«پبـ.» «هلـ.» تمـ: ئێن: تۆپانێ جگانێ.

«نا.» تمـ: ئاسک.

«مستـ. لا.»، «مکـ.» ۱-تووشی نەخۆشی «ئاوی سپی، یا ئاوی ڕەش» بوونی چاو.: بارام چاوی ئاوی سپی هێناوە حەکیم پێی گوتوە دەبێ ڕاوەستێ تا دەگا ئەوجار عەمەلیاتی دەکا. ۲- خڕبوون و ئاو تێدا کۆ بوونەوەی ڕەفیسکەی یەکسم.

«مستـ. لا.» ۱-پەیدا بوونی زنچکاو لە کوان و بریناندا. ۲-فرمێسک کردنی چاو لەبەر نەخۆشی یا هۆی تر، بە جۆرێ کە هەر لە چاوا قەتیس بمێنێ و وەک فرمێسکی گریان بە ڕوومەتا نەیەتە خوار.

«پێبـ.» لە هەندێ ناوچەی کوردستان بۆ نیشاندانی شەریکایەتی دوو یا چەند کەس لە کارێکا، لە شتێکا، یا وەک یەکی ئەندازە و شێوەی دوو یا چەند شت، دەخرێتە سەر وشەی مەبەست.: ئاودەنگی، ئاودامان، ئاوماڵ. * ئاف، ٢- ئام، هام، هاو، هەو، ئەو. «بکـ.» هاڤ، هەڤ.

«بنتـ.، ستـ.» ١- بەم جۆره، بەم شیوەیە: جا ئاوا دەبێ؟ ئاوایان کرد بۆیە ئاوای لێهات. ئاواشمان لێپرسن هەر باشە. ٢- بۆ دەربڕینی هەستی بە دڵ نەبوونی قسە یا کارێک، بەڕاوێژی سەر سوڕمانەوە دەکار دەکرێ. ٣- بۆ گاڵتە کردن بە قسەیەک «و» ەکەی دەکرێتە دوو «و» و «ا» ەکەشی تۆزێ درێژ دەکرێتەوە «ئاووا». * ئاوها، ئاوەها، ئەوها، ئەهوا، وا، وەها. ٤- «بکـ.» لە لەهجەی باکووریدا، ئەم وشەیە گۆڕانی زۆر بەسەردا هاتووە و ڕاستەوخۆ مانای «شێوه، جووهر» دەدا: بڤێ ئاڤایێ «بەو ئاوایە = بەو جووره، بەو شێوەیە»، بئاڤاکی نەڕاست = بە شێوەیێکی کە ڕاست نیە».

«نا.». ۱- «سنـ» تم: ۲-ئاونگ۳-قاپ و قاچاغی ناو ماڵ «تمـ: خا. جـ١-٦١» هس.: ۲- ئامان.

«مستـ. متـ.» ١- لەبەر چاوان ون کردن. ٢- تێپەڕاندن «کەسێک لە شوێنێکەوە بۆ شوێنێکی تر». ٣- بردنە سەر، ڕابواردن «وەخت» ٤- بردنە خوار: هەڵیان بڕین و لێیان نەبوونەوە تا ئاوای ئەو دیویان کردن. ڕۆژەکەمان بە خۆڕایی ئاواکرد. هێشتا پاروێکی لە گەرووی ئاوا نەکردووە یەکی تر دادەگرێ.

«نتـ.» ئاڵقەیێکی مەعدەنە بە هۆی «لوقمە» وە بەو لاولای زینی ئەسپدا شۆڕ دەبێتەوە و تا نێزیکی بەرگی وڵاغ دێت، لە کاتی سوار بوونا، قاچی دەخەنە سەر و خۆ هەڵداوێنە سەر خانەی زین، پاش سوار بوونیش سوار لاقی تێدەکا و بۆ لێخوڕینی وڵاغیش بە کاری دێنێ. ٭ڕکێف. زەنگوو «بکـ.». ووزەنگی. تێبــ.ینی: «زەنگ» کە لە تەرکیبی ئەم وشەیەدا دەبینین، لە وشەی «زەنگاڵ» یشدا هەیە، هەر «زەنگ» ی پەهلەوییە کە مانای پووز و بەلەکە «تمـ: د. فرەوشی: فەرهەنگی پەهلەوی_۵۰۹»

«نا.» دەفرێکە لە «زەرد» دروست دەکرێ و لە ماڵان، داو و دەرمان، قاوە، ناڵەت... و جۆرە شتانەی تێدا دەکوتن٭دەسکاونگ، هاونگ، هەونگ.

«پبـ.» بەدوای ناو «ئیسمی زات» ـەوە دەلکێ و دەیکا بە «سفەت» : تۆزاوی، خۆڵاوی، ڕیپۆقاوی، قوڕاوی، ماستاوی.

«نا.»، «سنـ.» قوڕ، کە بە شێوەیێکی تایبەتی گیرابێتەوە و کای لێدرابێ و شێلدرابێ، تا بۆ ساف و لێک و لووس کردن دە دیواری ژوورەوەی خانووی هەڵسوون، یا بە سەربان و دیواری دەرەوەیدا پان کەنەوە بۆ ئەوەی باران نەیان شوواتەوە و دڵۆپە نەکا ٭تەڕاو، سواخ، سواغ، شمشە، لەپە، بانەناو.

«ستـ.»، «سنـ.» ۱ئافرەتێ کە زگ نەکا و منداڵی نەبێ. ٭نەزۆک، نەشۆر. ۲-گیانداری مێیینە کە بەچکەی نەبێ. ٭قسر. ئەستەویر. ئەستێور. تێبــ.ینی: بە لای منەوە ئەو وشەیە دەچێتەوە سەر «ئاوس» و لەگەڵ «۱-ئاوەسوو» پێوەندی نییە.

«سـ.» حاڵی مەڕ و ماڵاتی دوور کەوتە و تاربوو لە ڕان: هەر دەڵێی گیسکی ئاوەکییە بەم لاولادا دەڕوا.

«مستـ. متـ.» ١- تەقاندنی چەک «دەمانچە، تفەنگ، تۆپ،...» : کە ئێوارە داهات دەستیان دەکرد بە ئاگردانی ئەو تۆپە زلانە و نەیاندەهێشت خەڵک ئاسوودە بن. ٢- بەقسە و فیشال یەکێک لە مەیدان دەرکردن: کابرایان هەر بە جارێ ئاگردا و قسەی پێ نەکرا.

«سیمـ.، سنـ.» تمـ: ١- ئاڵە.

«نا.»، «هو.» تمـ: قەڵەم. □ «ئاڵاگرت بە دەس خورشیدی خاوەر» «نووسیا بولای بەهرۆزی سەروەر» «خوورشیدی خاوەر: دڵی دڵی».

«نا.» ١- ئەو پارچەدارە پچکۆڵە تاشراوانەن کە جاران پێش ئەوەی شووشە لە کوردستان بڵاوببێتەوە، لە ناو چوارچێوەیێکا بە نێرە و مێیە تێکدەکرانەوە و چاوەی پچووک پچووکیان پێ دروست دەکرا و دەبوو بە پەنجەرە. مزگەوتەکان تا ئەم دوایانەش هێندێک لەم جوورە پەنجەرانەیان پێوە مابوو. ٢- «سنـ.» ئەو دارە پچکۆڵانانەن کە وەکوو شیش لێک و لووسیان دەکەن یا بە خەرت دەیانگێڕن و دەخرێنە پشتی کورسی و نیم تەخت، ئێستا لە باتی ئەوانە شیشی مەعدەنی «زەرد» ئاوبەتاڵ بە کاردێت. * «مکـ.» ئاڵات. «سنـ.» ئاڵەتە.

«نتـ.» هەوایەکی کلاسیکیی گۆرانیی کوردییە، سەربەندەکانی بەم وشەیە دەست پێدەکا و بەندەکانیشی کڕووزانەوە و لاواندنەوەیان تێدایە.

«سـ.» هەر شتێکی لە چاو هاوچەشنەکانی خۆی لە دوای هەموانەوە بێت: ئاخر شەوی پاییز، ئاخر ڕۆژی جەژن، نەریمان ئاخر کەس بوو هات. // هەوەڵ، یەکەم.