نا.» 1- کچێکی بەشوو درابێ، لەو ڕۆژەڕا که دە ست به ساز کرنی دەکرێ بۆ چوونه ماڵە مێرد و پاشانیش تا ماوەیەک. «هو.» وەری، «بک.» بوویک، «با.» بیک. «جن.» بووی. 2- نیسبەتی ژنێک ده گەڵ هەموو خێزانی مێردەکەی:: بووکی ئایشه خان «ژنی کوڕی ئایش خان.»، بووکەکانی ماڵی کوێخا بارام «ژنی کوڕ ەکانی کوێخا بارام» 3- داوەڵێکی بچووکه - کچۆڵان لە چیلکە و پەڕۆ دەیکەن و ئێستا له پلاستیک و ئەو جۆره شتانه دروست دەکرێ.* «سن.» وەویله. «جن.» » بیتی. تێبــ.ینی: ئەم وشەیە و «بێوه» و «بیوه» له «بێوە ژن» دا و «وەوی» هەورامی و سنە یی له «ڤەزوو» ی سانسکریتی کەوتۆتەوه، له ئاوێستادا «ئوپەڤەز» بە مانای ژن هێنان یا مێرد کردن هاتوه.

مست. مت.» تم: بوک گواستنەوه.

نت.» یاریێکی کوردەوارییه، کچۆڵە دەیکەن، یەکێکیان دەبێته بووک و یەکێکیشیان زاوا و لاسای گەوارن دەکەنەوه.

مست. مت.» بووک لەبەر ماڵی بابی سواری «مایین» کردن تەسلیمی بووکێنیان کردنی تا بیگوێزنەوه ماڵی زاوا. تێبــ.ینی: ئەم کاره تەنیا لەناوی شیرەتان و دەوڵەمەندانی شارانی کوردستان باو بوو، بووکی فەقیرو هەژاران به پێیان دەگوێزرایەوه

مست. مت.» بردنی کچێکی بە مێرد درابێ، له ماڵی باوکی ڕا بۆ مالی مێردی، به پێی ڕێ و شوێنێکی تایبەتی کە بۆ ئەم کارە باوه.

مست. مت.» پێک گۆڕینەوەی دوو بووکان که ژن بە ژنەیان پێکرابێ. تێبــ.ینی: ژن بە ژنه له کورستاندا ڕەسمه، لە ناو عەشیرەتاندا باوه لە حاڵەتێکی ئاوادا هەر لایەی کچی خۆیان دەگەڵ بووکنی خۆی ڕەوانە دەکا و لە نیوەی ڕێگا تووشی یەکتر دەبن و بووکی هەر لایەک دەدرێته دەست بووکنی لایەکەی تر و هەرکەسە بووکی خۆی دەبا و بەرەو ماڵ دەگەڕێتەوه، هێندێ جار له سەر ئەوەی کێەلا دەبێ بووکی خۆی لە پێشدا تەسلیم بکا دمە قاڵی پەیدا بووه وکار کەوتۆ ته شەڕە تفەنگ و «شایی» بۆته «شین.

ست.» بە شێوەی بووک، کارێکی وا که وەکو بۆ بووک بکرێ.:: بووکانی تفەنگیان دەتەقاند.

«ست. مت.»، «مک.» ئەو کەسانەن که له ماڵی زاوایڕا دەچن بۆ ماڵی بووکێ و لەوسەرەوه دەگەڵ خۆیانی دێنن.

نت.»، «سیم.» تم: بووکه بە بارانه.

نت.» بووکێکه کچۆڵان دروستی دەکەن، پارچه قوماشێک به شکڵی ئینسان هەڵدەدروون و لۆکەی تێداخنن و به ئەندازەی خۆی جلکی ژنانەی بۆ دەدروون و د ەبەری د ەکەن.

نت.»، «کعر.»، «تت.» 1- بووکی منداڵانەیه که له باغه و شتی وا دروست کرابێ. 2- «کن.» ئادەمیزادی ناسک و نازداری به ناز پەروەردە کراو.

«نت.»، «نت.، س.» ئەو ماو یەیه کە کچێکی تازە شووکردوو، بەپێی داب و دەستوور به «بووک» حیساب دەکرێ.

نت.»، «مک.»، «سیم.» داوەڵێکه لەکاتی بێ بارانیدا منداڵان دوو داران ڕاست و چەپ لێک دەبەستن و پەڕۆ و پاڵی پێدا د دەن به جۆرێ شێوەی ئاد میزاد بدا و به ماڵانەوه دەیگێرن و ئەو گۆرانیه دەڵێن: «بووکه بە بارانی دەوێ، ئاوی بن دە غڵانی دەوێ، دەرزی کچۆڵانی دەوێ». و چوونه بەر هەر ماڵێک جامێ ئاو بەسەر خۆیان و بووکیاندا هەڵدەپڕژێنن و دیاریەکیشیان دەدەنێ. لە کوردەواری بڕوایان وایه کە ئە م کارە دەبێته هۆی ئەوەی باران ببارێ. *» سیم.» بووکەبارانێ. «سن.» وە وڵه بارانێ.

نا.»، «سن.»، هو.» خۆڵێکی لە سووتانی دار، ڕەژی و ئە و جۆره سووتەنییانه دەکه وێتەوه. * «کعر.، مک.» خۆڵەمێش، خۆڵەکەوه. «بک.» خۆڵی.

نت.»، «سن.، هو.» خۆڵەمێشێ که تێکەڵ به ئاو کرابێ.* «سیم.» خۆڵاو، تێبــ.ینی: وەکوو دەزانین- خۆڵەمێش ماددەیێکی «قەلەوی» یه و له کوردستان هەر له کۆنەوه بۆ هەندێ سەنعاتی کشتوکاڵی وەکوو ڕەنێوهێنانی کشمیش و سەبزه و دروست کردنی مرەبا و ئیش و کاری ڕەنگڕێزی، دەیکەنه ئاوەوه و ئەو جووره شتانەی تێی هەڵدەکێشن تا له ئەنجامی گەرم کردنی و کوڵاندن شکڵیان نەگۆڕێ.

«نت.»، «سن..، هو.» خۆڵەمێشی داغ.* «مک.» زیلە مۆ. «سیه.» ژیله مۆ. «کی.» ژیله. «جن.» بیلمر.» .

نت.»، «؟» تیژاوی خۆڵەمێشه، بەناو ڕەزان و بن دار و درەختاندا دەیڕشێنن، بۆ لەناو بردن و قڕ تێخستنی هێندێ جڕ و جانەوەر «وەکوو کرم و...» یا ئیشک کردن و سووتاندی «کیمیایی» گژو گیا ی زیانۆ. تێبــ.ینی: آ» من ئەم وشەیەم له «فیش» ەکاندا نووسیوه ماناشم لێداوەتەوه، بێ ئەوەی دیاری بکەم له کێم بیستووه یا له کوێم وەرگرتووه و له چ ناوچەیێکی کوردستان دەیڵێن، ڕوانیمه هەموو ئەو قامووسانەش که لەبەر دەستمدان و له هیچیاندا نەمدۆزیە وه و که تێشی دەفکرێم به وشە یەکی ڕەسەنی کوردی دەهاتە بەرچاو، بۆیه نووسیم. ب» کەرتی «وە ر» که له م وشەیەدا دەیبینن له زمانی پەهلەویدا به شێوەی «ڤەر» چەند مانای هەیه که یەکێکیان «خۆڵەمێش» ه هاوتایەکی زۆر نزیکیشی هەر له پەهلەویدا هەیه ئەویش «ڤەڕ» ه «تم: فره، پفا، ل-450» دوور نیه کەرتی «مڕ» لە وشەەی «بوڵەمڕ» دا هەر «قەژ» ی پەهلەوی بێ.

«مست. لا.» تم: دابڕان.

«نت.» «سن.، سیە.، مک.» هەندێ داو ود ەرمانی بۆنخۆش تێکەڵ دەکرێن، بە پته وە بەر لووتی هەڵدەدەن، ئینسان و ەپشمین دەخا و بۆره «کەیف» ێکیش لەسەر ساز دەکا. «عا.» انفیه.

«بنت.» ئەنداز ەیە کی کەم، هێندێک. تێبــ.- دە نگی «چ» ی باشبەندی «ئوچکه» لێرەدا بۆته «مس.» و لەهەندێ وشە ی تریشا دەبیندرێ، لە وانە یه پێش ئەوە ی ببێته «س» بووبێته «ز» * بڕووکێک، بڕێک، بڕێ.