«نا.» جوورێک دانەوێڵەیە که له زۆر کۆنەوه ناسراوه و بۆ خواردن کەڵکی لێ و ەرگیراوه، گیایەکەی دەبێ ئاوی لەبن نەبڕێ، به شینی کە هێشتا نەدرواو ەتەوه «مەرەزه» یه و زۆر بەرز دەبێتە وه، بڕێشتی زۆره. د ەنکەکانی لەناو توێکڵدان و پێش کڕە کردن و له توێکڵ دەرهێنان «چەڵتووک» ه دە نکەکانی بە شیوەی گشتی ڕەنگیان له ڕێزی «سپی» دایه. چە ند جووری هەیه: سەردی، گرده «نەگازه»، گەرجه، سارده، عەمبەربۆ، لە چین، هیندوستان، ئێران، عێراق، کوردستان، یەکێتی سۆوێت، بۆرما و تایلاند و گەلێ وڵاتانی دیکەش دە چندرێ. تێبــ.- ژابا «تم: ل- ٤٦» و مووبەد فیروز ئازەرگشەسب «تم: بخشی از فرهنگ اویستا، ل- ٢٥». ئاوێستایی ئە م وشەیان وەکوو لەسەر ەوه نیشاندراوه نووسیوه، بەڵام دوکتۆر معین «تم: بورهان، ج١، ل- ٢٦٥» به «ئورڤینج» ی داناوه.* «مک.» برینج.

«نا.»، «مک.» ئامرازێکه وەکوو مەقەست بەلام گەورەتره، دەمەکانی لەباتی ئەوەی وەک ئی مەقەست لەناوەڕاستا به بزمارێک لێک داکوترابن، لێک جودان و کاتی ئیش پێکردن وەکوو نێره و مێیه دەخرێته سەریەک. ئەم ئامرازه بۆ بڕینەوەی مەڕ و بزن بەکاردێت. *برنگ، «هل» دوێرد، جەو، دووکارد. «سن» هەورینگ. «بک» جەو، جەور، جەهرێ.تێبــ.- من واتێدەگەم ئەم وشەیه له «بڕ» ڕیشەی مەسدەری «بڕین، بڕینەوه» و «ئینگ» پاشبەندی دروست کردنی ناوی ئامرازان «ئیسمی ئالەت» پێک هاتبێ.

١- ئەولادی نێرینە که دەگەڵ ئەوڵادی نێرینە و مێیینەی دیکەی دایک و بابیان یا یەکێک لەو دوانەیان یەک بێ. ٢- «مج.» به نیشانەی خۆشەویستی و ڕێزلێنان، لە قسه کردن و نامە نووسینا بۆ خەڵکی تریش بەکار دێت. «دەزانی که حاڵمان چلۆن بوو برا + لە پێشدا چ زوڵمێک له کوردان کرا» «حافیدی» .

«نت.»، «مک.» دوو کەس کە باوکیان یەک بێ و لەدایکێک نەبن.

«نت.» منداڵانی برازای کەسێک، ئەو منداڵانەی کە باوکیان برازای کەسێک بێ.

«نت.» ١-نیسبەتی کوڕی هەر ه گەورەی ژن و مێردێک دەگەڵ منداڵەکانی تریان. ٢- ئەو کە سەی چەند دۆست و برادە ر یا بنەماڵەیێک «لەبە ر هەر سفەتێکی بێ» لەناو خۆیاندا بە گەورەی خۆیانی دادەنێن و ڕێزی لێدەگرن و له قسەی دەرناچن.

«نت.» ١- کەسێکی لە مڵکایەتی شتێکدا دەگەڵ کەسێ یا کەسانێ شەریک بێ. ٢- «مج.» کەسێکی ماڵی خەلکی لەلابێ و نەیداتە وه «هەر وەکوو برای بێ و بەشی خۆی لێ و رگرتبێ.» :: ئەرێ کابرا ئەم قەرزانەم بۆ نادەیە وه، خۆ تۆ برا بەشی من نی ؟

«نت.» بۆ دەربڕینی خۆشەویستی کاتی بانگهێشتنی کەسێک دەگوترێ، هۆ برای خۆشەویست «کاکە و برالەی خۆیان کرد و ئیشەکەیان ئاوالێکرد کە کردیان.....»

«حافیدی» «نت.»، «مک.» تم: ١- ئام «مام» «خزم برای بابیش بێ هەرباشه» «فولکلۆر» .

ئادەمیزادێکی نێرینه که دەگەڵ کەس یا کەسانێکی تر دایکیان یەک بێت. *داییک برا.

هەموو ئەو کەسانەی پەیڕەوی دینێک بن.:: موسڵمان برای دینی یەکترین.

«بنت.» وەکوو برا، بەشێوەی برا.

«حمس.» تم: برایەتی.

«نت.»، «حمس.» ١- پێوەندی نێوان ئەو کەسانەی دایک و باب یا یەکێک لەو دوانەیان یەک بن. ٢- «مج.» پێوەندی دۆستانەی نێوان دوو یا چەند کەس یا نێوان میللەتان و نەتەوەکان:: برایەتی کورد و عەڕەب * برایی.

«مست. مت.» شتێ یا کەسێ لە جێگای خۆ هەڵگرتن و دوورخستنەوەی:: بەیانی تا دێم ئەم مێزه لەم ژووره لابەرن. خۆزگه ئەم کاربەدەسته خراپەیان لادەبرد.

«مست. مت.» ١- گێڕانەوەی شتێکی لە شوێنێکەوه برابێته جێگایەک بۆ جێگەی پێشوووی:: ئەم کتێبــ.ه بەرەوە بۆ کتێبــ.خانه. ئەم ڕادیۆیەی ماڵی شاباز بۆچی نابەنەوه. دوێنێ هاتن بردیانەوه.

«س.» حاڵێ ئەو کەسەی هەست دەکا پێویستی به خواردن هەیه. * «بک.» برچی. «جنو.» وورسی. // تێر.

«نا.»، «مک.» ١- توێژێکه ڕەنگی مە یلەو شینه- هێندێ جار هەر شین شینە و جار جارەش شینێکی کاڵی مەیلەو سپی- وەکوو کوڵکه یا لۆکەیەکی زۆر شی کرابێتەوه، وایه، لەشوێنی نمدار، لەسەر نان، پتەنیر، ماست و هەندێ میوه پەیدا دەبێ. *کەڕوو. تێبــ.- ١) زانستی تازە ئەو ماددەیه لە ڕێزی کۆمەڵێ گیای بێ ڕەگ و ڕیشه بەناوی قارچک دادەنێ و پەنسیلین لەو ماددەیه کە به زمانی فڕەنسی «پێنسێلیۆم» ی پێدەلێن، دەگیرێ «تم: لاڕووس- ٦٨٠» ب» لە زاۆر کۆنەوه لە کوردستان، بۆ چاک کردنەوەی برین و کوان له برشی نان کەڵک وەردەگیراوه. دەگێرنەوه مەحموود پاشای جاف ئەسپێکی زۆر باشی هەبووه، شانی بریندار دەبێ و هەرچی دەرمانی دەکەن چانابێتەوه، ڕۆژێ کابرایەکی کوردی خێڵەکی دێ کە چاوی پێدەکەوێ دەڵێ: چەند نانێک بەگەرمی بکەنه «نردوو»، دایپۆشن هەتا برش هەڵدێنێ ئەوسا نانه برشاوییەکان لە برینی شانی ئەسپەکه دەنێ، بە ماوەیەکی کەم چاد بێتەوه. ٢- «مج.» ناڕ حەتی و تەنگەنەفەسی لەبەر گەرما یا تە نگی جێگا.

«مست. لا.»، «مک.» تەنگەنەفەس و ناڕەحەت بوون لەگەرمان و تەنگە بەری جێگا..* پیش هەڵاتن.

«نا.»، «کئێر.» بزمارێکه نەختێکی بەشێوەی مارپێچی لەله کراوه، بۆ لێک توند کردنی دووشت پێکەوه بەکاردێت. تێبــ.- 1» ئەو جۆره بزماره سەڕەڕای ئەوەی که له باری گەوره و بچووکی گەلێ شکڵی هەیه. به شێوەیەکی گشتی دوو چەشنه، یەکێکیان لەباتی ئەوەی وەکوو بزمار دابکووتری، ڕاستەوخۆ لەو دوو شتانەی مەبەسته لێک تووند بکرێن، بادەدرێ و به جەڕبادەر توندتی دەکەن. دووەمیان ئەوەیه شوێنێکی تایبەتی بۆ کراوه و تێی هەڵدەکێشرێ و پاشان «مووروسەموون» ی لە سەرەکەی بادەدرێ. ب» ئەگەر له جۆری یەکەمیان بۆ ئاسن دەکاربکرێ دەبێ جێگایەکی بەشێوەی لەلەکانی بزمارەکە بۆ لەلەکرابێ. ج «بەلای منەوه ئەم وشەیه له «بورمق» ی تور کی به مانای (بادان) و رگیراوه. *«کعر.» بورغی. «کئێر.» پێچ، جەڕ.