آبله

خوریکە، خوروێلکە، هاوڵە

«نا.» ۱- نەخۆشییەکە زیاتر منداڵ دەیگرن، تەشەنە دەکا و یەک لە یەکی دەگرنەوە. تێبــ.- ئەم نەخۆشییە بە هۆی «ڤایرووس» ێکی تایبەتی پەیدا دەبێ، نیشانەکانی ئەوەیە کە لە پێشدا تایەکی قورس لەشی پیاو دادەگرێ و تیغەرەی پشت ژان دەکا، پاشان هەموو لەش یا هەندێ جێگەی پۆرگی بچووک «ئاوڵە» دەردەدا کە زنچکاویان تێدایە. نەخۆشییەکی گران و کوشندەیە و هەر لە سەت کەس کە دەیگرن پازدەیان مەترسیی مردنیان لێدەکرێ. لە حاڵی چاک بوونەوەشدا، گەلێ جار شوێنی پۆرگەکان کە ئیشک دەبن بە چاڵی دەمێننەوە و پیاو گڕوێ دەکا. بۆ پێش گرتن بەم نەخۆشییە، ئێستا ماکی «واکسێن//لقاح» تایبەتی هەیە، مناڵ و گەورەی پێدەکوتن. پێش ئەوەی ئەم دەرمانە تازەیە لە کوردستان بڵاو بێتەوە، زنچکاوی پۆرگی ئاوەڵەیان کۆ دەکردەوە و بە نووکی نەشتەر جێگەیەکی لەش «زیاتر باسک و قۆڵ» یان دەڕووشاند و لەم زنچکاوەیان تێدەکرد. گا و مەڕ و بزن و هەندێک باڵندەش تووشی ئەم نەخۆشییە دەبن. ٭خروێکە، خروێلکە «بکـ.» : خرووکە، خوری، خوریک. ۲- ئەو پۆرگانەی ئینسانێ کە تووشی نەخۆشیی خورێکە دەبێ، دەریدەدا. هەوڵە، هاوڵە. ۳- پۆرگێکەلە ئەنجامی بە پێ ڕۆییشتنی زۆر، لە بەری پێ و یا لەبەر سووتانی لەش بە ئاوی لە کوڵ و ئاور لە شوێنە سووتاوە کە، پەیدا دەبێ و ئەگەر دڕا ئاوی لێدێ. «لەب وە تەمای دڵ چەند حەسرەتش برد» «پێش ئاوڵە کەرد، فرسەتش ناوەرد» «مەولەوی: مکبـ_۱۵۷» ٭بلۆق. تڵۆق. گۆزاوڵە.

(هەو)خووریکە، هاوڵە، هاوڵە سێ جوورە: ئاوڵەی بڵاو: خروێرکەی بڵاو._ی خوێنپژ: خروێرکەی خووێن پژ._ی سفت: خروێرکەی سفت، ووردەبرین و زیپکەیەکە لە ئەندامی منداڵان دێتەدەرێ

آبله در کردن

خوروێلکە لێ هاتن

دەرهاتنی پۆرگی خروێکە لە لەشی کەسێ.: ئەم مناڵە بەستەزمانە ئەوەندەی ئاوڵە دەرداوە هەر چاوی بە دەرەوە ماوە.

جنین هنوز جان نگرفته

بێچووی ناو زک کە هێشتا خۆی باش نەگرتووە، تۆل لە هەوەڵ ڕۆژەکانیا

آبلەکوب

«سفا. نفا.» ئەو کەسەی پیشەی ئەوەیە ماکی دژی ئاوڵە لە خەڵک دەدا.: مەمەندی ئاوڵەکوت چۆتە شار ماکی ئاوڵە بێنێ، «سفا.». ئاوڵە کوتێکمان دەس کەوتایە منداڵەکانمان دەکوتا، «نفا.» .

آبلەکوبی

«مستـ. لا. متـ.» بەکارهێنانی ماکی دژی ئاوڵە بۆ ئەوەی منداڵ یان گەورە تووشی ئەم نەخۆشییە نەبن.: شێرکۆ ئاوڵەی کوتاوە باسکی ئاوساوە «لا.». لە شارەوە هاتوون ئاوڵە دەکوتن «متـ.». تێبــ.ینی: ۱- بە دەمی نەشتەر، یا تیغێکی تایبەتیی جێگەیەکی لەش «زیاتر باسک و قۆڵ، هەندێ جاریش ڕان» چیغ دەکەن و ماکەکەی تێدەکەن. ۲- ئەم مەسدەرە ئەغڵەب کورت دەکرێتەوە و تەنیا «کوتان» مەبەستەکە دەگەیێنێ.: خۆی کوتاوە. منداڵەکان دەکوتن.

قەشمەری قسە زۆرکەر

سەوزایییەکە کە ئاو بدرێ

جۆرە ڕەنگێکە لە ئاسمانیی ڕوونتر

گیاندارێکە بە بێ ئاو دەژی

آبی، پاراب، فاراب، پاراو، فاراو، فاریاب، فاریاو. (ضد "دیم" است.)

آبی. (آنچە در آب باشد، حیوان یا نبات.)

آبی، کبود، لاجوردی، آسمانی، ابیو.