تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



ئاوی گەرم لە ژێر «لەبەر» ڕۆییشتن
«کنـ.» میز بە خۆدا کردن، میز دەبنەخۆ کردن. □ «سەری وەبن کڵاوی کەوتووه، ئاوی گەرمی لە ژێر دەڕوا»
ئاگری ژێرکا
«نتـ.»، «کنـ.» تمـ: ئاگری بن کا.
ئاوپڕژێن کردن
«مستـ. متـ.»، «مکـ.». بە ئاوپاش یا هەر ئامرازێکی دیکە، ئاو بە سەربان و حەوشە و ناو ژوور و باخچەوە کردن. *ئاوپاشی، ئاوڕشێن کردن.
ئۆکسیژێن
[[فرەنسی]]
«نا.»، «کئێر.» یەکێکە لە عونسورە خۆڕسکاوەکان «شێوە فلز=لافلز» حیسابە، لە تەبیعەتدا زۆرە، هەوا، کە کورەی زەوی گرتۆتە ناو خۆی و گیان لەبەرانی سەر زەوی، بێ ئەو، دەخنکێن۲۱٪ی لەم عونسوڕە تێدایە، گازێکە لە سەرمای ۱۱۸ دەرەجە و ئەوشاری «زغت» پەنجا ئاتمۆسفۆڕدا دەبێتە تراو ڕەنگ و بۆن و تامی نییە و لە هەوا قورسترە.
باژێر
(نا.)، (هل،) تم: بازاڕ
بەرەژێر
[[ 1_به‌ر/1+3_ ئه‌/2+ ژێر] ]
، «نت.» لای خوارەوه//بەرەژوور.
ئەستێرەی ڕۆژێ
«نتـ.» ئەستێرەیێکە دەگەڵ سپێدە سەر لە ئاسۆ دەردێنێ. «چاوت ئەستێرەی ڕۆژێ، سۆفیان پێی دەچنە نوێژێ» «فولکلۆر» ٭ئەستێرەی بەیان. ئەستێرەی سەرشان_ «نتـ.»، «تتـ.» شتێکە لە مەعدەنی زەرد یا سپی، لە شێوەی ئەستێرە دروست دەکرێ، ئەفسەرانی لەشکریی هەر دەوڵەتێک بەپێی گەورە و بچووکییان و بەو جۆرەی قانوونی وڵاتەکەیان دایناوە چەند دانەیێکی لەسەر شان یا جێگەی تریان دادەدروون.: ئەم ئەفسەرە سێ ئەستێرەی لەسەر شانە، بێ قەزابی خۆ ئەستێرەمان لەسەرشان دانادرووی «نامانکەی بە ئەفسەر» منەتی چمان بەسەرەوە دەکەی؟ئەستێرەی سیوەیل_ «نتـ.» ۱- یەکێکە لە ئەستێرە نەگەڕەکان، لە جەنگەی گەرم و کاتی گەییشتنی میوەجاتا هەڵدێ، زۆر بە ورشە و گرشەیە. تێبــ.ینی: ئەم ئەستێرەیە دوای نیوە شەو سەر لە ئاسۆی کوردستان دردێنێ و دەگەڵ ئەستێرەی بەیان کەمتر فەرقی دەکرێ بۆیە کورد ناویان ناوە «کاروان کوژە» ۲- «کنـ.» نایاب، کەم دیار، کەسێکی کەم ببیندرێ: خۆی لێ کردووینە ئەستێرەی سیوەیل. «عاشق بووم بە ڕووی ئەستێرەی سیوەیل» «شۆرێ کەوتبووە، دڵەکەی پڕمەیل» «پیرەمێرد- ۱۵۱»
ئەژێ
«فعـ.»، «جفـ.» دەهینێ، دێنێ، بایی ئەوەندەیە. تێبــ.ینی: ئەم وشەیە سیغەی مفڕەدی غایبی مەسدەرێکە، کە لە لەهجەی ناوەندیدا لەبیر چۆتەوە و تەنیا ئەم سیغەیە و شێوەی «نەفی» شی «ناژێ=نائەژێ» لێ بەجێماوە، لە لەهجەی باکووریدا وەک «نفا.، سفا.» لە قالبی «هێژا، نەهێژا» دا دەبیندرێ و مەسدەرەکەی «هێژیان، هیژیان، هیژین» ە «تمـ: ژابا- ۴۴۳و۴۵۷»، ئەم پیتە دەبێ لە لەهجەی ناوەندیدا «ئەژیان» بووبێ و دووریش نییە «ئەرژیان» بێ کە ئێستاش لە لەهجەی جنووبیدا لە قالبی «ئەرزیان» دا دەیبینین، ئاوێستایی ئەم مەسدەرە «ئەرێجەت» و پەهلەوییەکەشی «ئەرژیتەن» ە «تمـ: پد، یگد، جـ۲- ۳۴۲». «هەریەک پەلی فەرزەندێ دەژێ «دەئەژێ» شێعری حەریقی» «تۆ بۆچی لە کیس خۆتی دەدەی مشتەری نادان» «حەریق»