تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان
سەرجەم فەرهەنگەکان
فەرهەنگەکانی کوردی - کوردی
برادۆست (ئینگلیزی-کوردی)
برادۆست (کوردی - ئینگلیزی)
برادۆست (کوردی - عەرەبی)
برادۆست (کوردی - کوردی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - ئینگلیزی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)
سەلاحەدین
فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس
فەرهەنگی خاڵ
فەرهەنگی زانستی سیاسی (ئینگلیزی- کوردی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
فەرهەنگی کوردستان
قاموس کردي الحدیث
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
مەردۆخ کوردی - عارەبی
مەردۆخ کوردی - فارسی
مەردۆخ کوردی - کوردی
نالی
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
گۆڤەند و زنار
X
وشە
پوخت
پێشگر
ناوگر
پاشگر
سەروا
دەرئەنجام: 372
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
هەلامە
گیاهی
است
آشی
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
هەلامە
گیا
دۆ
کڵیوێکە
لە
چێشتانی دەکەن
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
هەلامە
گیای دۆکڵیوە
بۆ
چێشت
بەکاردێت.*
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
هەلامەت(ئامێ.)
تارمایی٬
ئەوەی
لەناو
باخچە
و شیناییان باڵندەی
پێ
دەترسێنن.
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
هەللامە
گیاهی
است
وحشی
و خوراکی
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
هەللامە
هەلامە
،
هەلاو
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
وەلاما
از
کنار
من
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
وەلاما
بەلای مندا
سەرچاوە:
مەردۆخ کوردی - فارسی
وەلامە
وَستی، نَمیرا، سَمیره، گُزاره، سَفرَنگ.
سەرچاوە:
مەردۆخ کوردی - کوردی
وەلامە
سەمێرە،
گوزارە
،
مانا
. [واتا]
سەرچاوە:
مەردۆخ کوردی - عارەبی
وەلامە
شَرح، تَفسیر، تَفصیل.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
پان ئیسلامیزم
پان
اسلامیسم
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
پان ئیسلامیزم
Pan-islamism
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
پان ئیسلامیزم
بزاڤێکی
سیاسی
بان
- نەتەوەیی و
بان
ـــ ئەتنیکی
کە
لە
سەدەی نۆزدەوە
دەستی
پێکرد بەمەبەستی بردنەسەرەوەی
هۆشیاری
سیاسی
موسوڵمانان
بۆ
پێکهێنانی بەرەیەکی
یەکگرتوو
لەمەڕ
پاڕاستنی
بەرژەوەندی
و کیانی کۆمەڵگەی ئیسلامی
لە
بەرانبەر
شاڵاوەکانی سیاسەتی ئیستیعماردا.
پان
ئیسلامیزم بریتییە
لە
: ئارمانجی ڕێبەرانی موسوڵمان
لە
1890 بەملاوە
بۆ
زیندووکردنەوەی
دەسەڵات
و یەکگرتوویی خەڵکانی موسوڵمان لەژێر ئاڵای دەسەڵاتێکی یەکگرتوودا. ڕیشەی
ئەم
جووڵانەوە
لە
لایەکەوە ئەگەڕێتەوە
بۆ
وشیاربوونەوەی موسوڵمانان
دەرحەق
بە
دواکەوتوویی دەسەڵاتی جیهانی
ئیسلام
.
لە
لایەکی دیکەوە، پاڵنەری
سەرەکی
ئەم
جووڵانەوە
پەیوەست
بوو
بە
دەست
بەسەراگرتنی ئەوروپییەکان
بە
سەر
وەڵاتانی ئیسلامی
لە
سەدەی
نۆزدە
و بیستدا.
وشیاربوونەوە
بە
ڕێژەی دواکەوتوویی
ئیسلام
،
بووە
هۆی
سەرهەڵدانی وەهابییەت
کە
بانگەشەی
بۆ
گەڕانەوە
بۆ
سەرەتاکانی
ئیسلام
و زیندووکردنەوەی سوننەتەکانی
پێغەمبەر
دەکرد،
بەڵام
لە
هەمان
کاتدا ڕواوڕوویی
لەگەڵ
ڕۆژاوا
، ڕێبەرانێکی
وەکوو
«
سەید
جەمالەدینی ئەفغانی»ـشی هێنایە
مەیدان
کە
خوازیاری گۆڕانی
بەرەو
تەباکردنی
ئیسلام
بوو
لەگەڵ
هەلومەرجی
ژیانی
هاوچەرخدا.
بێجگە
لەمەش، ئەفغانی،
بە
شوێن
یەکگرتووییی جیهانی
ئیسلام
بوو
لەژێر سایەی خەلیفەیەک
کە
بتوانێ
بەر
بەهێرشی مەسیحییەکان
بۆ
سەر
خاکی
موسوڵمانان بگرێ.
لە
سەدەی
شازدە
، کاتێک
کە
وەڵاتانی عەرەبی
کەوتە
دەستی
سوڵتانی عوسمانی،
شیعە
و سوڵتانی مەراکیش و پاشای مەغوولانی
هێند
نەبێ
،
تەواوی
موسوڵمانان
بۆ
سوڵتانی عوسمانی ــ
کە
پێیان دەگوتن
خەلیفە
ــ
وەکوو
پارێزەری
ئایین
سەیریان دەکرد. ئەودەم سوڵتانی عوسمانی
بەناوی
خەلیفەوە
بە
سەر
بەشێکی
زۆر
لە
«دارولئیسلام» حوکمڕانییان دەکرد.
«
سوڵتان
عەبدولحەمیدی
دووهەم
» (1876ــ1909)، تەبلیغاتێکی
وەهای
بۆ
ئیسلام
کردبوو
کە
دەسەڵاتدارانی ئەورووپا، تۆقابوون
لە
وەیکە
نەکا
موسوڵمانانییان
لێ
یاخی
بکات!
ئەگەرچی
ئیمپراتۆریەتی عوسمانی،
لە
باری
سیاسی
و سەربازییەوە
لە
بەرانبەر
دەسەڵاتی ئەورووپاییەکاندا
هەر
دەهاتوو لاوازتر
دەبوو
،
بەڵام
بە
دروشمی
پان
ئیسلامیزم،
خۆی
لە
لای
موسوڵمانان هەڵئەکێشا و توانیبوی
وەکوو
دەمڕاستی
دەوڵەتی
پێشڕەوی
ئیسلامی
لە
ئەنجومەنە ئەورووپاییەکان دەنگی
خۆی
لە
لایەن
ئیسلامەوە هەڵبڕی.
پێش
ئەوەیکە بیرۆکەی ناسیۆنالیستی
لە
ئەورووپاوە
بێتە
ناو
ئیسلامەوە،
پان
ئیسلامیزم، ئایدیۆلۆجیای
زاڵ
بوو
بە
سەر
دونیای ئیسلامیدا و عەبدولحەمید،
وەکوو
خەلیفەی موسوڵمانان،
پشتیوانی
لێدەکرد و
چەند
کەسایەتییەکیش تەبلیغیان
بۆ
دەکرد. «
سەید
جەمالەدینی ئەفغانی» یەکێک
لەوانە
بوو
کە
لە
چەندین
وەڵاتی
ئیسلامی
وەکوو
،
ئەفغانستان
و
ئێران
و
هێند
و
میسر
و عوسمانی، بانگەشەی
بۆ
ئیسلام
دەکرد.
تەنانەت
تەبلیغەکانی
لە
جاوە و تونێس و شانگهای دەنگی دابۆوە.
لە
ساڵی 1903 «عەبدوڵا سوهرەوەردی» ئەنجومەنی
پان
ئیسلامی
لە
لەندەن دامەزراند و
لە
بڵاڤۆکێکیشدا
کە
بەناوی
پان
ئیسلام
دەری
دەکرد،
بۆ
ئاڕاستەکردنی
ئیسلام
لە
چەمک
گەلێکی
ئەندێشە
ئەورووپاییەکان
وەکوو
هیومانیزم و لیبراڵیزم و سوسیاڵیزم کەڵکی وەردەگرت و هێرشی دەکردە
سەر
لایەنە دزێوەکانی شارستانییەتی ئەورووپایی.
لەو
کاتەدا
بۆ
یەکگرتنی
شیعە
و سوننەش
هەوڵ
دەدرا و
بەم
بۆنەوە
لە
ساڵی 1911 تاقمێک
لە
زانایانی
ئێرانی
و عوسمانی،
لە
نەجەف
کۆبوونەوە
و
بەم
قەناعەتە
گەیشتن
کە
لە
بنەڕەتدا
هیچ
جیاوازییەک
نێوان
دوو
فیرقەکەدا
نییە
.
بەڵام
ئەم
هەوڵانە
جێگیر
نەبوون
. لایەنگرانی یەکگرتنی ئیسلامی
هەموو
ساڵێک
بە
هۆشمەندییەوە
لە
مەراسیمی
حەج
بۆ
تەبلیغ کەڵکیان وەردەگرت.
بەڵام
گەورەترین پلانێک
کە
لەم
بابەتەوە سەرنجی حاجییەکانی ڕاکێشا، هێڵی
ئاسنی
حیجاز
بوو
کە
بە
دارایی
شەخسی کەسانێکی
وەکوو
سوڵتان
عەبدولحەمید
دروست
کرا
و
بووە
یادگارێک
بۆ
ئامانجی
پان
ئیسلامیزم.
پان
ئیسلامیزم، لەسەردەمی دەسەڵاتی عوسمانیدا واتای
شوناسی
توێژاڵێکی ـــ ئایینزایی موسوڵمانەکانی
کردە
شوناسێکی
سیاسی
.
لەم
ڕووەوە
پان
ئیسلامیزم،
بە
پلەی
یەکەم
، بزاڤێکی ناسیونالیستی
بووە
بۆ
دامەزرانی دەوڵەتێکی نەتەوەیی
نوێ
لەڕێی ئاوێتەکردنی کەلتوور و سیاسەتەوە.
ئەم
بزاڤە
بە
چەمکەکانی «
ئۆمەت
و خەلافەت»، بێئەوەی
بەڵێنی
ڕزگاری
یا
کۆچ
بدات، مانایەکی
سیاسی
دەبەخشێ.
لە
واقیعدا
پان
ئیسلامیزم
بوو
بە
کەرەستەیەکی
بەهێز
بۆ
بەدنیاییکردن و دەروونیکردنی چەمکی نوێی
نیشتمان
و
ناسیۆنالیزم
.
ململانێی
ناسیۆنالیزم
: ڕووخانی عەبدولحەمید
لە
ساڵی 1909 نیشانەی
لە
بەینچوونی
پان
ئیسلامیزم
بوو
. شکستهێنانی عەبدولحەمید
لە
یەکخستنەوەی جیهانی
ئیسلام
و
بەرگری
نەکردن
لە
داگیرکارییەکانی ئەورووپا
لە
وەڵاتە ئیسلامییەکان،
گەلێک
لە
زانایانی ئیسلامی
کە
لە
دەست
ئیستبدادی
سوڵتان
تەنگیان
پێ
هەڵچنرابوو،
هان
دا
کە
بۆ
گۆڕینی
ئەو
سیستەمە سیاسیە ڕێگەچارەیەک بدۆزنەوە. بەرەی
نوێ
کە
لە
حکوومەتی
قانوون
و ناسیۆنالیزمی
ڕۆژاوا
کاریگەریی وەرگرتبوو،
بە
هیوا
بوو
کە
بە
یارمەتی
ئەم
چەمکانە، دەوڵەتێکی
بەهێز
لە
عوسمانیدا بێنێتە
سەرکار
.
بەڵام
ناسیۆنالیزم
بووە
هۆی
لێکترازانی وەڵاتە ئیسلامییەکان.
چونکە
ناسیۆنالیزم
لە
کۆمەڵگەیەکی
وەکوو
«دارولئیسلام»
کە
پێکهاتێک
بوو
لە
ڕەگەز
و نەتەوەی
جۆراوجۆر
،
بووە
هۆی
لێکپچڕان و
لاگیری
بۆ
دامەزراندنی
دەوڵەتی
نەتەوە
. تورکە ناسیۆنالیستەکان،
کە
سۆزێکیان
بە
نیسبەت وەڵاتانی ئیسلامییەوە
نەبوو
،
لە
شەڕی یەکەمی جیهانی بوونە هاوپەیمانی ئەڵمانیا
بەڵام
عەرەبی موسوڵمان
ئەم
هاوپەیمانییەیان
ڕەت
کردەوە
.
ئەو
ڕژێمە تازەی
کە
لە
دوای شەڕی جیهانی
یەکەم
لە
تورکیا دەسەڵاتی
بە
دەستەوە
گرت
، بەپێی بنەماکانی
ناسیۆنالیزم
دامەزرا. دەسەڵاتی خەلیفەکان لەپێشدا
لە
مستوای
مەعنەوی
(1922)
پووچەڵ
بۆوە و
ئینجا
لە
1924 ئیمپراتۆرییەتی عوسمانی لێکهەڵوەشا و
بە
یەکجاری
ڕووخا. موسوڵمانە سوننەکان
بەم
کارەی تورکان ناقاییل
بوون
.
پاش
شەڕی دووهەمی جیهانی،
دوو
وەڵاتی
پاکستان و ئەندونیسیا سەربەخۆییان وەرگرت و
ئەم
دوو
وەڵاتە ئیسلامییە، بوونە
هۆی
لەدایکبوونی ڕاپەڕینێکی ئیسلامی.
هەروەها
لە
ڕۆژهەڵاتی
ناوین
و
باکووری
ئەفریقا
،
چەندین
وەڵاتی
عەرەبی موسوڵمان دامەزرا.
بەڵام
گەشەی ناسیۆنالیزمی عەرەبی
کە
بۆ
ئیسلام
بە
چاوی ڕەگەزێکی عەرەبی دەیڕوانی،
ئاواتی
یەکگرتنی جیهانی ئیسلامی
بە
فیڕۆ
دەدا
.
لەم
ڕووەوە
بوو
کە
وەڵاتانی ئیسلامی
بۆ
یەکخستنی دەنگی
ئەم
وەڵاتانە
لە
ڕێکخراوە نێونەتەوەییەکان،
لە
ساڵەکانی 1952
لە
کەراچی و 1954
لە
مەککە
، «کۆنفڕانسی
نەتەوە
موسوڵمانەکانیان» دامەزراند
کە
بوو
بەهۆی پێکهێنانی
کۆنگرە
و نووسینگەی
هەمیشەیی
.
کاری
ئەم
نووسینگە
سازدانی دیداری ساڵانەی
سەرۆکی
وەڵاتانی ئیسلامییە و
هەوڵدان
بۆ
ڕێکخستنی
چالاکی
و هاوڕاکردنیان
لە
کۆمەڵگەی نێونەتەوەیی.
ئینجا
هێدی
هێدی
لە
خەونەکانی
پان
ئیسلامیزمیش
دوور
کەوتەوە.
سەرچاوە:
فەرهەنگی خاڵ
پەلامار
هەڵمەت
سەرچاوە:
مەردۆخ کوردی - فارسی
پەلامار
نَهِیب، جَهِش، پَرش، دَم،
کوشش
. (حملەی
پهلوان
یا
اژدهای
دمان
.)
سەرچاوە:
مەردۆخ کوردی - کوردی
پەلامار
هەڵمەت
،
شاتاڵ
،
شڵنگ
. [شاڵاو (هێرشی
پاڵەوان
یا
ئەژدیهای تووڕه.)]
سەرچاوە:
مەردۆخ کوردی - عارەبی
پەلامار
حَملَة، صَولَة، سطوَة، جَولَة، بَطشَة، عَکرَة، کَبَّة، کَرَّة.
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
پەلامار
یورش
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
پەلامار
هێرش
،
هەڵمەت
،
گەمارۆ
8
9
10
11
12
13
14