ویشی چن

نگا: خێرۆک

خێرۆک

هاویشتن

انداختن

هاویشتن، فڕێدان، ئاڤیتن

«مستـ. متـ.» ۱- بە قەوەت فڕێدانی شتێک بۆ ئەولاولا، بە جۆرێکی وا کە بەسەر زەویدا نەڕوا: تیرێکی ئاوێشت، ئەو تەسبیحەت بۆچی وا ئاویشت وەختە بوو کوێرمان کەی، ئێسقانێ بۆ سەگەکە باوێژە. ۲- خستنە کار و بەکارهێنانی چەک: تۆپێکی ئاوێشتە سەنگەرەکە لێی نەدا، پەنجا کەس زیاتر بە جارێ لە زەماوەندەکەدا تفەنگیان داویشت. ۳- «کئێر.» حیساب کردن بە چۆرت «ئامرازێکە بۆ حیساب» : ئەوە چەند جاری ئاویشتووە هەر دەکا۳۲۵تمەن و دوو قڕان. ئەوەی داومانەتێ بیئاوێ و ئەوی داویشێتی لێی دەرکە بزانە چەندیی لەسەر دەمێنێ. ۴- فڕێ دانی شتێک بۆ کەسێک.: هەر جغارە بوو دەی ئاویشت. ٭ئاویتن، ئاویژتن. «بکـ.» ئاڤیتن. هاویتن، هاویشتن. تێبــ.ینی: وادەزانم ئەسڵی ئەم مەسدەرە «ئاویژتن» ە و دەنگی «ژ» یەکە لە جیرانەتی دەنگی «ت» دا بۆتە «ش». لە سەرف کردنا بۆ زەمانی ڕابردوو «ش» و بۆ حاڵ و ئاییندەش دەبێتەوە «ژ» : ئاویشتم، داوێژێ، باوێژە. تێ ئاویشتن_ [تێ «پێبفـ.» +ئاویشتن] «مستـ. متـ.»، «مکـ.» ۱-شتێک خستنە ناو شتێک یا چێگەیەکەوە.: بەردێکی دە چاڵاوەکە ئاویشت تا بزانێ چەند قووڵە، خۆی دە باوەشی دایکی ئاویشت، لە ترسان خۆی دە پشت پیرۆتی ئاویشت. ۲- ئاگر و ئاو کردنە ناو سەماوەرەوە و سازکردنی بۆ چا لێنان. سێ جەمە سەماوەریان تێداویشت. ئەوە هێشتا سەماوەرەکەتان تێ ناویشتووە؟٭تێ خستن، تێ ئاویتن. دەراویشتن_ [دەر «پێبفـ..» +ئاویشتن]، ۱- «مستـ. لا.» هاتنە دەری «تۆ» ی دەغڵی چاندراو لە زەوی بە هۆی سارد و سۆڵی و بەستەڵەکەوە.: ئەوساڵ گەنم هەمووی دەری ئاویشت. ۲- «مستـ. متـ.» کەم کردنەوە و فڕێدان لە کێشانەی ئەو شتانەی بە تەرازوو دەکێشرێن، بۆ هەر مەبەستێ بێ.: دوو کیلۆی بۆ «دۆک» ەکەی لێ دەرئاویشت. جێگەی ئەم ماستە بکێشەوە و لێی دەرئاوێ. ٭لێدەرکردن، لێ داشکاندن «تەنیا بۆ مانای دووەم». دەراویتن «بۆ هەموو ماناکان». هەڵاویشتن_ [هەڵ «پێبفـ.» +ئاویشتن]، ا» «مستـ. متـ.» ۱- بە قەوەت شتێک بەرەولای ژوورەوەی خۆ فڕێدان. * «تفت هەڵاویشتبا دەیبەست» «کنـ.» زۆر سەرما بوو. «بەرد هەڵاوێژە و سەری خۆتی وەبەردە»، «کنـ.» هەرچی بکەی فایدەی نییە. ۲- بە باکردنی خەرمان، شەن کردن.: ئیمڕۆ گەنمەکە هەڵاوێژن. ۳- تەتەڵە کردنی هەندێ شت «بۆ خاوێن کردنەوەی» : تووتنەکەی وا هەڵاویشتووە، هیچ دەماری پێوە نەماوە. ب_ «مستـ. لا.» ۱- بە توندی لاق لە عەرزی دان و بە گوڕ خۆ بە حەوا بەرزکردنەوە «لە هەڵپەڕکێدا» : هەڵی ئاوێ لە کاکت کەوێ. ۲- هەڵبەزێنەوە و جووڵانەوەی هەندێ جێگەی لەشی ئینسان: هەرچی دەماری لە لەشدابوو هەڵی داویشت. نێر هەیە سەری دڵی هەڵباوێ. * هەڵاوتین.

ئاوێژتن، فڕێدان، هاوێژتن

(بی خیشتەن - bîxîşten)

بێهۆش، بێ خۆ، ئاگالەخۆبراو.

1- هاتنەدەری بەچکەی گیانداران و منداڵی ئادەمیزاد بە مردوویی له زگی دایکیان پێش ئەوەی مانگ و ڕۆژی خۆیان تەواو کردبێ.:: بەری.:: بەری هاویشت. تێبــ.- ئەم وشەیە زیاتربۆ ئادەمیزاد و (بەرفڕیدان) بۆ گیانداری تر بەکاردێت. *(مک.) لەبەرچوون. (سیم.) لەبارچوون. بەرفڕێدان. ٢- (کن.) سوێ بوونەوەی کەسێک بۆ خواردەمەنییەک کە یەکێکی دی لەبەر جاوی دەیخوا. کجێ دە تۆزێکی بەش بدەن خەریکە بەر داوێ.

دروستکردنی تێشوو. نانخوواردنی بەیانی

گیسکە مێیەکە تەمەنی لە ساڵێکی تێپەڕ نەبێ. (هەو) کڕێژ

(ش) کراسە مارانە، تووێژی ماری، تووێژی هەرچی بێ، تووێژاڵ. جیقنەی شلی مەل و باڵندانە، کە بە خۆیاندا دەفیڕێنن

پریشان قدم زدن

تێکەوەدان

(باک.):دڕووگەی شیناوهردی،دووڕووگە(جزیرە)یسەوزایی.

خواهر

خوشک، خوار، خوەیشک

خواهرزاده

فرزەندی خوشک، خوارزا، خوارزی

(خیشاڤەند - xîşavend)

خزم و خوێش، قەوم و قیلە.

(خیشتەن - xîşten)

خۆ، راناوی خۆیی.

(خیشتەن بین - xîşten bîn)

خۆپەسەن، مەغرور، لە خۆ رازی، فرناخ.