ئەم زاراوەیە لە ڕاستیدا قۆناغێکی دیاریکراوی مێژووی وەڵاتانی ئەورووپییە (سەدەی 9 تا 13 زایینی). فیۆدالیزم، سیستەمێکی کۆمەڵایەتییە کە تیێدا دەسەڵاتی سیاسی لە نێوان موڵکدارە گەورەکان دابەش بووە و بنەماکانی ئەم سیستەمە لەسەر ئابووری گوندیی و پێوەندی ئاغا و ڕەعیەت دامەزراوە. ئەرباب یا فیۆدال بە تەواوەتی بەسەر موڵک و زەویوزار و ئامرازەکانی بەرهەمهێنانی ڕەعیەتەکاندا زاڵ بوو. ئەم زەویوزارانەش بەزۆری لە لایەن پادشای ئەو سەردەمەوە بە فیۆدالەکان دەدرا ئەمانیش لە بەرانبەر سوود وەرگرتن لەم زەوییانە ناچاربوون لە کاتی پێویست بۆ پاراستنی وەڵات و کاروباری سەربازی لەناو ڕەعیەتەکانی خۆیاندا کۆمەڵێک جەنگاوەر بۆ پادشا دابین بکەن. فیۆداڵەکان لە چوارچێوەی کاری خۆیاندا دەسەڵاتێکی بەرفرەوانیان بووە و لە کاروباری ئابووری و ڕامیاریدا سەربەخۆیی تەواویان هەبووە. جگە لەوەش لایەنگرییان لە ڕەعیەتەکانی خۆیان دەکرد.
سەرهەڵدانی فیۆدالیزم لە ئەورووپا دەگەڕێتەوە بو پاش هەڵوەشانەوەی ئیمپراتۆری شارلمانی لە 811 تا 742. پاشان هێزە ناوچەییەکان بە دەسەڵات گەیشتن، خەڵکی شار و دێهاتەکان کە لە بەرانبەر هێرشی بێگانە دۆژ دامابوون، تەنیا ڕێگەچارەیان ئەوە بوو کە پەنا ببەنە بەردەم زۆرداران و فەرمانڕەوای ناوچەیی و خۆماڵی. بەم پێیە ئەربابی ئەو ناوچانە، بوونە تەنیا پارێزەری ئەوان و ئەمەش بووە هۆی پاوەجێبوونی سیستەمی فیۆدالی لە ئەورووپای ڕۆژاوا بۆ ماوەی پتر لە 3 سەدە.
زۆربەی توێژەران پێیانوایە کە ئەم سیستەمە تەنیا تایبەتە بەو قۆناغە مێژووییەی ئەورووپا و نابێ بۆ لێکدانەوەی کۆمەڵگەکانی دیکە کەڵکی لێ وەربگیردرێت. بەڵام هەندێکیش لەسەر ئەم باوەڕەن کە بەهۆی وێکچوویی و هاوشێوەیی هەندێ لە هۆکارەکان (بۆ وێنە پەرشوبڵاوبوونی دەسەڵات و هاتنەکایەی دەرەبەگ و ئەربابی ناوچەیی)، دەکرێ زاراوەی فیۆدالیزم بۆ ئەم وەڵاتانەش بەکار ببرێ.
مێژووی فیۆدالیزم نیشانی داوە هەرکاتێک لە کۆمەڵگەیەکدا ئەم مەرجانەی خوارەوە ئامادە بن، فیۆدالیزم بە ئاسانی لەو وەڵاتەدا گەشە دەکات:
1ـــ شێوازی سەرەکی بەرهەمهێنان، کشتوکاڵی بێت.
2ـــ کۆمەڵگە لە نێوان هۆز و عەشیرەی جۆراوجۆر دابەش بووبێت، بە چەشنێک کە پێوەندی ئابووری و کەلتووری و مێژوویی نێوانیان سست بێت.
3ـــ پێوەندی نێوان هەرێمە جۆراوجۆرەکانی وەڵات بە هۆی جوگرافی یا … سەخت و دژوار بێت.
4ـــ یەکیەتی ئابووری وەڵات تووشی ترازان بێت یا بە هۆی نەبوونی یەکیەتی ئابووری، یەکیەتی سیاسی وەڵات لێک بترازێت.
5ـــ حکوومەتی ناوەندی نەتوانێ هاووەڵاتیانی خۆی لە بەرانبەر هێرشی دوژمنانی ناوخۆیی و دەرەکی بپارێزێت. ئابوور و کەلتوور و سیاسەت و مێژووی نێوانیان سست بێت و لێک بترازێت.

كَرَّمَهُ / مەدالیەی کرد بە قەدیا. خەڵاتی کرد.

كَرَّمَهُ / مەدالیەی کرد بە قەدیا. خەڵاتی کرد.

یەک لەسەر یەک

پیوسته و مداوم، مسلسل

لەسەر یەک و بێ پسانەوە

(موداله‌سه‌ - mudalese)

تەفرەدان، خاپاندن، فریودان و زورڵم کردن.

نَوْط. وِسام / مەدالیە.

آویختن

هەڵواسین بە شتێکەوە

آویزان کردن

هەڵاوەساندن بە شتێکا

کاکۆڵ٬ توالێت٬ پەرچەم.

جعله مُتداولاً / خستیە ناو و بەردەستەوە. کردی بە باو.

إستبدال. تَعویض. إستعاضة / خستنەبری.

إستبدال. تغییر / گۆڕین.

إبدال. استعاضة / خستنەبری. لەجێدانان.

إبدال. تغییر / گۆڕین.

عدم تطرف أو إفراط. إستِقامة / مامناوەندێنی. نەزۆر و نە کەم.

تساوی اللیل والنهار / هاوسانی پایز. وەک یەکبوونی شەو و ڕۆژ لە پایزدا.

تساوی اللیل والنهار / هاوسانی بەهار. وەک یەکبوونی شەو و ڕۆژ لە بەهارا.

پاشدن، میانەشدن، میانەروی. میانە.

ڕاسەوبوون، میانە، شینایی. [ڕاستبوونەوە، هاوسانی]

اعتدال، استقامة، توسط.

لهراسب.

میانەی ڕاسەقانی. [هاوسانی ڕاستەقینە]

اعتدال حقیقی.

دُراج نر

ئەبدال، نێرە پۆڕ

(ئیبدال - ibdal)

گۆڕینی شتێک بەشتێک، گۆڕینەوە.

(ئەبدال - ebdal)

پیاوانی خوا، خەڵکی ساڵحان و چاکەکارو خێرەومەند، عەبداڵ.

(ئیئتیدال - I’tidal)

یەکسانی.

(ئیئتیدالی خەریفی - I’tidali xerıfı)

هەوەڵی پایزکە درێژی رۆژو شەو یەکسان و بەرانبەر دەبێت.