«مستـ. متـ.» پەڕۆوپاڵ یا تۆپەوانەی تایبەتی دەگونجی ئەستێڵ ئاخنین، بۆ ئەوەی ئاوەکەی بۆی دێ لەبەری نەڕوا: ڕۆڵە ئیمڕۆ نۆبە ئاومانە بچن ئەستێڵەکە بگرن.

(مست. مت.) ١-پێوانی درێژی، پانایی، قووڵایی، بەرزایی یا ئەستوورایی شتێک. ٢- دیاری کردنی مقیاسی جلوبەرگی ئینسان. بچۆ لای خەییاتەکە با ئەندازەت بگرێ. ((... هادی خان بۆ ئەندازە گرتنی هێلکەکان، کونێکی خڕی کردۆتە تەختەیەک...)) (قزڵجی: پێکەنین-١١٨)

(مست. مت.)، (مک.) بەش بەش کردنی هەویر، هەر بەشەی بۆ نانێ، کولێرە و... یەک و ئامادە کردنی بۆ پان کردنەوە و کردنی بە نان. خێرا ئەنگوتکەکان بگرە تا تەندوورەکە دادەمرکێتەوە، ئەوە ئەنگوتکت نەگرتووە.

(ست. مت.) باج ئەستاندن.

(مست. لا) ١-فێرە فڕین بوونی بەچکەی باڵندە: ئەم بێچوە چۆلەکەیە کە تازە خەریکە باڵ دەگرێ. ٢-(کن.) خێرا ڕۆیین: ئای ئای خۆ وەتمان هەرد ڵێی باڵی گرت، چ زوو دەر پەڕی. *باڵ گرتنەوە.

«سمت.» » حاڵی کەسێ یا کارێ که ڕەگی داکوتابێ و سە ری گرتبێ.:: ئەوەی میللەت نەیەوێ قە ت بنەگرتوو نابێ.

«مست. مت.» 1- گرتنی گیاندارێکی ڕا بکا. بەبێ یارمەتی هیچ هۆیەک.:: ئەوەنده بەفر باری پەنجا چۆلەکەمان هەر بەدەست گرت. 2- «مج.» چوونی زاوا بۆ لای بووک و جووت بوونی دەگەڵی وەکوو ژن و مێردان.:: سێ مانگه بووکیان بۆ گواستۆتەوه هێشتا به دەستی نەگرتووه.* بوونه زاوا. بەزاوا بوون.

«مست.، مت.»، «سیم.» تم: بەرگ پێداگرتن.

«مست.، لا»، «مک.» ڕاوەستان، خۆڕاگرتن، مقاو مەت کردن، دەوام هێنان:: ئیمپڕیالیزم بەرگەی خەباتی میللەتان ناگرێ. دیزه و گۆزەی خارا و چاتر بەرگه دەگرن. چوارینەی کەن بە رگەی ئەم زستانه ناگرێ. لەشکری بێ بیروباوەڕ بەرگەی شەڕ ناگرێ. ئەم قوماشه عەمارەپۆیه بەرگەی شوشتن ناگرێ،

«مست، مت.» شەڕ به کەسێ فرۆشتن، گێچەڵ دەیەیەکێ هاڵاندن.* یەخه گرتن.

«مست. لا.» پێکەوه نان و ساز کردنی داوەت، گۆوەندە و کۆڕی کەیف و ڕابواردن.

«مست.، مت» تم: بیانوو پێگرتن.

«مست، مت»، «مک» به چاوی حورمەت و قەدر تەماشای کەسێ کردن، ئەهەمیەت بەکەسێ دان.

«مست.، مت.» وەرگرتنی هەر شتێک «خانوو، ئە سپ،...و....» له خاوەنی بۆ ڕاپە ڕاندن و جێ بە جێ کردنی مەبەستێکی خۆ، بەرامبەر بە هێندێک پاره که لەسەری ڕێک دەکە ون.:: خانووەکەی بە هەزار دینار بە کرێ گرتووه. دەگەڵ میرزا قاسمی قادری و یاهوو دوو ئێسترمان به کرێ گرت و چووێنه مەرگەوەڕ.

«مست. مت.»، «مک.» 1- شەڕ فرۆشتن به کەسێ، شڵتاغ پێکردن، تەشقەڵه کردن به یەکێ:: شێرکۆ بەزمێکی بە سیروان گرت مەگەر هەر بۆ خۆی بزانێ چۆن بوو. 2- «مج.» وەخت پێ ڕابواردن، دەماغ تەخت کردن به کابرایێ:: دەبڕۆ واز بێنه بەسمان بەزم پێ بگره.

«مست.، مت.» 1- ڕێگا بڕینەوه له شتێ یا کە سێ تا نەتوانێ کارێکی دەیەوێ بیکات:: بەری ئەستێڵەکه بگرن. د ه تۆ لاچۆ بەری مەگره هەر ئێستا بۆ حەوت پشتی ئاقڵ د ەکا. * پێش گرتن. 2- ڕێگه بڕینەوه له تەشەنه کردنی هەندێ برین برین و نەخۆشی پێست «ئاگره، بیرۆ...» به پێی داب و دەستووری کوردەواری. تم:ئاگره «تێبــ..» .

«مست.، مت.»، «مک.» تم: بەرگەگرتن.

(مست. لا.) ١-ڕەفتار کردنی کەسێ بەجۆرێ کە خەڵک قەدری بزانن و حورمەتی بگرن. ٢- (کن.) بێ ئەدەب نەبوون. با ئیحتڕامی خۆی ڕاگرتبا و هێندەی قسەی زیادی نەکردبا تا وای بەسەر نەهاتبا.

«مستـ. متـ.» تمـ: ئارام لێ بڕین.

«مستـ. متـ.» جاری کردنی ئاو بۆ هەر لایەکی مەبەست بێ و خۆش کردنی ڕێگای ئەم جاری بۆنە.: کوێخا مارف خەریک بوو ئاوی هەڵدەگرت.

«مستـ. لا.»، «کنـ.» پێداگرتن لەسەر قسەی خۆ، پێ لێ دە کەوش کردن، پێ لێ دە پێسۆلێ کردن «لە کەسێ... بۆ کارێ»، ئیسرار کردن.: ئاوزەنگی داگرت تا پارەی لێ نەستاند وازی نەهێنا. ٭سم چەقاندن. تێبــ.ینی: قورسایی خستنە سەر ئاوزەنگی «داگرتنی» بۆ وەستاندنی وڵاغە، ئاشکرایە کە وڵاغ وەستا، سواریش هەر وەستاوە، بە سواری وەستان نیشانەی بەپەلە بوونە کە دەبێ مەبەستەکەی زوو جێ بە جێ بکرێ، جا بۆیە ئەم «کینایە» لە زمانیی کوردیدا پەیدا بووە.

«مستـ. لا.» ١- ئاگر گرتن و سووتانی شتێک بێ ئەوەی یەکێک بە دەست یا لە ئانقەست بیسووتێنێ.: ئوتۆمبیلەکەی ئاگری تێبــ.ەربوو، کوڕە هێندە لە سۆبەکە نیزیک مەکەوە با ئاگرت تێبــ.ەرنەبێ. * ئاگر گرتن / ١. ٢- «کنـ.»، ١» سووتان و فەوتان، لە ناوچوون: کوڕە دانیشە هەی ئاگرت تێبــ.ەربێ، ئاخوا ئاگر دە عومر و ماڵیان بەر بێ. ب» ناڕەحەت بوون، لەبەر زگ پێسووتان و بەزەیی هاتنەوە بە حاڵی یەکێکدا.: پیاو هەر نەیبینێ چاکە، ئاگری تێبــ.ەردەبێ، ئاگرم بۆی تێبــ.ەربوو. ج» تمـ: ئاگر گرتن/ ٢.

«مستـ. متـ.» تمـ: ئاڵووهەڵدانەوە.

(مست. مت.) ١- عەیب لە کارێک دەرخستن، لە کار و کردەوە و قسەی کەسێک ڕەخنە گرتن. ٢- بە ڕاست زانینی کار یا قسەیەک. ئیرادی لێ مەگرە هەر ئەوەندەی ئاقڵ پێدەشکێ، دەتوانی سەت ئیرادی لێبگری، سەعاتێکە قسە دەکا شتێکی وای نەگوت ئیرادی لێبگیرێ.

(مست. لا.) عەیب و عار دەرخستن، ڕەخنە گرتن، ئیعتیڕاز کردن. ئەوە چییە هەر لە خۆڕا ئیرادان دەگرن.

(مست. مت.)، (کعر.) پرسیار کردن و قسە دەرکێشانی یەکێکی ڕەسمی (محقق) لە کابرایەک دەربارەی مەسەلەیەک. * (کئێر.) ئیستینتاق کردن، بازجۆیی.

(مست. مت.) بە تەئسیری کەسێ یا شتێ کارێ کردن. کردنی کەسێ یا شتێ بە سەرچاوەی بیر کردنەوە و مەبەست لێ ئەستاندن. نالی لە حەبیبەی ماڵیاوا ئیلهامی وەردەگرت، خانی بۆ (مەم و زین)ەکەی لە بەیتی (مەمی ئالان) ئیلهامی وەرگرتووە.

(ست. مت.) باج لە کاڵایەک ئەستاندن.

(مست. مت.) هێنانە خواری (بار) لە پشتی وڵاغ یا هەرجوورە بارەبەرێکی تر بە یەکجاری. خێرا بارەکان لەو لۆرییە داگرن.

(مست. لا.) ١- تم: باربردن. ٢- (مج.) توانابوونی کەسێک بۆ جێبەجێ کردن و ڕاپەڕاندنی فەرمانێک و کارێک. ئەم بارە قورسە چۆن بەو منداڵە بەستەزمانە هەڵدەگیرێ (ئەم ئیشە گرانە چۆن بەو منداڵە دەکرێ).

(مست. لا.)، تم: باڵ کردن. تێبــ. – باڵاکردن وەختێک دەکار دەکرێ کە گەورەبوون، درێژ بوون و گەشەکردنەکە، شتێکی پێویست و تەبیعی بێ، بەڵام باڵا گرتن بۆ کارێکی چاوەروان نەکراوە.

مست. مت.»، جلوبەرگی درواو، یا قوماش به بەژنی ئینسانێک پێوان بۆ زانینی گەوره و بچووکی و درێژی و کورتی «بۆ جلکی حازر» و زانینی ئەندازەی «بۆ قوماش» * به باڵا بڕین.

«مستـ. متـ.» خواستنەوەی شتێک لە کەسێ، کە پاش مەیسەر کردنی کار و جێ بە جێ بوونی مەبەست بیدرێتەوە. * ئەمانەت «بۆ هەمووی»

«مست. مت.» 1-- هەلگرتنی شتێک به دەست به جۆرێکی وا کە دیار بێ:: چەمەدانێکی به دەستەوه گرتبوو دەچوو بۆ گاڕاژ، کاغەزێکی شڕی زەردی به دەستەوه گرتبوو هەر تاوەناتاوێ دەیگووت: ئەوەتا بەڵگەی تاوانت. پا شان بۆم دەرکەوت «خەونامەی سەید ئەحمەدی مەدینه» یه. 2- «مج.» شتێک کردنه بەهانه بۆ کردن یا نەکردنی کارێک:: ژیر کردنی منداڵەکەی به دەستەوه گرتووه و خۆ ده هیچ کارێکی دیکه ناگەیێنێ.