وشەدان

غم الود

[ص. مر ]

(غەم ئالود - xem alûd)

سەرچاوە: نالی

فنا في النور

لە زاراوەیەکی صۆفییانە وەرگیراوە، واتە

لە سایەی کوفری زوڵفت دڵ (فنا فی النور) ی ئیمانە
مەڵێن ظوڵمەت خراپە، وەصڵی پەروانە لە شەودایە

سەرچاوە: نالی

قائم اللیل

ئەوەی بە شەو هیچ نەخەوێ.

(صائم الدهر) ی بە ڕۆژ، ئەمما بەڕۆژووی بێ نییەت
(قائم اللیل) ی سلووک، ئەمما سلووکی بێ نوێژ!..

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

قزل الا

[ا. مر ]

(غیزل ئاڵا - xizil ala)

جۆره ماسییەکی بچووکی خاڵ خاڵ سووره، گۆشتەکەی زۆر بەلەزەته، له ئاوی شیریندا دەژی، له روبارانیشدا هەیه.

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

مالک الحزین

[ا.مر.ع ]

(مالیکولهەزین - malikul hezîn)

شینە شاهۆ، غەمخۆرە، شاڤە، شاڤەشین، شاوە، شاهۆ.

سەرچاوە: نالی

معاذ اللە

پەبا بە خوا، خوا نەکا، هەرگیز ڕوو نادا.

(معاذ اللە) کە ڕەحمێکت بە حاڵی زاری مندا بێ
کە ئاخر بەندەیی خاکی دەری پێشینتە، بازا!

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

ملوک الطوائف

[ا. مر. ع ]

(مولووکوتتە ڤائیف - mulûkuttevaif)

سەرانی عەشایر کە فەرمانڕەوایی عەشیرەت و رەعیەتی خۆیان دەکەن.

سەرچاوە: نالی

مەلەکولمووت، مەلەکولمەوت ملک الموت

فریشتەی گیانکێشان، عیزرائیل.

خاڵی نییە « نالیی » دڵەکەت ساتێ لە هیجران
تا تاری وجوودت نەپسێنێ مەلەکولمووت

سەرچاوە: نالی

نەیری ئەعظەم النیر الاعظم

ڕووناکی مەزن، خۆر.

نەییری ئەعظەم وەها تاوی دەدا وەک مەنجەنیق
بۆ دەوامی ڕۆژپەرستیی جەمعی حەربای دێتە ناو

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

چراغ الل‍ە

[ا. مر ]

(چیراغ ئەڵلاھ - çirax ellah)

ئەو پارەیەی کە بە هەژار یان حیکایەتبێژی دەدەن.

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

چرک الود

[ا. مر ]

(چیرک ئالود - çirk alûd)

چڵکن، پیس.

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

چشم الوس

[ا. مر ]

(چەشم ئالوس - çeşm alûs)

ڕوانین بەگۆشەی چاو، مۆرەکردن، نیگای بە غەزەب.

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

چشمەء الیاس

[ا. مر ]

(چەشمەی ئیلیاس - çeşmey ‘ilyas)

سەرچاوەی خدر پێغەمبەر، ئاوی زنەگی، ئاوی حەیات.

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

چل بسم الل‍ە

[ا. مر ]

(چیل بیسمیل لاھ - çil bismil lah)

چل بیسمیللا، چل پارچەپولەکەی مس یان زیو یان ئاڵتون کە وشەی ئایەتی قورئان و بیسمیلای لەسەر نەخش کرابێ و بکرێ بەرستەوەو لە ملی منداڵ بکرێ بۆ سەلامەتی و چاوەزار.

سەرچاوە: نالی

کهف الانام

ئەشکەوتی پەناگای خەڵک.

(کهف الأنام) ی هیجرەتی ئەصحابی بێ ڕوقوود!
بیکه به خاکی خادیمی قیطمیری ئەو دەرە

سەرچاوە: نالی

ید اللە

دەستی هێز و توانای خوا. ئیشارەتە بە ئایەتی (يَدُ اللهِ فَوقَ ايْدِيهِمْ).

بە وەقتی تەلبییە مەستی شوهوودی (صبغة اللە) بێ!
بە گاهی تەروییە سیڕڕی (ید اللە) دەستیاری بێ!

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

یوم البعث

[ا. مر ]

(یەمولبەئس - yewmul be᾿s)

ڕۆژی قیامەت، رۆژی پەسڵان.

سەرچاوە: نالی

ئالوودە

گرفتار. تێکەڵ.

ئالوودە نەبێ دا، بە زەبوونگیریی خوێنم
بۆ کوشتنی من دامەنی پاکی لە کەمەر دا

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

بالەبال

[ [ند.]]

تم: باڕەباڕ.

سەرچاوە: قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی

براله

[[برا+له «پب» ] ]

«نت.» بۆ دەربڕینی خۆشەویستی کاتی بانگهێشتنی کەسێک دەگوترێ، هۆ برای خۆشەویست «کاکە و برالەی خۆیان کرد و ئیشەکەیان ئاوالێکرد کە کردیان.....»

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

دالاندار

[ا. ص ]

(دالاندار - dalandar)

نیگابانی کاروانسه را، دالاندار.

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

دجاله

[ا. ع ]

(دوجاله - ducale)

قەتران، ده رمانیکی رەشه، داری سنه وبەر ده كولینن و ئاوه-کەی دەگرن.

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

دخالت

[ا.مص ]

(دەخالەت - dexalet)

مداخەله، تیکه لاوبوون.

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

درگاله

[ا ]

(دەرگاله - dergale)

چلوره اکه به گویسه بانانەوه دیته خواری.

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

دستمالی

[ا. مص ]

(دەست مالی dest mall)

دەست پیداهینان.

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

دكالیتر

[ا. فر ]

(دیکالیتر - dikalitr)

دەلیتر، دیکالیتر.

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

دنباله رو

[ص. فا ]

(دونباله رەو - dunbalerew)

پەیرەو، پاشفەرو، کەسیک له دووی کەسیکی دی بروا.

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

دنگاله

[ا ]

(دەنگاله - dengale)

چلوره، شووشه سەهول.

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

دوالیسم

[ا.فر ]

(دوالیزم - duwalism)

دوالیزم، دو انگەری، سونایگەری.

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

دژالون

[ص ]

(دوژ ئالون - duj altn)

دلرهش، به دنیاز، به - دکردەوه، بەدخوو.

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

سالا ماندر

[ا. فر ]

(سالا ماندر - salamandr)

سه مه نده ر، گیانله به رێکی وشکاوییه له مارمیلۆک ده چێ.

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

سالوک

[ص ]

(سالووک - salûk)

سالوک، دزو رێگر، هه ژار، ده ستکورت.

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

عالیات

[صوا.ع ]

(ئالییات ـ alîyat)

به رزو بڵندو پێرۆز.

سەرچاوە: نالی

لالە

گوڵێکی جوانە پتر لە شوێنی شێدار و قەراخ ئاودا ئەڕوێ. بە عەرەبیی پێی ئەڵێن (شقائق) یا (شقائق النعمان) ، گەلێ جۆری هەیە. هەیەتی سێ پەڕە و هەیەتی پێنج پەڕەی هەیە. ماڵییش و کێویشی هەیە. کێوییەکەی پەڕەکانی سوور و بنی پەڕەکانی لەکەیەکی ڕەشی پێوەیە. لە سەرەتای بەهارا بە سەلک ئەنێژرێ.

لالەکە مەجمەرێکە بە با خۆش و گەش دەبێ
ناوی کە پڕ خەڵووزە بە شەبنەم گەشایەوە

سەرچاوە: گۆڤەند و زنار

پالوانه

[ا ]

(پالڤانه - palvane)

پەڕەسێلکه، پلسیری.

سەرچاوە: قاموس کردي الحدیث

(xalî FN خالي . فالي )

سجادة.طنفسة

سەرچاوە: نالی

* مامۆستا شێخ بابەڕەسووڵی عەبابەیلێ ئەیگێڕایەوە کەوا بیستوویە لەناو فەقێ موستەعیدەکانی شێخەوڵای خەرپانیدا تا موفتیی زەهاویی لە مەجلیسدا بووبێ مەلایاسینی تەشاری مافی قسەکردنی نەبوە و، مەلا یاسین له مەجلیسدا بووبێ مەلا یووسفی تەوێڵەیی مافی قسە کردنی نەبوە و، تا مەلا یووسفیش له مەجلسیدا بووبێ نالییی مافی قسەکردنی نەبوە، واتە

نالییی پلەی چوارەمی بووە لەناویانا. لەوانەیە ئەم بەیتی « حەربا » یەش پەیوەندێکی بەم مەسەلەیەوە هەبێ، هەروەها لەوانەیه پارچە شیعری « ئەحوەلی تەفرەقە نەظەر..» یش، وەک له شوێنی خۆیدا ئیشارەتمان بۆ کرد، لایەکی ئەم مەسەلەیەمان بۆ ڕوون بکاتەوە.

نەییری ئەعظەم وەها تاوی دەدا وەک مەنجەنیق
بۆ دەوامی ڕۆژپەرستیی جەمعی حەربای دێتە ناو

تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان