شَرَنگ، خَرزَهره. (درختی است معروف)

کەرکوژ. [لووڕک (درەختێکی بەناوبانگه)]

قَطف، دِفلِي، حَبن، حَبِین، سَمُّ الْحِمار، خَرزهرَج.

ناوی دوو دێیە لە ناوچەی سەنگاو تانجەڕۆ

درەختێکی هەمیشە سەوزی تاڵە ، گەڵای وەک گەڵای بی وایە گوڵی زەرد یا سوور یا سپی دەکرێ

خرزهره

لووڕک، لوولک، لویڕ، ڕوولک

(ڕەوا.،کۆ.):لووڕک،(هەو.،گەر.)ڕوولک،(زەن.،کەل.)خەرزاڵە،(دەر.)قرجێڵی،قرژێڵی، (باک.): ڕوول،قەژیڵە،قرژاڵە، (ئەردە.): کەرکوژ.گەڵای تاڵە مریشک و مراوی و قاز بیخۆن پێدەمرن دارەکەی بەقەد دارە قەیسیێکی لێدێ گوڵی سپییە و ئاڵیشی هەیە وەکو گوڵی گوڵاوێیە،بەڵان بەتۆپ نیە و وەکو فینجانی وایە، کەلوویەکی درێژی هەیە، دارەکەشی بەزۆری دەکرێت بە (کڕە)ی ئاش و چەڵتووکی پێ کڕە دەکرێت

یا

یا، یان

جویده

ژاویاو، جاویاگ

جویده

ژاویا، جاویاگ

(باد.):ژیانێکی تاڵ و ناخۆش

«ست. مت.» ڕاگرتنی خوێن لە شوێنێکی لەشی ئادەمیزاد که بەشتێکی تیژ «چەقۆ، خەنجەر، شووشه،....» بڕابێ یا بە گولله و هەر شتێکی دیکه بریندار بووبێ و خوێنی لێ بێ. تێبــ.- ئێستا دوکتۆران ئەم کاره به داو و دەرمانی تازه «تەنتووریۆد، مێرکوورکڕۆم،...» دەکەن. جاران لەکوردستان، پەڕۆ و پاڵیان دەسووتاند و سووتوەکەیان دەخسته سەر برینەکه یا ڕۆنی داغیان بەسەردا دەکرد خوێنی ڕادەو ستا. بۆ برینی بچووک سووتوی جگە ره و گڵە سووریش بەکار هاتووه. *«سن.» برژاننە وه.

«مست. مت.»، «سن.» تم: برژاندن. تێبــ.- دە نگی «ن» ی یەکەم لەو وشەیەدا و له هەموو مەسدەرێکی دیکەشا که له ناوچەکانی بێجگه له «سنە» به «ئاندن» دوایی دێت و لەبن لەهجە ی سنەییدا د بێته «ئانن» - تۆزێ دەگیرێ «مشدد» ه، لەڕاستیدا هەر دەنگی (د)، کەی برژاندن دەچێتە ناو دەنگی (ن)ە کەوه «دەغم دەبێ» و ئەو گیراوییه پەیدا دەکات. ئەمەش بەلای منە وه شێوەیە کی دیکەی «د» ی کلۆری بن لەهجەی سلەیمانیە کە لەبن لەهجەی سنەییدا له باتی ئەوەی وەکوو سلەیمانی دەنگی «گ» ێکی سووکی لە دوای «ن» ەوه لێ دەربچێ، به جارێک کلۆر دەبێ و دەفەوتێ.

«مست. لا.» 1- هاتنەوه حاڵی گیاندارێک. که لەبەر نەخۆشی یا هەر هۆیەکی دیکه، کەنەفت بووبێ:: سەرما کەسیرە ی کردبوو باش دامان پۆشی، تۆزێ بووژایەوه. گرانەتا پەکی ئینسان دەخا و زۆر درەنگ دەبووژێتەوه. 2- زیندوو بوو نەوه و وەبا کەوتنەوەی شتێک یا ڕێ و شوێنێک که کزبووبی یا هابێیته لە ناو چوون.:؛ نەورۆز جێژنێکی کۆنی کوردانە و تازه بووژێتەوه. هس.: «په._: بووژیتەن، ڕزگاربوون کردن.

«نت.»، «سن.» 1- ئیشکەڵی دار و درەخت. 2- پووش و پەڵاش که پاش دارە ڕای خانوو دەخرێته سەربان و له پاشان گڵەبان دەکرێ و سواغ دەدرێ.* هەژگ، بژاڵ، هەژگەڵ.

(دوژ ئالون - duj altn)

دلرهش، به دنیاز، به - دکردەوه، بەدخوو.

گاگیرە، بستەدارێکە نیر و مژانەی لێک قایم دەکات، سەرمژانکە(دەر) سەرکەلە(کە) گاینجە، سەرگایینجە.

شەکاندنەوە.

دارێکە وەک بڵاڵووک داردەستی لێ دروس دەکرێ

ئامۆژگاری، پەند

«مستـ. متـ.» ۱-بەتاڵ کردنی ئاوێکی لە گۆزە و... دایە و بە عەرزیدا بڵاو کردنەوەی.: ئەو هەموو ئاوە چییە ڕژاندووتانە. وشیار بە ئاوەکە نەڕژێنی. ۲- «کنـ.» ئیشێک یا ڕێ و شوێنێک کردن بە باو، داب و دەستوور داخستن، داهێنانی بیدعەتێک.: ئاوێکی وای نەڕژاندووە خۆشەوە بێ. ئاوێکی خراپیان ڕژاندووە. «بێفایدەیە مەنعی من ئێستاکە لە گریان» «بۆ عاشقی بێچارە زوو ئەم ئاوە ڕژاوە» «نالی: گمـ_۷۱» تێبــ.ینی: ئەم وشەیە زیاتر بۆ لانی خراپە و لۆمە و سەرکۆنە کەڵکی لی وەر دەگیرێ.. ٭ئاوڕشتن.

ئاوڕشێنکردن

ئاوڕشێن کردن

آب پاشید. (بر نان مثلأ.)

ئاوپشانن. [ئاو پرژاندن. (بۆ نموونە: ئاو پرژاندن بە ناندا.)]

برد، رش.

بڕوانە: ئاوپژاندن

ڕژانی ئاو. تووتکان، بۆ نێرو مێیان بەکار دەبرێ، تۆو(مەنی)هاتنەوە. کە چتێک بخورێ بڵێن دا بەشی ئەو منداڵەی بدە با تووی نەشکێ گۆیا، کە تۆوی بتکێ منداڵی نابێ، ڕەنگ ڕژان، نەخشە دانران

ڕژتنی ئاو، ڕشتنی ئاو. تووتکاندن، مەنی فڕێدان. ڕەنگ ڕژتن

رنگ ریختن، رنگ ریزی، شالودەریختن.

ڕەنگ ڕژانن. [ڕەنگڕشتن: نیشانەکردنی جۆری خانوبەرەو بناخەداڕشتنی].