«نا.»، «مک.» 1- باڵندەیێکی بچکۆلانەیه به ئەندازەی چۆلەکەیەک، ڕەنگی پشتی کەوەیەکی ئاماڵ سوور و بەرزگی زەرده، دندووکی بچووک و خۆی به تێکڕایی جوان و ژیکەڵەیه، دەنگی زۆرخۆشه هەر بۆیە دەیگرن و دەیکەنه قەفەزەوە. 2- «ست.»، «مج.». آ» حاڵی ئینسانێکی بێ گرێ و گۆڵ و ڕەوان قسەبکا. ب» حاڵی کەسێکی دەمی ڕاناوەستێ و زۆر قسە دەکا، زۆر بڵه.

«نمسـ.» تمـ: ئاهـ و نزا. تێبــ.ینی: کەرتی دووەم «نزوولە» وەکوو من تێی دەگەم بچووک کراوەوەی «نزا» یە و پێوەندی دەگەڵ «نزوول» ی عەڕەبی نییە.: ڕەببی! ئاه و نزوولەی هەتیوان بیانگرێ.

«نتـ.»، «سنـ.» ۱- منداڵ، کە هێشتا لە زگی دایکیدا بێ و گیانی وەبەر نەهاتبێ. ۲- منداڵی لە بارچوو، منداڵێ کە لە خۆیەوە، یا بە هۆی داو و دەرمان و شتی تر بە مردوویی لە زگی ئافرەت بێتە دەر. ۳- بەرخ و کاریلەی وە ڕووح نەهاتوو، کە پاش سەر بڕینی مەڕ و بزن، لە زگی دایکیان دەیانهێننە دەر. ٭نەبەکام.

«نمسـ.» هۆگری، ئالوودەیی. ئولفەت دەگەڵ... هەبوون_ پەیوەندی و دۆستایەتی دەگەڵ کەسێ یا شتێ، حەز لە شتێک یا کارێک کردن.: ئولفەتی دەگەڵ نووسین نییە بەڵام دەگەڵ چیرۆک خوێندنەوە لە تام بە دەرە. دەگەڵ خواردنەوە ئولفەتتان چۆنە؟.

«مستـ. متـ.» ۱- خووگرتن بە شتێکەوە یان بە کارێکەوە. ۲- هۆگری کەسێک، شتێک یا چلۆنایەتێک بوون. ۳- عادەت کردن، گیرۆدە بوون، ڕاهاتن «بە....» : ئولفەتی پێوە گرتووە بۆی تەرخ ناکرێ، ئولفەتی بە ڕاوە کەوەوە گرتبوو بە زۆر وازمان پێ لێهێنا.

«مستـ. لا.» هۆگر بوون، عادەت کردن، خووگرتن.: سەگ زوو ئولفەت دەگرێ.

«پبـ.» دەگەڵ «ناو» تەرکیب دەبێ و چکۆڵەیی پێ دەبەخشێ.: جاشوولکە، قاشوولکە، ماسوولکە.

«پبـ.» ناوی دەچێتە سەر و پچووک دەبێتەوە.: جاشوولە، جوانوولە، دانوولە، مێشوولە، گرموولە.

«پبـ.» بە دوای ناوانەوە دەلکێ و پچووکیان دەکاتەوە.

«نتـ.» بنەگۆزە و دیزی شکاو کە هێشتا ئەوەندەی پێوە مابێ ئاو یا شتی تری تێ بکرێ بۆ هەر مەبەستێک بێ. هس.: سواڵەت.

(نا.٩ ١- ڕۆڵە، منداڵ دەگەڵ دایک و بابی خۆی ((دێم ڕژا خوێنی ئەولادەکەی خۆم)) ((بە سورما، وتی جگەرگۆشەی تۆم)) (سەلام-١١٨) ((لە پاش ئەو، ئەڕشەدی ئەولاد شێخ ئەحمەد لە جێی دانیشت)) ((بعەینە وەک سلەیمان جێنشینی حەزرەتی داوود)) (ڕەزا-١٥) *عەولاد.

(نا.) ١- پیاوچاک، پیاوی خوا، شێخی دین، شێخی بەرماڵ. ((ئەی لە شەوقی جەننەتی ڕووت، ئەولیا و ئەنبیا)) (( ڕووح لەسەر لێون وەکوو پەروانە بۆ دیداری شەم)) (وەفایی: گم-١٥) ٢- (مج.) هەموو پیاوێکی ڕەوشت چاکی بێ ئازار. جێی لێ نەبێ هەر دەڵەی ئەولیایە.

«نت.» «کعر.» تم: باوه گێژه.

«نت.» تم: باوە گێژه.

نت.»، «مک.» ماوەیێکه پاش ئاوا بوونی ڕۆژ له ئاسۆ، که دنیا نه بەتەواوی ڕووناک بێ و نه تەواویش تاریک. «عا.» غسق.

نت.»، «مک.» ڕەنگێ که له کاتی «بوولێڵه» دا له دنیا دەنیشێ، نه ڕەشه و نه سپی و زیاتر به لای ڕەنگی خۆڵە مێشی مەیلەو ڕەش دایه.

نت.»، «مک.» ڕەنگێ که له کاتی «بولێڵە» دا له دنیا دەنیشێ، نه ڕەشه و نه سپی و زیاتر به لای ڕەنگی خۆڵەمێشێکی مەیلەو ڕەش دایه.

نت.»، «نمک.» تم: بومه لەرزه.

«نت.»، «مک.» کونی شیلەپه که «بەرووله /2» ی تێدەخرێ بۆ ئەوەی له باسکیشی توندکا.

«کن.» هەرچی هەبوو ئاشکرای کرد. تێبــ.- به گشتی جیاوازی نێوان ئەو دوو مانایه، بەشوێنی دەکارهێنانی وشەکە دەردەکە وێ که مەبەست دیوی دەرەوەیه یا ژوورەوه.:: چۆڕێ ئاو بکه بنی ئەم جامە وه «دیوی ژوورەوە»، بنی جامەکە لەسەر زەوی دامەنێ «دیوی دەرە وە.». 3- مەودای نێوان زەوی و هەرشتێکی تری وەکوو میچی خانوو، بەرزایی کەم بێ یا زۆر:؛ خۆمان هاویشته بن پردەکه تا فڕۆکەکان ڕەت بوون. با لەبن ئەم ساباته دانیشین تۆزێ ماندوومان بحەسێتە وه. 4- دوایی هەرشتێکی به پێوە لەسەر زەوی وەستابێ.::بن دیوار، لەبن ئەو داره دانیشین تا شێرکۆش دەمانگاتێ. 5-پەرد ەیەکی تەنکه لەناو شە رمی کچاندا.* «مک.» کچێنی. «جن.» دوخترۆنی، «بک.» کاچانی «سن.» کەنیشکی. 6- ئاخری هەندێ شت.:: بچێته بنی دنیاش دەستم هەر دەیگاتێ. 7- ڕەگی هێندێ گیا و سەوزه که زۆر یا کەم گەوره د ەبێ و هێندێکیان و کوو: «توور، گێزەر، شێلم و...» بە کەڵکی خواردن دێن. 8- ژێر.:: لەبن لێفەکەوه چاوی زیت دەچوو پارەکانم لەبن دۆشەگەکه داناوه بۆم بێنه. تێبــ.- ئەم مانایه دەگەڵ ئی «3» تۆزێ لێک جیاوازن، لێره ئەو شتەی دەکەوێته «بن» شتێکەوه دەنووسێن بە ڵام لەمانای سێیەمدا لێک دوور دەبن.