«مست.، مت.» 1- گاڵته کردن بەکەسێ. 2-سەر خستنه سەر یەکێک. 3- خۆ خافڵاندن بە شتێکەوه.:: کابرایان بە گیر هێنابوو پێیان ڕابوارد. وازی لێ بێنن پێی ڕامەبوێرن. ئەم ڕۆژانه به چی ڕادەبوێرن.

(مست. لا.) ١-ڕەفتار کردنی کەسێ بەجۆرێ کە خەڵک قەدری بزانن و حورمەتی بگرن. ٢- (کن.) بێ ئەدەب نەبوون. با ئیحتڕامی خۆی ڕاگرتبا و هێندەی قسەی زیادی نەکردبا تا وای بەسەر نەهاتبا.

«مستـ. لا.» بزووتنەوە و جووڵانی ئەستێرەی «نەگەڕ» ە لە شوێنی خۆی و خوشینی بە ئاسمانا بە خێرایی: چاوت لێ نەبوو ئەو ئەستێرەیە ڕاکشا. تێبــ.ینی: ئەو ئەستێرەی ڕادەکشێ لە جازبەی مەنزوومەی خۆی دەردەچێ، وێڵی «فضا» دەبێ و هەرچی هاتە پێشێ دەیداتە بەر، تا دەگاتە ئاتمۆسفۆڕی زەوی پڕش و بڵاو دەبێتەوە دەسووتێ، جار و بارە کە ئەستێرەکە زل بێ_ یا لەبەر هەرچێکی تر_ بتوانێ بێتە ناو ئاتمۆسفێڕی ئەرز، جازبەی ئەرز ڕایدەکێشی و لە شوێنێک دەدا قووڵی دەکا، ئەوەی پێیان دەڵین «بەردی ئاسمان» پاشماوەی ئەم کارەن.

(مست. مت.) ١- یارمەتی کاروانی یا هەر کەدێکی دیکە بۆ راست کردنەوەی بارێکی لاسەنگ بووبێ. ٢- (کن.) یارمەتیدانی کەسێکی تووشی گیروگرفت و ناڕەحەتی بووبێ بە تایبەتی لە لانی پارە و پووڵەوە. ئازاد حاڵی شڕ بوو شێرکۆ فریای کەوت و باری ڕاست کردەوە.

«مست.، لا.» ١-بە دە نگی بەرز مەبەستێک بە جەماو ەری خەڵکی ڕاگەیاندن *جاڕکێشان، جاڕدان. بانگەواز کردن ٢- «مج.» تم: بانگ لێدان.

«نت.»، «کعر.» بۆنێکی لە شتێک هەڵدەستێ و به دەوروبەری خۆیدا بڵاو دەبێتەوه: بەیانی چوونیه باغی مکایلی بۆن و بەرامەی گوڵان بە دەمار دەڕۆییی. بۆن و بە رامەی پڵاوی سەدری هەموو کووچە و کۆڵانی پڕ کردووه.*«مک.» بۆن و بەرام. «سن.» بۆ بەرامه، بەرامە. تێبــ.ینی: آ» لەم وشەیەشدا مەبەست له کەرتی «بۆن» وەکوو «بەئۆزه» ی ئاوێستایی هەر بۆنی خۆشه. ب» کەرتی «بەرامه» بەڕای من له پێشدا «ڤەراما» بوبێ که له «ڤەر» ی پەهلەوی بە مانای (بۆ لای سەرەوە) و (ئامای) ئێستای هەورامی بە مانای (هات) پێکهاتووه و مانای وشەکه بەتێکڕاییی دەبێته: بۆنێکی له شتێک بۆ لای سەرەوه دێت. بۆنێکی له شتێ هەڵدەستێ.

«تم:خا، پەند، ل-119»، «کن.» له ئەندازەی توانستی خۆت زیاتر داوا مەکه.

(مست. مت.) درێژ کردنەوەی: پەت، تەناف، گوریس، تەل و... لە نێوان دوو یا چەند کۆڵەکەی چەقاو یا سینگی داکوتراو یا هەر شتێکی تری لەم بابەتە. خێرا تەنافەکە ڕانگێوە (ڕائەنگیوە) و جلەکان هەڵخە، هێشتا تەلی کارەبایان بۆ گەڕەکی ئێمە ڕانەنگاوتووە. تێبــ.- بۆ تەلی کارەبا و تەلەفۆن و... ڕاکێشان (کعر.) و کێشان (کئێر.) دەکوترێ کە لە فارسی و عەرەبی ڕا تەرجەمە کراوە، بە لای منەوە (ڕانگاوتن) زۆر لە گوێنترە تا کێشان یا ڕاکێشان.

«مست. لا.» وەخت دەربازکردن. 2- کە یف کردن:: و ختەکەی بە هیچێ دەبوێرێ. ئەمه کەی ژیانه ئێمه ڕایدەبوێرین. 3- «نت.» کەیف و خۆشی.:: «...سەری سوڕما لەو شوێنەی نەک لە ماڵ، لە ڕابووردنیشا پڕی کردبۆوه...» «بله. ژان، ل 75».

«مست. لا.» 1- تێپەڕینی شتی ماددی له شوێنێکەوه یا به شوێنێکدا.:: خدر دێوێنێ بێرەدا ڕابوورد. 2- بەسەرچوونی زەمان:: دوو ساڵیش ڕابوورده هێشتا نەگەڕاوەتەوه.* «مک.» ڕابردن. «بک.» بهوورتن.

«مست. مت.» گلێرکردنەوه و سووڕاندنەوەی باگردێن لەو سەری بانی خانوو بۆ ئەو سەری، بۆ پەستاونەوەی د رز و قەڵشەکانی و ئیشک بوونی دڵۆپه ی ناو ماڵ.

«نت.»، «کن.» گوێدرێژ.

«بنت.» هیچ کاتێ، قەت:: ببڕای ببڕای من بم و جارێکی تر سەفەر ناکەم. «عا.» قطعا، ابدا.

مست. لا.»، «کن.» 1- به قیسمەت بوون، به نەسیب بوون:: ەد یگوت من ناچم با ئەو جاره یەکێکی تر بچێ خۆ بە باڵای منەوه نەبڕاوه، 2-کارێک که له هەموو کەس چاتر به کەسێ بکرێ یا شتێ بۆ یەکێ له هەموو کەس زیاتر دەست بدا:: ئەوه هەر به نەوزاد دەکرێ دەڵەی به باڵی بڕاوه.

«نا.»، «کئێر.» ورده و خاکەیێکی که به کوتانەوە و سوونەوه و تاشین و بڕبەندکاری له مەعدەن «فلز» ێک د ەکەوێتەوه:: بڕادەی ئاسن، بڕادەی مس، بڕادەی زێڕ.

«مست. مت.» تم: بڕینەوه/5: پێویست ئەم شەڕه ببڕێتەوه. هەر بە دوو قسه بڕاندیانەوه.

«مست. لا..» کۆتایی هاتنی شتێک:: ئیتر ئەم باسه بڕایەوه، قسە له شتێکی دی بکەین، کوڕه دەبەسه! نەبڕایەوه، بۆ هێندی لێ دەڵەی. ماڵی جووکلی به جارێک بڕانەوه کەسیان لێ دەرنەچوو «باسی زولفی درێژ و چاوی بەخەو + نەبڕاوه ! بووه بوه ترێ خەسرەو «حاجی قادر»

«نمف.: بڕان» 1- برین لێکراو به تیخو چەقۆ 2- لەت کراو. جودابۆوه.

مست. لا.»، «مک.» چەواشەبوونی ئەحواڵی کەسێک لەباشی ڕا بۆ خەراپی.::دە ک ڕەببی تەخت و بەختی و رگەڕێ

«مست. لا.» بەش بەرک وتن. «کاڵەم دڕا و چم پێ نەبڕا» .:: ئەو ساڵ 200 دیناری هەر لە تووتنی پێ بڕاوه.

(مست. لا.) ١-ڕەفتار کردنی کەسێ بەجۆرێ کە خەڵک قەدری بزانن و حورمەتی بگرن. ٢- (کن.) بێ ئەدەب نەبوون. با ئیحتڕامی خۆی ڕاگرتبا و هێندەی قسەی زیادی نەکردبا تا وای بەسەر نەهاتبا.

«مستـ. لا.» ناڕەحەت بوون بە هۆی ژان و ئێش و نەخۆشی یان خەم و پەژارە و خەیاڵاتەوە: چەند ڕۆژە نەوزاد سوورەکوانێکی لێ هاتووە ئارامی لێ بڕاوه، لە تاو پیرۆت ئارامم لێ بڕاوه، ئەوەندی پەرۆش بوو ئارامی لێ بڕابوو* ئارام لێ هەڵگیران.

«مستـ. لا.» تمـ: ئاژاوەگێڕان.

«ستـ.»، «هو.» چلۆنایەتی کەسێکی، لەبەر خۆشەویستی یا ئەمینی لە کاروباری نهێنی یەکێ یا کۆمەڵێ ئاگاداربێ. مەحڕەمی ڕاز * هاوڕاز.

«کنـ.» باڵق بوونی کوڕ، شەیتان پێکەنین، گەییشتنە ئەو تەمەنەی کە هەستی پیاوەتی دەبزوێ.: ئەم کوڕە هەر قیتەقیتێتی، وەک ئاوی دە گونان گەڕابێ وایە.

«کنـ.» ١- ئیشک بوون و لە جاری بوون کەوتنی ئاو. ٢- کوێر بوونەوەی سەرچاوەی قازانج و سوودی کارێک، بڕانی خێروبێر.

«مستـ. لا.» ١- ئاو کەوتنە زار، لەبەر خواردنی شتێکی ترش یا چاو پێکەوتنی کەسێ کە شتی ترش دەخوا یا باسکردنی شتی ترش. ٢- ئیشتیا چوونە خواردنێک، حەز لەشتێ کردن.

«نمغـ.»، «سیمـ.» ١- ڕازاوە. ٢ ڕێک و پێک کراو. ٣- ڕێکخراو «لە شکروسوپا». ٤- ئامادە. تێبــ.: هەر وەکوو لە وشەی «ئاڕا» دا باس کرا مەسدەری «ئاڕاستەن» ی پەهلەوی لە کوردیدا بووتە ڕازاندنەوە، بەڵام ئەم «نمغـ.» ەی وەکوو خۆی لێ بەجێ ماوە، کە لە سلەیمانی بەکاردێت و لەگەڵ «کردن» مەسدەرێکی تێکەڵی لێ دروست کراوە.

«مستـ. متـ.»، «سیمـ.، کعر.» ١- ڕووی چەک، خەبات یا قسە دە کەسێک، ڕێژیمێک یا بەروباوەڕێک کردن: بزووتنەوەی نەتەوایەتی کورد، خەباتی خۆی ئاڕاستەی ئیمپڕیالیستەکان کردووە. ٢- پێشاندانی ڕێگای کارێک بە یەکێک یا کۆمەڵێک، تەوجیهـ: پاڕتی ئەندامەکانی خۆی بە ئامۆژگاری پێشکەوتوانە، ئاڕاستە دەکرد. ٣- حەواڵە کردنی قسە و توانج و جوێن و مست و تێڵا و ئەو جۆرە شتانە بۆ یەکێک: خولە مستێکی ئاڕاستەی جوامێر کرد.

«نمسـ.» ١- ڕازاندنەوە. ٢- جوان و ڕێک و پێک کردنی شتێک یا کەسێ. ٣- خشڵ و ئەسپابی جوانی بە خۆوەکردن □ «کچی پاتشای بە حەوت قەڵەم خۆی ئاڕاییشن دابوو...» تێبــ.: ئەم وشەیە لە دوای «ش» ەکەیەوە «ت» یەکی هەیە، بەڵام لە بەر قورسی، یان فڕێ دەردێ یان بە حاڵ دەردەکەوێ □ . چیشبەن ئاڕاییش سەر تا وە دامان مەر خاڵۆم وەعەزم سەیر تان ئامان «مەولەوی: مکبـ ــ ١٤١».