تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان
سەرجەم فەرهەنگەکان
فەرهەنگەکانی کوردی - کوردی
برادۆست (ئینگلیزی-کوردی)
برادۆست (کوردی - ئینگلیزی)
برادۆست (کوردی - عەرەبی)
برادۆست (کوردی - کوردی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - ئینگلیزی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)
سەلاحەدین
فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس
فەرهەنگی خاڵ
فەرهەنگی زانستی سیاسی (ئینگلیزی- کوردی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
فەرهەنگی کوردستان
قاموس کردي الحدیث
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
مەردۆخ کوردی - عارەبی
مەردۆخ کوردی - فارسی
مەردۆخ کوردی - کوردی
نالی
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
گۆڤەند و زنار
X
وشە
پوخت
پێشگر
ناوگر
پاشگر
سەروا
دەرئەنجام: 41
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
دوکترینی بۆشی دووهەم
بریتییە
لە
کۆمەڵێک بیرۆکە و پەرچەکردار
کە
لە
لایەن
جۆرج دەبلیۆ
بۆش
،
چل
و
سێهەمین
سەرۆککۆماری
ئەمریکا
لە
ئاست
مەسەلە
جیهانییەکان
ئاڕاستە
کرا
.
بۆش
لە
کاتێکدا
بە
دەسەڵات
گەیشت
کە
نزیکەی 10
ساڵ
بوو
شەڕی
سارد
و هەڵوەشانەوەی
یەکیەتی
سۆڤیەت
کۆتایی
پێهاتبوو.
لەم
سەروبەندەدا
ئەمریکا
دەیویست
بەو
هەلەی
کە
بۆی
ڕەخساوە،
دەسەڵات
و هێزی
سیاسی
و
سەربازی
خۆی
لە
جیهاندا
پاوەجێ
بکات
تاکوو
ببێتە
یەکەم
هێزی
جیهان
. کارەساتە تیرۆریستییەکەی 11ی سێپتەمبەری 2001، کارێکی وایکرد
کە
دەسەڵاتدارانی
ئەمریکا
شێلگیرانەتر
بیر
لە
ئارمانجەکانی ویلسۆن بکەنەوە و هەنگاوی
بۆ
بنێن.
ئەمێستە
یەکەم
کارەکانی
ئەمریکا
، بەرەنگاربوونەوەیە
لەگەڵ
ئەو
ڕژێمانەی
کە
لە
ڕوانگەی واشینتۆنەوە
بە
دەوڵەتانی
لاسار
(Rouge states)
لە
قەڵەم
دراون و تیۆری پێکدادانی شارستانییەتەکان
کە
لە
لایەن
سامۆئێل هەنتینگتۆن، هاتبووە ئاراوە
وەکوو
پاڵنەڕێکی ئایدیۆلۆجیکی
بۆ
ئەم
ستراتیجیە
ناونووس
دەکرێت.
دوکترینی
بۆش
،
لە
ئاست
وەڵاتانی جیهانیش
خۆی
نیشان
داوە.
بۆ
وێنە
وەڵاتی
سۆڤیەتی ــ
وەکوو
ڕەقیبێکی دێرینی
خۆی
ــ
خانەنشین
کردووە و
بە
هاوپەیمانییەتی
لە
ڕێکخراوەی ناتۆ*، وەڵاتانی ڕۆژهەڵاتی ئەورووپای بەلای خۆیدا کێشاوە.
ئەم
ڕێبازە،
لەمەڕ
سێ
وەڵاتی
ئێران
و عێراق (
پێش
ڕووخانی سەدام) و کوریای باشووری، سیاسەتێکی
توندی
بەڕێوە
بردووە و
لە
ژانوییەی 2002،
ئەم
سێ
وەڵاتە
لە
ڕیزی تەوەری
شەیتانی
(Axis of Evil) ناوبردە
کراوە
.
هەر
بەپێی
ئەم
دوکترینە
بوو
کە
ئەمریکا
لە
دوای یازدەی سێپتەمبەر و
بە
ناوی
شەڕ
لەگەڵ
تیرۆریزم
، هێرشی بردە
سەر
دوو
وەڵاتی
ئەفغانستان
(ئۆکتۆبەری 2001) و عێراق ( 20ی مارسی 2003) و توانی ڕژێمەکانی
تاڵیبان
و
بەعس
بڕووخێنێ.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
دوکترینی بۆشی یەکەم
دکترین
بوش
اول
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
دوکترینی بۆشی یەکەم
Bush Doctrine (1989-1993)
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
دوکترینی بۆشی یەکەم
ئەم
زاراوە
کە
دواتر
لەگەڵ
دەستەواژەی «سیستەمی نوێی جیهانی» *
بە
یەک
مانا
لێکدراونەوە، بریتییە
لە
کۆمەڵێک بیرۆکەی مژاویی.
کەچی
بەم
حاڵە،
زنجیرە
ڕووداوێک
کە
لەسەرەتای نەوەدەکانەوە سەرانسەری جیهانی گرتۆتەوە، بیرمەندان و زانایانی والێکردووە
کە
ئەم
ڕووداوانە
لە
قەبارەی «سیستەمی نوێی نێونەتەوەیی»
دا
شرۆڤە بکەن. ڕووداوەکانی جیهانی کۆمۆنیستی و دواتر گۆڕانی ڕژێمەکانی ئەورووپای
خۆرهەڵات
، ڕووخانی دیواری بەرلین،
کۆتایی
هاتنی شەڕی
سارد
و هێرشی
ئەمریکا
بۆ
پاناما و شەڕی کوەیت،
لە
جوملەی
ئەم
ڕووداوانە
لە
ئەژمار
دێن
.
لە
ڕێکەوتی 11ی سیپتەمبەری 1990، جۆرج
بۆشی
یەکەم
، سەرۆککۆماری
ئەمریکا
دوای هێرشی عێراق
بە
کوەیت و داگیرکردنی
ئەم
وەڵاتە (ئاگۆستی 1990)،
لە
وتارێکیدا
لە
بەردەم
نوێنەرانی کۆنگرێسی
ئەمریکا
،
بەم
شێوە
سیستەمی نوێی جیهانی
پێناسە
کرد:
«جیهانێکی
تەواو
جیاواز
لەو
جیهانەی
کە
ناسیومانە. جیهانێک
کە
دەبێ
تێیدا باڵادەستیی و حاکمییەتی
قانوون
لەبری
قانوونی
جەنگەڵ
،
سەروەر
بێت.
ئەو
جیهانەی
کە
تێیدا وەڵاتەکان، بەرپرسیارییەتی
هاوبەش
لە
بەرانبەر
ئازادی
و
عەداڵەت
بە
ڕەسمییەت بناسن و دەسەڵاتداران
ڕێز
دابنێن
بۆ
مافی بێدەسەڵاتەکان» .
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
دوکترینی مۆنرۆ
دکترین مونرو
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
دوکترینی مۆنرۆ
Monroe Doctrine
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
دوکترینی مۆنرۆ
ئەم
زاراوە
باس
دەکات
لە
سیاسەتەکانی جەیمز مۆنرۆ
کە
لە
نێوان
ساڵەکانی (1817-1825) سەرکۆماری
ئەمریکا
بووە
. مۆنرۆ
لە
2ی دێسەمبەری 1823
لە
پەیڤێکی خۆیدا
بۆ
کۆنگرێسی
ئەمریکا
، ڕایگەیاند
کە
وەڵاتانی ئەوروپی مافی
ئەوەیان
نییە
لە
کاروباری ئەمریکییەکان
دەستێوەردان
بکەن و
لە
بەرانبەریشدا ئەمریکییەکان نابێت دەستوەردەنە کاروباری ئەوروپییەکان.
ئەم
دوکترینە
لە
چوار
تەوەری
سەرەکی
پێکهاتبوو
کە
بریتین
لە
:
1ــ کیشوەری
ئەمریکا
نابێ
بکەوێتە مەترسیی پەیوەستبوون
بە
خاکی
هیچ
وەڵاتێکی ئەوروپییەوە.
2ــ وەڵاتە یەکگرتووەکانی
ئەمریکا
،
هەر
چەشنە هەوڵدانێک
بۆ
پەرەپێدانی سیستەمە سیاسییەکانی ئەورووپا،
لە
هەر
بستە
زەمینێکی وەڵاتەکەدا
بە
مەترسییەک
بۆ
ئاشتی
و ئاسایشی
خۆی
دەزانێ.
3ــ
ئەمریکا
هیچ
دەستێوەردانێک ناکات
لە
موستەعمەراتی ئەورووپادا.
4ــ
ئەمریکا
لە
شەڕی وەڵاتانی ئەوروپی
کە
لەسەر
بەرژەوەندی
تایبەت
بە
خۆیان
هەڵدەگیرسێ
خۆی
تێ
هەڵناقورتێنێ.
ئەم
سیاسەتە
لە
بەرایی
سەدەی بیستەمدا
بەم
ئەنجامە
گەیشت
کە
وەڵاتە یەکگرتووەکانی
ئەمریکا
ببێتە ژەندەرمەی ئەمریکای
باکووری
و باشووری
کە
ئەمەش
بووە
هۆی
کێشە
و
هەرا
لەنێوان وەڵاتانی ئەمریکای لاتین
لەگەڵ
ئەو
وەڵاتەدا.
بە
باوەڕی
دەسەڵاتدارانی ئەمریکی سیاسەتی مۆنرۆ، ئێستەکەش
وەکوو
بنەمایەکی
سەرەکی
لە
سیاسەتی دەرەوەی
ئەمریکا
لە
ئەژمار
دێت
.
سەرچاوە:
گۆڤەند و زنار
فوتوالکتریک
[ا. فر ]
(فووتووئیلیکتریک - fûtûiliktrîk)
دینەمۆی دروستکردنی
کارەبا
.
سەرچاوە:
برادۆست (کوردی - کوردی)
نێزیکترین زۆنی فراژووتن
Zone of Proximal Development (ZPD)، چەمکێکی «ڤیگۆتسکی»ـیە
بۆ
ڕاڤەکردنی
ئەو
زۆنەی
ڕێک
لە
بان
ئەو
نهۆمەوەیە
کە
زارۆک
تێیدا
زاڵە
بەسەر
توانا
و زمانی خۆیدا.
ئەمیان
دەبێتە کایەی
دنەدەر
بۆ
هەڵکشان
.
سەرچاوە:
گۆڤەند و زنار
هیدروالکتریک
[ا. فر ]
(هیدرۆ ئیلیکتریک - hîdro iliktrîk)
دروستکردنی
کارەبا
بە
ئاو
.
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
پاکترین
خاوێنترین
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
چاکترین
چاترین
،
باشترین
،
خاسترین
، قەنجترین، چێترین،
سەرپەڕ
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
یەکترین
یکدیگر
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
یەکترین
یەکتر
، ئێکتر
سەرچاوە:
گۆڤەند و زنار
باکتری
[ا ]
(باکتری - baktirî)
میکرۆب
، بەکتریا.
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
تفاندنە دەم یەکتری
مەبەس
لە
دوو
کەسە
یا
پتر
،
کە
لە
قسەیەکدا یەکدیگربن
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
دەست یارمەتی یەکتری دان.بە.
بەدەستەڵات،بەدەستودوو.بە.ەوەدان: دانەدەست.بەرکردن:ئامادەکردن،بەدەستوودوو.بێ،هەژار، نەبوو،دەستکورت،پشتی
دەستی
خۆگەستن؛پەشیمان بوونەوە.خۆیە دوەدان:خۆدانەدەست.دانە.:بەدەستەوەدان.لە.خستن
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
یەکتری
یکدیگر
سەرچاوە:
فەرهەنگی خاڵ
یەکتری
وتەیەکە بەکاردێنرێ
بۆ
دوو
کەس
لە
شتێکدا
وەک
یەک
بەشدارین
سەرچاوە:
فەرهەنگی خاڵ
یەکتری
یا
نەریمان
و
فەرهاد
(
یەکتری
)
یان
خۆش
دەوێت
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
یەکتری
یەکتر
، ئێکتر
1
2
3