تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان
سەرجەم فەرهەنگەکان
فەرهەنگەکانی کوردی - کوردی
برادۆست (ئینگلیزی-کوردی)
برادۆست (کوردی - ئینگلیزی)
برادۆست (کوردی - عەرەبی)
برادۆست (کوردی - کوردی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - ئینگلیزی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)
سەلاحەدین
فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس
فەرهەنگی خاڵ
فەرهەنگی زانستی سیاسی (ئینگلیزی- کوردی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
فەرهەنگی کوردستان
قاموس کردي الحدیث
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
مەردۆخ کوردی - عارەبی
مەردۆخ کوردی - فارسی
مەردۆخ کوردی - کوردی
نالی
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
گۆڤەند و زنار
X
وشە
پوخت
پێشگر
ناوگر
پاشگر
سەروا
دەرئەنجام: 289
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
کوردکوژە
جۆرێ
خورمای
خراپ
،
قەسپ
جۆرێ
ترێ
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
کوردکوژە
جوورە
خورما
و ترێیەکە
سەرچاوە:
مەردۆخ کوردی - فارسی
کوردەکوژە
انگور
درشت
سەرچاوە:
مەردۆخ کوردی - کوردی
کوردەکوژە
[جۆرە ترێیەکی
دەنک
گەورەیە]
سەرچاوە:
مەردۆخ کوردی - عارەبی
کوردەکوژە
بَیضُ الحَمام
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
کوردەکوژە
کوردکوژه٬ جوورە ترێیەکی
گلوو
گەورەیە
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
کۆمەڵکوژی
نسل
کشی/نژادکشی
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
کۆمەڵکوژی
Genocide
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
کۆمەڵکوژی
بریتییە
لە
کوشتن
و لەناوبردنی گرووپێکی نەتەوەیی، ڕەگەزی، ئەتنیکی و
ئایینی
بەپێی
نەخشە
و پلانێکی
لەوەپێش
دارێژراو. بەپێی «بڕیارنامەی نێونەتەوەیی
بەرگری
کردن
لە
ژینۆساید»
کە
لە
9ی دێسەمبەری 1948
مۆر
کراوە
،
کۆمەڵکوژی
،
بەم
کردەوانەی
خوارەوە
دەگوترێ:
1) لەناوبردنی
یەکجارەکی
یان
بەشێک
لە
گرووپێکی نەتەوەیی، ڕەگەزی
یا
ئایینی
.
2) کوشتنی ئەندامانی گرووپێک.
3) ئازاردانی جەستەیی
یا
دەروونی
ئەندامانی گرووپێک.
4) خستنە
تەنگژە
و ئاستەنگی گرووپێک
بە
ئەنقەست
.
5)
بەرگرتن
لە
سکوزا
و زیادبوونی حەشیمەتی گرووپێک.
6) ڕاگواستنی زۆرەملی منداڵانی گرووپێک
بۆ
ناو
گرووپێکی
دیکە
.
لە
یاسا
نێودەوڵەتییەکان و مافەکانی کەمینەکاندا
کۆمەڵکوژی
چەند
شێوازی
لێ
دەکەوێتەوە
کە
بریتین
لە
:
کۆمەڵکوژی
جەستەیی
یا
ماددی،
کۆمەڵکوژی
سیاسی
کۆمەڵکوژی
بایەلۆژیکی و
کۆمەڵکوژی
کەلتووری.
ئەو
کردەوانەی
لە
سەرەوە
ئاماژەی پێدرا
دەکرێ
وەک
کۆمەڵکوژی
جەستەیی و
سیاسی
و بایەلۆژیکی ناوبردە بکرێن
بەڵام
بەپێی پێناسەی نەتەوەیەکگرتووەکان
کۆمەڵکوژی
کەلتووری
بەم
جۆرە شرۆڤە
کراوە
:
کۆمەڵکوژی
کەلتووری بریتییە
لە
هەر
جۆرە کردارێکی
بە
ئەنقەست
کە
بە
مەبەستی لەناوبردنی
زمان
و
ئایین
یا
کەلتووری نەتەوەیەک، گرووپێکی ڕەگەزی
یا
ئایینی
بە
دژی
ئەندامانی
ئەو
گرووپە
بە
ئەنجام
بگات
بۆ
وێنە:
1) ڕێگەنەدان
بۆ
بەکارهێنانی زمانی گرووپێک
لە
ئاخاوتنی
ڕۆژانە
یا
قوتابخانە
و
بەرگری
کردن
لە
بڵاوبوونەوەی
کتێب
و نووسراوە
بەو
زمانە
.
2)
سڕینەوە
و لەناوبردنی
کتێبخانە
،
خوێندنگە
،
مۆزەخانە
و
دەزگە
و ڕێکخراوەی
مێژوویی
و کەلەپووری
ئەو
گرووپە.
کۆمەڵی
گشتی
نەتەوە
یەکگرتووەکان بەپێی
هەمان
بڕیار
، «
کۆمەڵکوژی
بە
تاوانێکی نێودەوڵەتی» ناوبردە کردووە.
چەند
نموونەی
کۆمەڵکوژی
بریتییە
لە
: کوشتنی بەملیۆنان
لە
جوولەکان
لەلایەن
ئەڵمانییای
نازی
لە
شەڕی جیهانی
دووهەم
و
کۆمەڵکوژی
گەلی
کورد
لە
عەمەلیاتی ئەنفالەکان
لە
کوردستانی
باشوور
کە
182
هەزار
کەس
بێسەروشوێن
کران
(بڕوانە ئەنفال).
هەروەها
کوشتنی شەشسەد
هەزار
ئەرمەنی
لە
لایەن
تورکان
لە
ساڵی 1915.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
کۆمەڵکوژی ئەرمەنییەکان
بریتییە
لە
کوشتنی
بە
کۆمەڵی
کەمینەی مەسیحی
ئەرمەنستان
کە
لە
نێوان
ساڵەکانی 1915
تا
1923
لە
لایەن
سوڵتان
عەبدولحەمیدی
دووهەم
،
ئیمپراتۆری
عوسمانی
بە
ئەنجام
گەیشت.
لە
لایەن
ئەرتەشی تورکەوە،
چەند
ئاکارێکی نامرۆڤانەی
دیکە
دەرحەق
بە
ئەرمەنییەکان ڕوویداوە
کە
بۆتە
هۆی
کۆچی
زۆرەملێی نزیکەی
دوو
ملیۆن
ژن
و
پیاو
و
منداڵی
ئەرمەنی
بۆ
سووریا
و کوشتنی نزیکەی 600
هەزار
کەس
لەم
ڕێگەدا.
لەم
ساڵانەی دواییدا
هەر
لایەن
و گرووپێک
ئەم
کۆمەڵکوژییەی خستبێتە
ژێر
پرسیارەوە،
لە
لایەن
دەوڵەتی
تورکیاوە
تووشی
زەخت
و گوشار
بووە
.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
کۆمەڵکوژی ئەرمەنییەکان
قتل
عام
های
ارامنه
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
کۆمەڵکوژی ئەرمەنییەکان
Armenian Masscres
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
کۆمەڵکوژی سیاسی
بریتییە
لە
کوشتاری پلانمەندی بەکۆمەڵ
بۆ
لەناوبردنی ئەندامانی گرووپێکی
سیاسی
لە
لایەن
دەوڵەتێک
یا
دەستوپێوەنەکەی.
ئەگەرچی
شیکردنەوەی جینۆساید
لەگەڵ
کۆمەڵکوژی
سیاسی
لێک
جیاوازن
بەڵام
مەبەست
لە
ئەنجامی
ئەم
دوو
کردەوە
،
کەم
تا
زۆر
، لەناوبردنی جەستەیی گرووپێکی ڕەگەزی و سیاسییە.
ڕەنگە
لە
کاتی
شەڕدا کوشتنی جەنگاوەران و هێزی
سەربازی
شتێکی
ئاسایی
بێت
بەڵام
کوشتنی بەکۆمەڵی
خەڵکی
مەدەنی
ئاسایی
نییە
.
ئەگەر
خەڵکی
مەدەنی
بە
ئەنقەست
و
بە
شێوەیەکی
پلان
داڕێژراو
لەناو
بچن،
تەنانەت
ئەگەر
لە
لایەن
گرووپێکی
دژ
بە
دەوڵەتیش پشتگیرییان
لێ
بکرێت،
وەها
ڕووداوێک
بە
کۆمەڵکوژی
سیاسی
یان
جینۆساید ناوبردە دەکرێت.
جیاوازی
نێوان
جینۆساید و
کۆمەڵکوژی
سیاسی
دەگەڕێتەوە
بۆ
ئەو
تایبەتمەندیانەی
کە
ئەندامانی
گرووپی
ناوبراو
بۆ
دەوڵەت
ئاشکرای دەکەن.
ئەوانەی
بە
جینۆساید دەبنە
قوربانی
بە
هۆی
تایبەتمەندیی
کۆمەڵایەتی
بۆ
نموونە
ڕەگەز
، ئایینزا و
نەتەوە
، پۆلێن دەکرێن.
بەڵام
لە
کۆمەڵکوژی
سیاسیدا هۆکاری
سەرەکی
بۆ
لەناوچوون
، دەگەڕێتەوە
بۆ
هایراکی
کۆمەڵایەتی
یان
دژایەتی
سیاسی
و
نەیاری
کردن
لەگەڵ
دەوڵەت
یا
گرووپە باڵادەستەکان.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
کۆمەڵکوژی سیاسی
کشتار
سیاسی
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
کۆمەڵکوژی سیاسی
Politicide
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
کەرکوژە
گیاهی
است
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
کەرکوژە
کەرخنکێنە
،
کەردڕ
سەرچاوە:
گۆڤەند و زنار
گلیکوژن
[ا.فر ]
(گیلیکوژین - gilîkujîn)
نشاستەی حەیوانی.
سەرچاوە:
فەرهەنگی خاڵ
گورگکوژە
گیایەکی گەڵاپانی بکوژە
لەگەڵ
گۆشتی
کاڵدا دەکوترێ و دادەنرێ
بۆ
گورگ
و دەعبای
تر
کە
بیکوژێ
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
گیکوژی (باک.)
گوشتار ٬نەبوو و ڕیشەی
هەڵکەندن
.
8
9
10
11
12
13
14