤ». وەڵاتی هیند لەسەردەمی نێهرۆ گەورەترین پێڕەوکاری ئەم سیاسەتە بووە لە جیهاندا.
جۆڕێکی دیکە لە بێلایەنی بریتییە لەوەیکە دەوڵەتانی پیلانگێڕ، بەپێی بەرژەوەندی هاوبەشیان لە کاتی هەڵگیرسانی شەڕێک، وەڵات یا ناوچەیەک لە شەڕەکە دەپارێزن، ئەویش پەیمان ئەبەستێ کە لە پێوەندییە نێودەوڵەتییەکاندا خۆ هەڵنەقورتێنێ. ئەم جۆرە بێلایەنییە، چەشنێکی نیگەتیڤە کە لە دوای شەڕی جیهانی دووهەم لەسەر نەمسا پیادە کرا. دەوڵەتی سۆڤیەت بەو مەرجە هێشتی نەمسا سەربەخۆیی بە دەس بێنێ کە بێلایەن بمێنێتەوە. کۆنترین و بەناوبانگترین وەڵاتی بێلایەن لەم چەشنە، وەڵاتی سویسرایە کە تەنانەت نەبۆتە ئەندامی ڕێکخراوەی نەتەوە یەکگرتووەکان و ئەم شێوازە لە سیاسەتی دەرەکی، بۆتە پێشینەیەکی پایەداری ئەم وەڵاتە.
بە بۆچوونی ڕەشەگەل بێلایەنی، بە مانای دوورمانەوە لە شەڕە. ئەم جۆرە بێلایەنییە، بارودۆخی ئەو کەسانەن کە لە ئاشتیدا بە سەر ئەبەن بەڵام دیتران سەرقاڵی شەڕن. لە ڕوانگەی ئەکادیمییەوە، بێلایەنی واتایەکی تازەتری لەخۆ گرتووە کە بریتییە لە بارودۆخێکی یاسایی کە ئەرک و مافگەلێکی دیاریکراو پێشنیاز دەکات. واتە بێلایەنی هەڵگری باڕێکی یاسایی و قانوونی نێودەوڵەتییە کە لە دوو کاتی شەڕ یان ئاشتیدا ئەبێ پەیڕەو بکرێت. لەم بارەوە «پاتێر» دەڵێ: ئەم زاراوە بەو جۆرەی کە پێش ساڵی 1945 پێناسە کرابوو لە لایەن هەموو ئەو دەوڵەتانەی کە مەنشووریان مۆر کردبوو فەشەلی هێنا. «ئیگلتۆن» پێی وایە کە شکاندنی پەیماننامەی بێلایەنی لە شەڕدا بە واتای نەمانی ئەم پەیمانەیە.
بەیاننامەی سێ لایەنەی 1950
Tripartite Declaration of 1950
بەیاننامەی سێ لایەنەی 1950
اعلامیەی سه جانبەی 1950
بەیاننامەی سێ لایەنەی 1950
بەیاننامەی دەوڵەتانی بەریتانیا، فەرەنسە و ئەمەریکا لەسەر زامنکردنی دۆخی ئەو کاتەی فەلەستین. بەپێی بەیاننامەکە ئەم سێ دەوڵەتە، ڕێککەوتن لەسەر ئەوەیکە هەرکاتێک ئیسراییل یان وەڵاتانی عەرەب پێیان خستە ئەودیو سنوور و هێڵەکانی دەسکێشانەوە لە شەڕ، ئەوکات بۆ کۆتایی هێنان بە شەڕ لەڕێی ڕێکخراوەی نەتەوە یەکگرتووەکان یان ڕێگەی دیکە، «دەستبەجێ» بێنە مەیدانەوە.
تایەنی
بەخێوکردنی منداڵێکی شیرەخۆری کەسێکی لە لایەن ئافرەتێکی مەمکداردا بەکرێ
تایەنێر(ڕۆژ)
گیشەکەر، تایەدانەر
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
حاشیەنشین
[ص. فا ]
(هاشییە نیشین - haşîye nişîn)
کەنارەنشین، کەسێک کە لە قەراخی مەجلیسەوە دانیشێت.
خایەنراو
به تاخیر افتاده