تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



به پیرەوه چوون
[[؟]]
مست. مت.» ١- بۆ بەخێرهاتن کردنی کەسێ لە ماڵ یا لە شار چوونەوە دەرەوە. ٢- (مج.) دەگەڵ کارێ. یا مەسەلەیێ بە خۆشی ڕووبەڕوو بوون و پەسند کردنی. خەڵکی شار تا تاسڵووجە بەپیریەوە چوون. خەڵک ئێستا بەپئر کتێبــ.ی کوردیەوە دەچن. * پێشواز کردن بەرەوپیرچوون. (جن.) پێشواز کردە.
ئاو ـ و ـ ئاو چوون
«کنـ.» تووک و نەفرینە لە کەسێک دەکرێ ● «ڕەببی ئاو ـ و ــ ئاوچێ» تووشی بەڵایەک بێ ڕزگاری لە دوا نەبێ. تێبــ. ــ بەو مانایە: ئا وێک «ڕووبارێک» لە پێشدا بیبا کە خۆی هاته بڕانەوە فڕێی داتە ئاوێکی دیکەوە بۆ ئاوێک.
ئاوڕوو چوون
«مستـ. لا.» تم: ئابڕوو چوون.
ئاگر تێ چوون
«مستـ. لا.» ١- تمـ: ئاگر گرتن / ٢، ئاگرتێ کەوتن. ٢- «کنـ.» بەغیلی بردنی کەسێک بە کەسێکی تر: هەر باسی پیاوەتی حەسەنمان کرد، ئەو ئاگری تێ چوو. یەکێک بەکۆک و پۆشتەیی ببینێ ئاگری تێدەچێ. نەمانزانی بۆچی وا ئاگری تێ چووبوو.
ئاگرەگیان چوون
آتش بەجان سدن، تندشدن.
ئاگرەگیان چوون
ئاڵۆزبوون، توون بوون. [ڕەش داگیرسان]
ئاگرەگیان چوون
اشتعال، احتداد، اضترام، اغتیاظ.
ئەترەش چوون
«مستـ. لا.»، «مکـ.» ترس ڕێ نیشتن، زەندەق چوون، ترسانی زۆر.: سێڵاوێکی وایە پیاو ئەترەشی دەچێ. تێبــ.ینی: ئەوەندەی بیسترابێ، هەر بۆ ترسان لە ئاو، ئاگر، جێگای بەسام «ئەشکەوت،....» دەکار دەکرێ.
برس بەس چوون
گرسنگی بستەشدن، گشنگی بند آمدن.
برس بەس چوون
ورەخستن. (ورەخستگیه، برسی چووگەسە بەس ) [دڵ نەبردن، تەوابوونی برسێتی.]
برس بەس چوون
قَمَه، قَهَم.
بیر چوون
فراموش کردن
بیر چوون
لە یاد چوون
بە قەڵفەز چوون
[[به/3+قه‌لفه‌ز؟+چوون]]
«مست.مت.»، «مک.» دڕانی جلوبەرگ، لە ئەنجامی لێ گیربوونی تەڵەزمەدار، بزمارێکی لە شوێنێک داکووترابێ. بەردێکی نووک تیژی دەرپەڕیو و هەر شتێکی تری لەم بابەته. تێبــ.ینی:آ» ئەم جۆره «دڕان» ه هەمیشه شکڵی زاویەی قاییمەی هەیه و «زاویە» که ئەو شوێنەیه که تەڵەزم یا.. ی لێ گیر بووه. ب» من نەمتوانی بزانم وشەی «قەڵفەز» ئەسڵی چییه و له کوێرا هاتووه، بەڵام بە دووری نازانم که دەگەڵ وشەی «قەڵبە» ی بن لەهجەی سلێمانی پەیوەندێکی نیزیکیان هەبێ، هەرتکیان ئەسڵیان یەک بێ...،» مامۆستا خاڵ «قەڵفەز» ی به «تاڤگه» مانا لێداوەتەوه. «تم: خا، ب٣، ل-56» .
بەرەوپیر چوون
«مست. لا.» تم: بە پیر ەوهەچوون.
بەزەیا چوون
فرورفتن. (آب مثلاً)
بەزەیا چوون
ڕۆچوون (بۆ نموونه: ڕۆچوونی ئاو.)
بەزەیا چوون
غَور، نشَ، نَشیش، نُضُوب.
بەڕێ چوون
1- «نت.» هەموو ئەو شتانەی بۆ ژیانی کەسێک پێویسته.:: ئەم بەسته زمانه خۆ کەسی نییه، کێ - بە ڕێ چوونی دەدا. 2- «مج.» ژیان:: جا ئەگە هیچ کارێک ناکا ئەدی بەچی بەرێێ دەچێ «دەژی»
ئاگر چوونەگیان
«مستـ. لا.»، «کنـ.» ١- تمـ: ئاگرتێبــ.ەربوون /٢. ٢- تمـ: ئاگر گرتن / ٢.
بەش چوونەوه سە ربەشان
«کن.» به کەسێک دەگوترێ: «ڕەببی بەشت بچێتەوه سەربەشان» به نیازی ئەوەی ئەو کەسه کەسێکی نزیکی بمرێ و ببێته میراتگری و هێشتا میراتەکە بەش نەکرابێ خۆشی بمرێ و بەشەکەی ئەو بەسەر میراتگرەکانی پێشوودا بەش کرێتەوه.
دان چوونە کڵێڵە
دان چوونە کڵێڵە
ددان بەسەریەکدا نووسان و زار هەڵنەپچڕان
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
دان چوونەکلیلە
دەم چوونە کلیلە
دان چوونەکلیلە
دەم چوونە کلیلە
دڵ چوونەسەر
اشتها کردن
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
دیق چوونەدڵ
سوێ چوونەدڵ
دیق چوونەدڵ
سووێ چوونەدڵ
دەم چوونە کڵێڵە
زاڕەق بوون، قسە بۆ نەهاتن
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
دەم چوونەکلیلە
بریتییە لە بەسترانی دەم و نەکرانەوەی لە ترساندا
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
شین چوونەوە
دەرکەوتنی شت لە دوورەوە بەشین
لێ چوونەوە
از تخمگذاری بازایستادن
ترک عادت کردن
لێ چوونەوە
لە هێلکە کردن دەست هەڵگرتنی کەڕکی
تەرکی کارێکی خو پێ گرتو کردن
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
لە پێست چوونەدەرەوە
بریتییە لە تووڕەبوون و دڵتەنگ بوون لە شتێک