تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان
سەرجەم فەرهەنگەکان
فەرهەنگەکانی کوردی - کوردی
برادۆست (ئینگلیزی-کوردی)
برادۆست (کوردی - ئینگلیزی)
برادۆست (کوردی - عەرەبی)
برادۆست (کوردی - کوردی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - ئینگلیزی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)
سەلاحەدین
فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس
فەرهەنگی خاڵ
فەرهەنگی زانستی سیاسی (ئینگلیزی- کوردی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
فەرهەنگی کوردستان
قاموس کردي الحدیث
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
مەردۆخ کوردی - عارەبی
مەردۆخ کوردی - فارسی
مەردۆخ کوردی - کوردی
نالی
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
گۆڤەند و زنار
X
وشە
پوخت
پێشگر
ناوگر
پاشگر
سەروا
دەرئەنجام: 4435
سەرچاوە:
گۆڤەند و زنار
فتالندە
[ا. فا ]
(فەتالەندە - fetalende)
پەرێشانکەر، رێژەر،
پەرت
و بڵاوکەر، پەراگەندەکار.
سەرچاوە:
گۆڤەند و زنار
فتالیدە
[ا. مف ]
(فەتالیدە - fetalîde)
ڕژاو
،
پەرت
و
بڵاو
،
دڕاو
،
پەریشان
.
سەرچاوە:
گۆڤەند و زنار
فدرالیسم
[ا. فر ]
(فیدیرالیسم - fidiralism)
سیستەمی سیاسەتێکە
کە
بەپێی
ئەوە
وڵاتێک
لە
چەند
هەرێم
و ناوچەیەکی
سەربەخۆ
پێکدێ،
وەکو
وڵاتە یەکگرتووەکانی
ئەمریکا
.
سەرچاوە:
گۆڤەند و زنار
فرخنده طالع
[ص. مر ]
(فەرخونده تالیئ - ferxunde tali’)
خۆشبەخت
، بەتالح،
خۆش
یەغباڵ.
سەرچاوە:
گۆڤەند و زنار
فرمالیته
[ا. فر ]
(فورمالیته - formalîte)
ڕواڵەت
سازی
، فۆرمگەرایی، تەشریفات.
سەرچاوە:
گۆڤەند و زنار
فرمالیسم
[ا. فر ]
(فۆرمالیسم - formalism)
فۆرم و قاڵبێک
که
هونەرمەند
مەبەستی
خۆی
پێ
ده-ربڕێ، شێوەگەرایی.
سەرچاوە:
گۆڤەند و زنار
فرومالیدن
[مص. م ]
(فوروومالیدەن - furû malîden)
تەمێ
کردن
،
ئاگادار
کردن
،
گوشین
، پێکەوه
پێچاندن
.
سەرچاوە:
گۆڤەند و زنار
فساله
[ا. ع ]
(فوساله - fusale)
ورده
ئاسن
،
ئەو
وردەیەی له
کاتی
بڕینەوه
یان
سوینەوه له
ئاسن
دەوەرێ.
سەرچاوە:
گۆڤەند و زنار
فضاله
[ا. ع ]
(فوزاله – fuzale)
پاشماوه،
پاشەڕۆک
.
سەرچاوە:
گۆڤەند و زنار
فعالیت
[ا. مص ]
(فەئالییەت - fe’alîyet)
چالاکی
، چەڵەنگی،
کۆشش
و
کاری
زۆر
.
سەرچاوە:
گۆڤەند و زنار
فوتوالکتریک
[ا. فر ]
(فووتووئیلیکتریک - fûtûiliktrîk)
دینەمۆی دروستکردنی
کارەبا
.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
فۆرمالیزم/ڕووکەش پەرستی
فورمالیسم/ ظاهرپرستی
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
فۆرمالیزم/ڕووکەش پەرستی
Formalism
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
فۆرمالیزم/ڕووکەش پەرستی
ئەم
زاراوە
کە
بە
باوەڕی
مارکسیەکان
لە
بەرانبەر
ڕیالیستی سۆشیالیستیدا
بەکار
براوە، ئاماژەیە
بۆ
سەرنجی لەڕادەبەدەر
بە
شکڵ
و
شێواز
یا
بڕوایەکی
قووڵ
بە
پاراستنی ڕواڵەتی شتەکان
لە
بواری
ئایینی
و
ئەدەبی
و
کۆمەڵایەتی
و سیاسیدا. فۆرمالیزم
یا
ڕووکەش
پەرستی،
شێوازی
ئەو
کەسانە دەگرێتەوە
کە
گرنگی
بە
ڕواڵەتی ڕووداوەکان و لایەنی تەشریفاتی کارەکان دەدەن و
هەوڵ
دەدەن
تا
کێشە
و بابەتەکان
لە
ڕووی
ڕواڵەت
و نەریتەوە
بە
شێوازێکی
لەبار
و گونجاو بخەنە
بەرچاو
.
لە
بواری سیاسییەوە فۆرماڵیست
بەو
کەسانە دەگوترێ
کە
بایەخ
بە
ناوەرۆکی بابەتەکان نادەن و ڕواڵەتپارێزی و تەشریفاتی کارگێڕیی و
یاسایی
لەسەرووی
هەموو
شتێکەوە دادەنێن. زاراوەی فۆرمالیزم،
هەنووکە
پتر
لە
کاروباری
ئایینی
و کۆمەڵایەتیدا بەکاردێت و
بە
تایبەت
زاراوەیەکی
ئەدەبی
لە
ئەژماردێت.
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
فیالە
گیاهی
است
معطر
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
فیالە
گیایەکە دەیکەنە ماستەوە بۆنی
خۆشە
سەرچاوە:
گۆڤەند و زنار
فیودالیسم
[ا. فر ]
(فیوودالیسم - fiyûdalîsm)
فیودالیزم، سیستەمی حوکمڕانی فیوداڵان
کە
هەقی حوکمڕانیان بەسەر
هەموو
کاروباری
کۆمەڵایەتی
و
سیاسی
و
ئابووری
جوتیاران و مسکێنانەوە هەبووە.
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
فیۆدالیزم/دەرەبەگایەتی
فئودالیسم/ملوک الطوایفی
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
فیۆدالیزم/دەرەبەگایەتی
Feudalism
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
فیۆدالیزم/دەرەبەگایەتی
ئەم
زاراوەیە
لە
ڕاستیدا قۆناغێکی دیاریکراوی مێژووی وەڵاتانی ئەورووپییە (سەدەی 9
تا
13 زایینی). فیۆدالیزم، سیستەمێکی کۆمەڵایەتییە
کە
تیێدا دەسەڵاتی
سیاسی
لە
نێوان
موڵکدارە گەورەکان
دابەش
بووە
و بنەماکانی
ئەم
سیستەمە
لەسەر
ئابووری
گوندیی و
پێوەندی
ئاغا
و
ڕەعیەت
دامەزراوە.
ئەرباب
یا
فیۆدال
بە
تەواوەتی بەسەر موڵک و
زەویوزار
و ئامرازەکانی بەرهەمهێنانی ڕەعیەتەکاندا
زاڵ
بوو
.
ئەم
زەویوزارانەش بەزۆری
لە
لایەن
پادشای
ئەو
سەردەمەوە
بە
فیۆدالەکان دەدرا ئەمانیش
لە
بەرانبەر
سوود
وەرگرتن
لەم
زەوییانە ناچاربوون
لە
کاتی
پێویست
بۆ
پاراستنی
وەڵات
و کاروباری
سەربازی
لەناو
ڕەعیەتەکانی خۆیاندا کۆمەڵێک
جەنگاوەر
بۆ
پادشا
دابین
بکەن. فیۆداڵەکان
لە
چوارچێوەی
کاری
خۆیاندا دەسەڵاتێکی بەرفرەوانیان
بووە
و
لە
کاروباری
ئابووری
و ڕامیاریدا
سەربەخۆیی
تەواویان هەبووە.
جگە
لەوەش لایەنگرییان
لە
ڕەعیەتەکانی
خۆیان
دەکرد.
سەرهەڵدانی فیۆدالیزم
لە
ئەورووپا دەگەڕێتەوە
بو
پاش
هەڵوەشانەوەی
ئیمپراتۆری
شارلمانی
لە
811
تا
742.
پاشان
هێزە ناوچەییەکان
بە
دەسەڵات
گەیشتن
،
خەڵکی
شار
و دێهاتەکان
کە
لە
بەرانبەر
هێرشی
بێگانە
دۆژ
دامابوون،
تەنیا
ڕێگەچارەیان
ئەوە
بوو
کە
پەنا
ببەنە
بەردەم
زۆرداران و فەرمانڕەوای ناوچەیی و
خۆماڵی
.
بەم
پێیە ئەربابی
ئەو
ناوچانە، بوونە
تەنیا
پارێزەری
ئەوان
و ئەمەش
بووە
هۆی
پاوەجێبوونی سیستەمی فیۆدالی
لە
ئەورووپای
ڕۆژاوا
بۆ
ماوەی
پتر
لە
3
سەدە
.
زۆربەی توێژەران پێیانوایە
کە
ئەم
سیستەمە
تەنیا
تایبەتە
بەو
قۆناغە
مێژووییەی ئەورووپا و
نابێ
بۆ
لێکدانەوەی کۆمەڵگەکانی
دیکە
کەڵکی
لێ
وەربگیردرێت.
بەڵام
هەندێکیش
لەسەر
ئەم
باوەڕەن
کە
بەهۆی وێکچوویی و هاوشێوەیی
هەندێ
لە
هۆکارەکان (
بۆ
وێنە
پەرشوبڵاوبوونی
دەسەڵات
و هاتنەکایەی
دەرەبەگ
و ئەربابی ناوچەیی)،
دەکرێ
زاراوەی فیۆدالیزم
بۆ
ئەم
وەڵاتانەش
بەکار
ببرێ.
مێژووی فیۆدالیزم
نیشانی
داوە هەرکاتێک
لە
کۆمەڵگەیەکدا
ئەم
مەرجانەی
خوارەوە
ئامادە
بن
، فیۆدالیزم
بە
ئاسانی
لەو
وەڵاتەدا
گەشە
دەکات:
1ـــ
شێوازی
سەرەکی
بەرهەمهێنان
، کشتوکاڵی بێت.
2ـــ
کۆمەڵگە
لە
نێوان
هۆز
و عەشیرەی
جۆراوجۆر
دابەش
بووبێت،
بە
چەشنێک
کە
پێوەندی
ئابووری
و کەلتووری و
مێژوویی
نێوانیان
سست
بێت.
3ـــ
پێوەندی
نێوان
هەرێمە جۆراوجۆرەکانی
وەڵات
بە
هۆی
جوگرافی
یا
…
سەخت
و
دژوار
بێت.
4ـــ
یەکیەتی
ئابووری
وەڵات
تووشی
ترازان
بێت
یا
بە
هۆی
نەبوونی
یەکیەتی
ئابووری
،
یەکیەتی
سیاسی
وەڵات
لێک
بترازێت.
5ـــ حکوومەتی
ناوەندی
نەتوانێ هاووەڵاتیانی
خۆی
لە
بەرانبەر
هێرشی دوژمنانی ناوخۆیی و
دەرەکی
بپارێزێت.
ئابوور
و کەلتوور و
سیاسەت
و مێژووی نێوانیان
سست
بێت و
لێک
بترازێت.
86
87
88
89
90
91
92