تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان
سەرجەم فەرهەنگەکان
فەرهەنگەکانی کوردی - کوردی
برادۆست (ئینگلیزی-کوردی)
برادۆست (کوردی - ئینگلیزی)
برادۆست (کوردی - عەرەبی)
برادۆست (کوردی - کوردی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - ئینگلیزی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)
سەلاحەدین
فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس
فەرهەنگی خاڵ
فەرهەنگی زانستی سیاسی (ئینگلیزی- کوردی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
فەرهەنگی کوردستان
قاموس کردي الحدیث
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
مەردۆخ کوردی - عارەبی
مەردۆخ کوردی - فارسی
مەردۆخ کوردی - کوردی
نالی
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
گۆڤەند و زنار
X
وشە
پوخت
پێشگر
ناوگر
پاشگر
سەروا
دەرئەنجام: 336
سەرچاوە:
فەرهەنگی خاڵ
کۆمەڵکردن
کۆکردنەوەی
چەند
شتێک
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
کۆمەڵکردن
جڤاندن٬ خڕکردنەوە٬ ڕەپساندن٬ کۆکردنەوەی
چەند
چتێک.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
کۆمەڵکوژی
نسل
کشی/نژادکشی
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
کۆمەڵکوژی
Genocide
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
کۆمەڵکوژی
بریتییە
لە
کوشتن
و لەناوبردنی گرووپێکی نەتەوەیی، ڕەگەزی، ئەتنیکی و
ئایینی
بەپێی
نەخشە
و پلانێکی
لەوەپێش
دارێژراو. بەپێی «بڕیارنامەی نێونەتەوەیی
بەرگری
کردن
لە
ژینۆساید»
کە
لە
9ی دێسەمبەری 1948
مۆر
کراوە
،
کۆمەڵکوژی
،
بەم
کردەوانەی
خوارەوە
دەگوترێ:
1) لەناوبردنی
یەکجارەکی
یان
بەشێک
لە
گرووپێکی نەتەوەیی، ڕەگەزی
یا
ئایینی
.
2) کوشتنی ئەندامانی گرووپێک.
3) ئازاردانی جەستەیی
یا
دەروونی
ئەندامانی گرووپێک.
4) خستنە
تەنگژە
و ئاستەنگی گرووپێک
بە
ئەنقەست
.
5)
بەرگرتن
لە
سکوزا
و زیادبوونی حەشیمەتی گرووپێک.
6) ڕاگواستنی زۆرەملی منداڵانی گرووپێک
بۆ
ناو
گرووپێکی
دیکە
.
لە
یاسا
نێودەوڵەتییەکان و مافەکانی کەمینەکاندا
کۆمەڵکوژی
چەند
شێوازی
لێ
دەکەوێتەوە
کە
بریتین
لە
:
کۆمەڵکوژی
جەستەیی
یا
ماددی،
کۆمەڵکوژی
سیاسی
کۆمەڵکوژی
بایەلۆژیکی و
کۆمەڵکوژی
کەلتووری.
ئەو
کردەوانەی
لە
سەرەوە
ئاماژەی پێدرا
دەکرێ
وەک
کۆمەڵکوژی
جەستەیی و
سیاسی
و بایەلۆژیکی ناوبردە بکرێن
بەڵام
بەپێی پێناسەی نەتەوەیەکگرتووەکان
کۆمەڵکوژی
کەلتووری
بەم
جۆرە شرۆڤە
کراوە
:
کۆمەڵکوژی
کەلتووری بریتییە
لە
هەر
جۆرە کردارێکی
بە
ئەنقەست
کە
بە
مەبەستی لەناوبردنی
زمان
و
ئایین
یا
کەلتووری نەتەوەیەک، گرووپێکی ڕەگەزی
یا
ئایینی
بە
دژی
ئەندامانی
ئەو
گرووپە
بە
ئەنجام
بگات
بۆ
وێنە:
1) ڕێگەنەدان
بۆ
بەکارهێنانی زمانی گرووپێک
لە
ئاخاوتنی
ڕۆژانە
یا
قوتابخانە
و
بەرگری
کردن
لە
بڵاوبوونەوەی
کتێب
و نووسراوە
بەو
زمانە
.
2)
سڕینەوە
و لەناوبردنی
کتێبخانە
،
خوێندنگە
،
مۆزەخانە
و
دەزگە
و ڕێکخراوەی
مێژوویی
و کەلەپووری
ئەو
گرووپە.
کۆمەڵی
گشتی
نەتەوە
یەکگرتووەکان بەپێی
هەمان
بڕیار
، «
کۆمەڵکوژی
بە
تاوانێکی نێودەوڵەتی» ناوبردە کردووە.
چەند
نموونەی
کۆمەڵکوژی
بریتییە
لە
: کوشتنی بەملیۆنان
لە
جوولەکان
لەلایەن
ئەڵمانییای
نازی
لە
شەڕی جیهانی
دووهەم
و
کۆمەڵکوژی
گەلی
کورد
لە
عەمەلیاتی ئەنفالەکان
لە
کوردستانی
باشوور
کە
182
هەزار
کەس
بێسەروشوێن
کران
(بڕوانە ئەنفال).
هەروەها
کوشتنی شەشسەد
هەزار
ئەرمەنی
لە
لایەن
تورکان
لە
ساڵی 1915.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
کۆمەڵکوژی ئەرمەنییەکان
بریتییە
لە
کوشتنی
بە
کۆمەڵی
کەمینەی مەسیحی
ئەرمەنستان
کە
لە
نێوان
ساڵەکانی 1915
تا
1923
لە
لایەن
سوڵتان
عەبدولحەمیدی
دووهەم
،
ئیمپراتۆری
عوسمانی
بە
ئەنجام
گەیشت.
لە
لایەن
ئەرتەشی تورکەوە،
چەند
ئاکارێکی نامرۆڤانەی
دیکە
دەرحەق
بە
ئەرمەنییەکان ڕوویداوە
کە
بۆتە
هۆی
کۆچی
زۆرەملێی نزیکەی
دوو
ملیۆن
ژن
و
پیاو
و
منداڵی
ئەرمەنی
بۆ
سووریا
و کوشتنی نزیکەی 600
هەزار
کەس
لەم
ڕێگەدا.
لەم
ساڵانەی دواییدا
هەر
لایەن
و گرووپێک
ئەم
کۆمەڵکوژییەی خستبێتە
ژێر
پرسیارەوە،
لە
لایەن
دەوڵەتی
تورکیاوە
تووشی
زەخت
و گوشار
بووە
.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
کۆمەڵکوژی ئەرمەنییەکان
قتل
عام
های
ارامنه
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
کۆمەڵکوژی ئەرمەنییەکان
Armenian Masscres
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
کۆمەڵکوژی سیاسی
بریتییە
لە
کوشتاری پلانمەندی بەکۆمەڵ
بۆ
لەناوبردنی ئەندامانی گرووپێکی
سیاسی
لە
لایەن
دەوڵەتێک
یا
دەستوپێوەنەکەی.
ئەگەرچی
شیکردنەوەی جینۆساید
لەگەڵ
کۆمەڵکوژی
سیاسی
لێک
جیاوازن
بەڵام
مەبەست
لە
ئەنجامی
ئەم
دوو
کردەوە
،
کەم
تا
زۆر
، لەناوبردنی جەستەیی گرووپێکی ڕەگەزی و سیاسییە.
ڕەنگە
لە
کاتی
شەڕدا کوشتنی جەنگاوەران و هێزی
سەربازی
شتێکی
ئاسایی
بێت
بەڵام
کوشتنی بەکۆمەڵی
خەڵکی
مەدەنی
ئاسایی
نییە
.
ئەگەر
خەڵکی
مەدەنی
بە
ئەنقەست
و
بە
شێوەیەکی
پلان
داڕێژراو
لەناو
بچن،
تەنانەت
ئەگەر
لە
لایەن
گرووپێکی
دژ
بە
دەوڵەتیش پشتگیرییان
لێ
بکرێت،
وەها
ڕووداوێک
بە
کۆمەڵکوژی
سیاسی
یان
جینۆساید ناوبردە دەکرێت.
جیاوازی
نێوان
جینۆساید و
کۆمەڵکوژی
سیاسی
دەگەڕێتەوە
بۆ
ئەو
تایبەتمەندیانەی
کە
ئەندامانی
گرووپی
ناوبراو
بۆ
دەوڵەت
ئاشکرای دەکەن.
ئەوانەی
بە
جینۆساید دەبنە
قوربانی
بە
هۆی
تایبەتمەندیی
کۆمەڵایەتی
بۆ
نموونە
ڕەگەز
، ئایینزا و
نەتەوە
، پۆلێن دەکرێن.
بەڵام
لە
کۆمەڵکوژی
سیاسیدا هۆکاری
سەرەکی
بۆ
لەناوچوون
، دەگەڕێتەوە
بۆ
هایراکی
کۆمەڵایەتی
یان
دژایەتی
سیاسی
و
نەیاری
کردن
لەگەڵ
دەوڵەت
یا
گرووپە باڵادەستەکان.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
کۆمەڵکوژی سیاسی
کشتار
سیاسی
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
کۆمەڵکوژی سیاسی
Politicide
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
کۆمەڵکۆمەڵ
کۆکۆ٬ کۆماکۆما
سەرچاوە:
مەردۆخ کوردی - فارسی
کۆمەڵگا
اَنجمن
سەرچاوە:
مەردۆخ کوردی - کوردی
کۆمەڵگا
خووزگە [کۆڕ، یانە]
سەرچاوە:
مەردۆخ کوردی - عارەبی
کۆمەڵگا
مَحجمَع، مَحفَل
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
کۆمەڵگا
جامعه
،
مجتمع
،
محل
اجتماع
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
کۆمەڵگا
شوێن
و
جێگەی
پڕایی
خەڵک
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
کۆمەڵگە
جڤاتگە
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
کۆمەڵگەی جڤاکی
کۆمەڵگەی
جڤاکی
لە
بەرانبەر
کۆمەڵگەی مەدەنی
بۆ
باسکردن
لە
جۆرە پێوەندییەک
لە
نێوان
دەوڵەت
و
کۆمەڵگە
هاتۆتە ئاراوە.
بە
گشتی
هەندێ
لە
نووسەران
هەموو
کۆمەڵگەکان
بێ
ڕەچاوکردنی ڕژێمە سیاسیەکان،
بە
کۆمەڵگەی
جڤاکی
لە
قەڵەم
دەدەن
چونکە
لەم
جۆرە کۆمەڵگەیەدا وێکچوویی
فیکر
و بیروڕا بەرچاوترە
لە
تەوفیر
و جیاوازییەکانی نێوانیان. لێکچوواندن و هاوشێوەکردن، تایبەتمەندی
سەرەکی
کۆمەڵگەی جڤاکییە.
بە
کورتی
کۆمەڵگەی
جڤاکی
لە
ڕەوتی
هەنگاونان
لە
کۆمەڵگەیەکی سوننەتیەوە
بەرەو
کۆمەڵگەیەکی مۆدێرنە سەرهەڵدەدات.
لە
کۆمەڵگەی جڤاکیدا
بە
گشتی
جیاوازی
پیشەیی و سینفی و سوننەتییەکان
کاڵ
دەبنەوە.
هەنگاونان
لە
«ڕەشەگەل» ـەوە
بەرەو
«
کۆمەڵگە
» سەرهەڵدانی کۆمەڵگەیەکی
جڤاکی
مسۆگەر دەکات. کەلتوورە ناوچەیی و لۆکاڵییەکان
لە
کاتی
پەیدابوونی کۆمەڵگەی
جڤاکی
،
مەحف
دەبنەوە.
لە
وەها
کۆمەڵگەیەکدا هۆشیاریی چینایەتی
لە
هەناوی هۆشیاریی جڤاکیدا دەتوێتەوە و یەکگرتووییەک
لە
نێوان
ئایدیۆلۆژی چینوتوێژەکان دێتە کایەوە.
لە
ناخی کۆمەڵگەی جڤاکیدا زەمینە
بۆ
دامەزرانی ڕێکخراوە و بزاڤی جڤاتی
خۆش
دەبێت و
لە
ئاکامی
ئەم
بەهەرەوەزکردنەدا چینەکانی خوارەوەی
کۆمەڵگە
دەکەونە
ناو
جەغزی
دەزگە
سیاسییەکانەوە. هاوبەشێتی
سیاسی
لەم
کۆمەڵگەیانەدا بەپێی
حەز
و
بەرژەوەندی
پیشەیی
نییە
بەڵکوو
بەپێی هەرەوەزکردن و هاندانە.
لەم
ڕووەوەیە
کە
یەکگرتوویی ڕیزەکانی
جڤات
لاواز
دەبێ
و زەمینەی
بە
ئایدیۆلۆژیک کردنی کۆمەڵگەش
فەراهەم
دەبێت.
لە
پێناسەیەکی دیکەدا سیاسەتی
جڤاکی
یان
کۆمەڵگەی
جڤاکی
کاتێک دێتە ئاراوە
کە
خەڵقێکی
زۆر
،
بەدەر
لە
ڕێسا
و شێوازە سیاسییەکان،
بە
مەبەستی
کارتێکردن
لەسەر
کۆمەڵگە
دەستدەدەنە کردەوەیەکی
سیاسی
.
جگە
لەمەش
لە
کۆمەڵگەی دیموکراتیدا سیاسەتی جڤاتی
دژی
دیموکراسییەتە
چونکە
لە
سیستەمی قانوونی لادەدات. نموونەی
ئەم
جۆرە سیاسەتە جڤاکییانە مەککارتیزمە. بەپێی شرۆڤەیەکی کۆمەڵگەی
جڤاکی
، مەترسییەکی
سەرەکی
کە
لە
سیستەمی
سیاسی
و ئازادییە مەدەنییەکان
هەڕەشە
دەکات ،
باڵادەستی
و دەسەڵاتی جڤاتە
بە
سەر
نوخبەکاندا.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
کۆمەڵگەی جڤاکی
جامعەی تودەای
10
11
12
13
14
15
16