گوسفند به زبان بچه ها

بزن و مەڕ لە زمانی مناڵانەدا، بەع

بسیار کم و اندک

بەئاستەم

خسته شدن

وەڕەز بوون، جاڕز بوون

خسته کردن

وەڕەز کردن، عاجز کردن، جاڕز کردن

ترسەنۆک

نگا: بەعجان

بەعجان

دریا

دەریا، زەریا، بەحر

لَخت، بَرخ، بَرخه، پاره، چَند، کَم.

بڕ، کەم، چەن. [هێند]

بَعض، قِسم، نَبذ، جُزء.

بعض

هێند: بەعزێ کەس

بعث

مانای وشەکە «هەستانەوە»یە، بەڵام لە زاراوەدا ناوی جووڵانەوەیەکی عەرەبی و حیزبێکە کە تێدەکۆشێ لێکۆڵینەوەی کۆمەڵایەتی مارکسیستی لەگەڵ ناسیۆنالیزمی عەرەب موتوربە بکات. ناسیۆنالیزمی عەرەب، خەونی بەدیهێنانی کیانێکی یەکپارچەی عەرەبی دەبینێ کە هەر لە مەراکیش تا کەنداوی فارس دەگرێتەوە. بەعس بە شوێن تەعبیری ئەم خەوە بوو، لەم ڕێبازەشدا بۆ ئیسلام وەکوو دەسپێکێک بۆ گەیشتن بە ناسیۆنالیزم دەیڕوانی.
ئەم جووڵانەوە لە 1944 لە دیمەشق بە شێوەیەکی نهێنی بە ناوی یەکیەتی خوێندکاران و ڕۆشنبیرانی لاو بە ڕێبەرایەتی «میشل ئەفلەق» و «سەلاح بەیتار» بە ئامانجی کورتکردنەوەی دەستی فەرەنسە لە سووریا دامەزرا. پاش سەربەخۆیی سووریا، حیزبەکە ئاشکرا بوو ئینجا بەرنامەیەکی نەرمڕەوی سەرزەمینی ڕاگەیاند و لەگەڵ دەسەڵاتی سیاسی و ئابووری بازرگان و موڵکدارە گەورەکانی دیمەشق و حەڵەب کەوتە ململانێ و خەباتەوە. لە ساڵی 1953 حیزبی بەعس و حیزبی سۆشیالیستی سووریا (حزب الاشتراکیە) بە ڕێبەرایەتی «ئەکرەم حورانی» یەکیان گرت و ئەم دووانە پێکەوە «حیزبی سۆشیالیستی بەعسی عەرەبی»یان دامەزراند. ئەم حیزبە سەرەتا لە ڕێبازی پان ـــ عەرەبیزمی توندڕەوی ڕێبەرانی شۆڕشی 1952 میسر بە جیددی پشگیری کرد و یەکێک لە هۆکارەکانی یەکگرتنی سووریا و میسر لەژێر ناوی«کۆماری یەکگرتووی عەرەب» بوو کە لەگەڵ حکوومەتی «عەبدولکەریم قاسم» لە عێراقیش کێشمەکێشی سەخت و خوێناوییان بوو.
پاش هەڵوەشانەوەی تەواوی حیزبەکان لە کۆماری یەکگرتووی عەرەب، حیزبی بەعس بە تایبەت لقی ئەکرەم حورانی، کەوتە دژایەتیکردن لەگەڵ ناسر و دوای نەمانی کۆماری یەکگرتووی عەرەب لە1961 هێدی هێدی، دەسەڵاتی لە سووریا بەدەستەوە گرت و ساڵی 1963 بوو بە حیزبی دەسەڵاتداری ئەم وەڵاتە. بەڵام لەبەر ئەوەیکە دەسەڵاتی سیاسی بە دەست لقی چەکداری بوو، لە ساڵی 1970 بەملاوە حیزب گرنگایەتی خۆی لە دەست دا.
ئەم حیزبە پاش ڕووخانی حکوومەتی قاسم لە عێراقیش، دەسەڵاتی بە دەستەوە گرت بەڵام جێگرەکەی «عەبدوسەلام عارف»، هەمووی پێچانەوە. پاش مردنی عارف دووبارە لە ساڵی 1965 سەریان هەڵداوە و دەستیان گەیشتەوە بە حکوومەت. لە واقیعدا گرووپێکی سەربازی لە بری ئەم حیزبە حکوومەتی بە دەستەوە بووە.
حیزبی بەعس ساڵی 1964 لە سووریا، هەندێ دامودەزگە و کارخانەی بە نەتەوەیی ڕاگەیاند و لەگەڵ ئێخوانولموسلمین* کەوتە ململانێوە. ئەم حیزبە لە ئەردەن و لوبنانیش لقی کردۆتەوە. حیزبی بەعس لە عێراق، دەرحەق بە گەلی ئەو وەڵاتە و بە تایبەت گەلی کورد کردەوەی نامرۆڤانەی زۆری لە خۆی نواند. لە ساڵی 1987، هێزەکانی بەعس بۆ یەکەم جار لە ئاستێکی بەربڵاودا چەکی کیمیاوییان لە شار و دێهاتە کوردنشینەکان بەکارهێنا و هەزاران کەس تیاچوون. پاش ساڵێکی دیکە ئۆپەراسیۆنی ئەنفال* و تیابردنی کوردەکان بە ئەنجام گەیشت کە لە ئاکامدا زیاتر لە 200 هەزار کەس کوژران و 4000 گوندیش وێران کرا. لە ئاگۆستی 1990 سەدام هێرشی کردە سەر خاکی کوەیت و ئەم وەڵاتەی داگیر کرد. دوای ساڵێک هێزەکانی هاوپەیمانان، لە ئاسمان و زەوییەوە هێرشێکی چڕوپڕیان کردە سەر عێراق و زەبڕێکی کاریگەریان گەیاندە هێزی سەربازی ئەم وەڵاتە. سەرەنجام ساڵی 2003 هێرشی هاوپەیمانان بۆ سەر خاکی عێراق بووە هۆی ڕووخانی ڕژێمی بەعس و پاش 3 ساڵ بە لە سێدارەدانی سەدام حوسێن، حیزبی بەعس پەکی کەوت. بەڵام وا دەرئەکەوێت پاش چەند ساڵێک، پاشماوەکانی ئەم حیزبە هەر بە شێوەی نهێنی هەڵسوکەوت بکەن بە چەشنێک کە بۆ داهاتووی ئەم وەڵاتە مەترسی دروست بکەن.