تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



ئەوێستاکە
(بنت.)، (مک.) تم: ئێستاکە.
ئەوێندەرێ
[[ئەوێ + هەندەر + ئێ]]
(بنت.)، (مک.) تم: ئەوێ. تێبــ. آ) بەشی دووەمی ئەم وشەیە (هەندەر)ە کە لە وشەی (هەندەران)ی موکریانیدا بە مەعنای (جێگایان) دەبیندرێ. ب) جەمعی ئەم وشەیە (ئەوێندەرانێ)یە، وشەیەکی تریش هەیە کە (ئەوەندەران)ە.
ئەڵقاوێز
[[ئەڵق ٠=عا.: حلق) + ئاویز]، [عا. کو.]]
(سمف.)، (سن.) هەڵاوەسراو، کەسێکی لە سێدارە درابێ، ئەوەی ملی بە پەتەوە کرابێ.
ئەڵقاوێزکردن
(مست. مت.)، (سن.) لە سێدارەدان، بە دارا کردن. هەڵاوەسین، ئیعدام کردن.
بابانت کوێر بێتەوە
(کن.) تم: بابانت خرابێ.
بازەڵەخوێندن
(مصت،. لا،)، (کعر.) زۆرزان و فێڵباز بوونی منداڵێک، چاوقایمبوونی.
باوباوێن
[[ ٣- باو/٢ +٣-باو/٢+ئین]]
«نت» «مک»، یارییه، گەوره دەگەڵ منداڵی ساوا دەیکا، تێبــ.- لەم یارییەدا گەوره دەم و چاوی خۆی له پشت شتێک دەشارێتەوه تا منداڵهکە نەیبینێ، پاشان لەلایەکەوه سەری خۆی دەردەخا و بانگی منداڵەکە دەکا و د ەڵێ: باو! کاتێ منداڵە سەری وەرد چەرخێنێ تا بزانێ دەنگەکه له کوێوه دێت، کابرای گەوره لە لایەکی ترەوە سەری دەردێنێ و بانگی دەکا «باو!»، ئەم کاره چەند جارێ دووپات د ەکاتەوە و منداڵەکهی پێ د ەخافڵێنێ.
باوێشک
[[؟]]
«نت.» داپچڕانی دە می ئادەمیزاد لەخۆیەوه. تێبــ.- حاڵەتێکه لەبەر حەز لە خەو کردن، خەواڵوویی یا خوماری بەسەر ئینساندا دێت و دەمی لەخۆیەوه بەش دەبێتەوه. ئەگەر لەبە ر خەو یا خەواڵوویی بێ، پیاو خۆی لەبەریەک د کێشێتەوه و دەستەکانی بەم لاولادا لەبەریەک بڵاو دەکا و دەیانهێنێتەوه سەر سینگی و هەندێ جار مستەکۆڵەیێکیش له سینگی خۆی دەدا.
باڵا نوێن
[[باڵا+ نوێن(نواندن)]]
(نت.) تم: ئاوێنە (ئاوێنەی باڵانوێن).
باڵوێز
(نا)، تم: باڵیۆز.
باڵوێز خانە
(نت).تم: باڵیۆزخانە.
بای ڕە گوێیان نیشتووە
(کن.) خۆی لێ گۆڕاوە، مەغروور بووە.
بلوێر بۆ گا لێدان
«کن.» قسه کردن بۆ کەسێ هیچی تێ ناگا.
بلوێر بەزێن
[[2-بلوێر_به‌زێن «به‌زاندن» ]]
«ست.»، «مک.» 1- حاڵی منداڵێکی که له بێشکەدا زۆر دەجووڵێتەوە و خۆی له «بلوێر» ڕزگار دەکاو «میز» هەکەی د ەکاته بن خۆی. 2- پیاوی چەقاوسوو. ئادەمیزادی پەت پسێن و بێ چاو و ڕوو. *«سن.» بلەربەزێن.
بلوێر لێدان
«مست.، مت.» دەرهێنانی دەنگ له «1- بلوێر» به هەوای مۆسیقا. ئەم کاره به «فووو» پێداکردن و پەنجه بزاوتن و گواستنەوه، لەسەر حەوت کونەکانی «1- بلوێر» جێ به جێ دەبێت.
بلوێر پێچ
[[2-بلوێر_+پێچ «پێچان» ]]
«نت.»، «مک.» پارچه «پەڕۆ» یەکه له لێواری «بلوێر» ی د ەیپێچن تا ناوگەڵی منداڵ ئازار نەدات.
بلوێر ژەن
[[بلوێر+ژه‌ن «ژه‌ندن» ]]
«نت.» کەسێکی بلوێر لێدەدا، کەسێکی بزانێ هەوای جیاجیا ی مۆسیقا بەم ئامرازه لێ بدات.
بڕوێش
[[؟]]
«نا.»، 1- «مک.» دانەوێڵەیێکه لەنێوان «گەنم» و «برنج» دا، ڕەنگی لە گەنم سوورتره و چەشنی برنج ڕوونه، دەنکەکانی وەکوو برنج لەناو کیفێک دایه «پەڕش»، به زۆری له کوردستانی ئێران ناوچەی موکریان دەچێندرێ، وەکوو برنج دەکرێ به «قبووڵی» و «پڵاو»، وەکوو ساواریش «به «شله» لێ دەنرێ: «شلەبڕوێش»، دەگەڵ گۆشت یا قاورمەشدا دهکرێته ناو دیزە و کیشمیش و پیوازی تێدەکرێ و پاش نانکردن دەیخەنه تەندوورەوه «تەندوور پڵاو». 2- «کعر.» 1» گەنمی بە دەستاڕ یا ئاش قەڵت و بڕ کرابێ، بۆ چەند جووره چێشتێک بەکار دێت. ب» وردە ی ساوار. 3- «سن.» بەفرێکی وردی ڕەقه که «دانه» کانی وەک بەفری تەر نەرم نییه. * « سن.» تەرزەلووکە، گژنیژە. هس.: « مک.» برۆشە، بروێشە. 4- «مج.» قسەی بێ سەرەوبەرە، قسەی ناڕێک کە هیچی بە هیچەوە نەنووسێ.
بڕوێش کردن
[ ]
«مست. مت.» 1- باس ئیش نەکردنی «ئاش» که لەباتی ئەوەی گەنم بکا به ئارد، هەرەر قەڵت و بڕی کا «تم: بڕوێش/٢» ئاشەکە ئیمڕۆ بڕوێش دەکا باش «ناهاڕێ». 2- قسەی بێ ڕێ و جێ کردن.کوڕه کابرا دەبیبڕ ەوه، ئەو بڕوێش کردنەت لەچییه؟ بۆ چی قسەکانت هیچیان به سەر هیچەوه نیه ؟.
بڕوێشه
[[ بڕوێش+5-ئه/1]]
«نت.»، «مک.» پرووشەی بەفر. هس.: «سن.» بڕوێش/3.