بجم، ڕەوان [هەسارەی گەڕۆک]

سَیاره، سَیارات سَبع

کاروان.

مەگەر ڕێی حاجیانە وا تیا سەییارە سەییارە!
مەجەڕڕە ئالەتی جەڕڕی جەریری سارەبانانە!

بڕوانە: سەیز.

بڕوانە: سەیس.

کلمه خطاب به معنی ای حیلەباز

سەگە

گادۆشە.

سوور.

شلکاسەر، شیلک، سەرمەڵاشوو، (باک.) شنک.

ئەسپنگ. (باک.) شرنک، دەنگی ئاسنییه یا هی تەقەی تفەنگێیه. (دزه. ، خۆ.) هێز، تووانا، ووزه. هێنده ماندیمه ـ م لێ بڕایه.

شینەزەلام، (باد.) لۆق لۆقێن، بۆ کەسێکی زۆر زەلام و ناقۆڵا و سووک بەکاردەبرێ.

شەش جاران سەد.

شاسوار، شۆڕەسوار، شۆڕە سوار و لاوچاک.

یا لە مەیدانی فەصاحەتدا بە میثلی شەهـ سەوار
بێ تەئەممول بەو هەموو نەوعە زوبانی ڕادەکا

تاخووک، (باک.) پاخێڵ.

تەوقی سەر.

تا موعەییەن بێ کە زۆرن دەس گریی و دەس کوژی
فەرقی سەر، پەنجەی بە خوێناوی حەنا ڕەنگین دەکا

حاکمیت

Sovereignty

فەرمانڕەوایی لە تیۆری سیاسی کلاسیکدا بە مانای باڵاترین دەسەڵاتی دەوڵەتە کە ڕەنگە لە کەسێکدا (وەک پادشایەکی ڕەها) یان کۆمەڵێکی خەڵکیی (وەک پەرلەمان) کۆببێتەوە. ئەم فەرمانڕەواییە بە واتای یاسادانەر و بەرێوەبەرە و دەسەڵاتێکی باڵاتر لەوە نییە. فەرمانڕەوایی بریتییە لە: 1) ئازادی یاسادانان و کلک و گوێ قرتاندنی یاساکان بەپێی سیستەمی یاسایی وەڵات (چاکسازی). 2) دەسەڵاتی سیاسی و ئەخلاقی دەوڵەت، لەم ڕووەوە کە لە قەڵەمڕەوی خۆیدا وەک «دەسەڵاتی یاسایی» لە ئەژمار دێت. 3) سەربەخۆیی سیاسی و دادپەروەرانەی کۆمەڵگەیەک.
لە کۆمارییەکان، فەرمانڕەوایی بە شتێکی خەڵکی ناوبردە دەکرێ. سەروەریی وەڵاتێک لە ناو سنوورەکانی خۆیدا جێبەجێ دەکرێت. فەرمانڕەوایی، هێماێیکە بۆ بڕیاردانی سەربەخۆی نەتەوەکان. کەواتە فەرمانڕەوایی لەگەڵ شێوازی چەقبەستووی ڕێکخراوەیەکی حوکومی جیهانیدا جیاوازە.
فەرمانڕەوایی بە دوو جۆر لە ئارادایە: ناوخۆیی و دەرەکی. فەرمانڕەوایی ناوخۆیی بریتییە لەو دەسەڵاتەی کە هەر دەوڵەتێک بەسەر هاووەڵاتییەکانی خۆی یان خەڵکی بێگانە کە لەو وەڵاتە بژین و ناو پاپۆڕەکانی لە دەریای ئازاد پیادەی دەکات. ئەم جۆرە فەرمانڕەواییە خۆی دوو لقی لێدەبێتەوە: سیاسی و دادپەروەری. فەرمانڕەوایی سیاسی، باڵاترین هێز و دەسەڵاتێکە کە لە کۆمەڵگەدا باڵادەستە. فەرمانڕەوایی دادپەروەرانە، هێزێکی چالاکە بۆ چاودێریی کردن بە سەر دادگەکاندا.
فەرمانڕەوایی دەرەکی، بریتییە لە مافی پێوەندی گرتن لەگەڵ دەوڵەتانی دیکە یان مۆرکردنی ڕێککەوتنامە و ڕاگەیاندنی شەڕ.
ئێستاکە فەرمانڕەوایی هیچ دەوڵەتێک بە تەشکێکی ڕەها لە ئارادا نییە. چونکە هەندێ یاسا و مافی نێونەتەوەیی، بۆ وێنە مافەکانی مرۆڤ پەسند کراون کە فەرمانڕەوایی دەوڵەتەکان بەربەست دەکات بەڵام بەپێی نەریتی نێونەتەوەیی، دوو بنەڕەتی فەرمانڕەوایی نەتەوەیی و دەست نەبردنە ناو خاکی ئەویدی لە قەڵەمڕەوی یەکدی، وەک پرەنسیپێکی ئەخلاقی و سیاسی پەسند کراوە. فەرمانڕەوایی نەتەوەیی بە مانای مافی گرووپێکی نەتەوەیی یا نەتەوەیەک بۆ بەدەسهێنانی خودموختاری و هەڵبژاردنی سەربەستانەی دەوڵەت بۆ خۆیانە.

ڕێگەی سەفەری ئەبڕی. یاخود بووبو بە چەتری ڕێگەی سەفەر، مەبەست لەوەیە ئەوەندە تیژڕەو بو، ئەتوت ڕێگەی سەفەر تاڵان ئەکا، یاخود ڕێگای سەفەر لە ترسی ئەو نەمابو، واتە ئەوەندە زوو تەی ئەبوو بە هۆی ئەوەوە.

عاقڵێ بوو ناوی کەر بو، قاطیعی ڕێگەی سەفەر
خۆش سلووکتر بوو لە صەد وێڵداشی هەرزە و گێژ و وێژ