تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



ئە یا ئەە(باک)
ئاها ئەها، ئامرازێکە بۆ زویری و تیزەجاڕی بەکار دەبرێت: ئەە(ئە)دێ عەلۆ ژمەرە تاڵانا ڤەگەرێنێ: ئاها ئەو عەلۆیە تاڵانێ بۆ مە بگەڕێنێتەوە
ئەسپ هیلنۆ یا حیلنۆ(هەورا)
ئەسپ دەحیلێنێ
تەڕ یا سال ؟
تەڕ یا وشک ؟. (له کاتی دەست پێکردنی یاریدا لایەکی بەردێک به تف تەڕ دەکەن و فڕێی دەدەن به ئاسمانداو دەڵێن: تەڕ یا وشک؟ لایەنی بەرانبەر تەڕ یا وشک هەڵدەبژێرێت. کاتێک بەردەکه دەکەوێته سەر زەوی ئەگەر بەو بارەدا کەوتبوو که هەڵیبژاردبوو ئەوا یاریەکه دەست پێ دەکات ،دەنا لایەنی بەرامبەر یاریەکه دەست پێ دەکەن.)
تەڕ یا سال ؟
اَرطَبا اَم یابِسأ؟ ، رَطب اَم یابس؟ ،قَرعَة.
سوورکردنەوەی نان یا گۆشت
باسبرژاندن، بڕشتکردن(باک) براشتن، برێژەوەدان،ئەمدیو.
شێر یا خەت
شیرخت، شیریاخت
شێر یا خەت
شێران، شێریام خەت، بەرزیلان [شێرەخەت]
شێر یا خەت
... مُقارِعه، تَقارُع، قِراع
شێر یا خەت
شێروخەت، قومارێکه بە پووڵی دەکرێ.
ناساندن، ڕوون کردنەوە ڕاستی شت یا ڕوون کردنەوەی واتاکەی
التعریف
چاڤ لێ کەتن یا پێکەتن
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
یا
( (یا - ya))
ئامرازی پەیوەندی عەتفە وەک: یا ئەمە یا ئەوە، یا ئازادی یا مەرگ.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
یا
[ع ]
(یا - ya)
ئامرازی بانگ کردنە بۆ دوورو بۆ نزیک.
یا
یا
یا
که.(آنکس کەآمد.)
یا
جا، جاە، جای.(مخفّف«یاگە» است)
یا
یام. [ئامرازی بادانەوەیە و بەزۆری بۆ هەڵبژاردنە: من یا تۆ؟]
یا
کە. (ئەو کەسە یا هات.) [ئامرازی پێوەندیە]
یا
جێگە. [شوێن(سووکەڵەی((یاگە))یە.)]
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
دست یازیدن
[مص. ل ]
(دەست یازیدەن - dest yaziden)
دەست دریژکردن.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
دست یافتن
[مص.م ]
(دەست یافتەن - dest yaften)
سەرکەوتن، دەسەلات پەیداکردن.
سەرچاوە: نالی
* مامۆستا شێخ بابەڕەسووڵی عەبابەیلێ ئەیگێڕایەوە کەوا بیستوویە لەناو فەقێ موستەعیدەکانی شێخەوڵای خەرپانیدا تا موفتیی زەهاویی لە مەجلیسدا بووبێ مەلایاسینی تەشاری مافی قسەکردنی نەبوە و، مەلا یاسین له مەجلیسدا بووبێ مەلا یووسفی تەوێڵەیی مافی قسە کردنی نەبوە و، تا مەلا یووسفیش له مەجلسیدا بووبێ نالییی مافی قسەکردنی نەبوە، واتە
نالییی پلەی چوارەمی بووە لەناویانا. لەوانەیە ئەم بەیتی « حەربا » یەش پەیوەندێکی بەم مەسەلەیەوە هەبێ، هەروەها لەوانەیه پارچە شیعری « ئەحوەلی تەفرەقە نەظەر..» یش، وەک له شوێنی خۆیدا ئیشارەتمان بۆ کرد، لایەکی ئەم مەسەلەیەمان بۆ ڕوون بکاتەوە.

نەییری ئەعظەم وەها تاوی دەدا وەک مەنجەنیق
بۆ دەوامی ڕۆژپەرستیی جەمعی حەربای دێتە ناو
ئای یای(موک)
جوورە گۆرانیێکی کۆنی کوردییە
ئەستێرەی بەربە یان
ستاره سحری
ئەستێرەی بەربە یان
ئەستێرەی ڕۆژێ
ئەسپ یاڵ چەرمگ
چرمە، جرمە، خنگ.
ئەسپ یاڵ چەرمگ
هۆل. [ئەسپی یاڵ سپی]
ئەسپ یاڵ چەرمگ
ابیض. ئەستار= هەسێڵ
بنۆسی بەرایی، مایەکی یان ماددی
Material or initial cause (causa materialis)
به یار
«نا.، س.»، «مک. سنسیم.، بک.» زەوییەکی ماوەیەکب بێت نەکێڵدرابێ و کشتوکاڵی لێ نەکرابێ. هس.:بووره.
به یازه
[[؟]]
«نا.»، «سن.» کلکێکی شلک و ساوای هێندێ درەختان که لێیان دەبڕدرێ و له جێگە کی ترا دەچەقێنرێ «دەنێژرێ» و خۆی ڕێشه دادەکوتێ و دەبێته دارێکی سەربەخۆ. * قەڵەم. «تم: مردۆخ، ج1، ل- 216» .
بێ یاوەر
بێ یاریکار، بێ یاریدەر. _ ی: بێ یاریکاری، بێ یاریدەری
بەزەوی یادان
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
تب یازه
[ا ]
(تەب یازه - tebyaze)
مەلاریا، نۆبەتا، لەرزوتا.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
تک یاخته
[ا. مر ]
(تەک یاخته - tek yaxte)
تەک خانه، گیانەوەری یەک خانەیی.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
تک یاختە
[ا. مر ]
(تەک یاختە - tek yaxte)
تاک خانە، گیانلەبەری تاک سێڵ (ئەمیبیا).
جۆرەکانی وشە له ڕووی ئەو واتایانەی بۆیان دندراوە، یان لە ڕووی ڕاستەواتاوە
أنواع اللفظ باعتبار المعنی الموضوع لە
دوو ڕێ یان
شووێنێکە دوو ڕێگای لێ بێتەوە، دووڕیان ، سەرگەی دوو ڕێ یان