«نتـ.»، «مکـ.» وشتری مێنگەی چوار بەهار دیتوو.

« «نت.سن.» تم: 3- با/6 «بای سوور»

1- «ست.» هەر شتێکی پەیوەندی و نیسبەتی دەگەڵ گوڵی «وەنەوشه هەبێ و، هەرچێکی ڕەنگی وەک گوڵی وەنەوشە وابێ. 2- «نا.»، «سیم.» تم: بنەوش.

کۆمەڵە ناسیاوی کەسێک، هەموو ئەو کەسانەی کە یەکێک ناسیاوی دەگەڵیان هەیە. ئەم هەموو ئاشنا و ڕۆشنایەت لە کوێ بوو؟ خدر ئاشنا و ڕۆشنای زۆرە. تێبــ. ــ ڕۆشنا هەر وەکوو نیشاندراوە، بە لای منەوە لە «ڕۆ + شناس» پێکهاتووە، یەعنی ئەوەی هەر بە ڕوو دەناسرێ و دۆستایەتێکی ئەوتۆی دەگەل نەگیرابێ. «ڕوشنا» بە تەنیا نە کار نەهاتووە.

«نتـ.» ۱- ئەو شوێنەیە کە ئاوی چەم و ڕووباران، لە بەرزیڕا ڕژد و بە خوڕ دەڕژێنە خوار، هەڵدێرانی ئاو لە شوێنێکی بەرز و ڕژدەوە.: ئاوشاری بێخاڵ لە کوردستانە. ئاوشاری هەرە گەورەی دنیا، نیاگاڕایە. ٭ئابشار. بافڵ. «بکـ.» تاڤگە. تاف. تافگە. قەڵبەزە. تێبــ.ینی: ئەم وشەیە مەڕدووخ نووسیویە و لە «آبشار» ی فارسیڕا شێوەی کوردی دراوەتێ، ئەو هاوتایانەی کە بۆی نووسراون هەمووی بۆ ئەم مەبەستە بەکار دێن کە ئاوشار پێشانی دەدا، بەڵام شەرت نییە ئاوشاری «نیاگاڕا» و «بێخاڵ» بن.

«مستـ. لا.» کەلەبەر کەوتنە ئەو جۆگەیەی کە ئاوی پێدا بەردراوەتەوە سەر کشت و کاڵ و ڕویشتنی ئاوەکە بەڵایێکی ترە.: کوڕە بەسەر ئەم جۆگەیە دا بڕۆ بزانە ئاوەکە لە کوێ شکاوە.

«نتـ.» ۱- دوو پارچەن لە دەزگای ئاگر کردنەوە. ۲- «کنـ.» حاڵی دوو کەس کە پێکەوە هەڵ نەکەن و کۆبوونەوەیان ببێتە مایەی ئاژاوە: ئەم منداڵانە هەر دەڵێی ئەستێ و پووشوون، هەمیشە شەڕیانە. ٭کێردو پەنیر، مشک و پشیلە.

(نمس.) ڕێک گوشین. تێبــ.- ئەم وشەیە دەگەڵ مەسدەری (وشین، کوشین، گوشین) ڕیشەیان یەکە، وەک وشەیەکی سەربەخۆ لە کوردی ئێستادا دەکار ناکرێ لە تەرکیبی: تەڵای دەستەوشار، گۆڕەوشاردا دەبیندرێ. ڕەنگە لەباتی (ضغط)ی عەرەبی خراپ نەبێ.

(مک.) تم: ئیمشەو.

(نت.)،(سن.) تم: باوەشێن.

«نا.»، «مک.» جۆرێکه له جۆرەکانی کلووی بەفر. تێبــ.- پێویسته ئەم وشەیه دەگەڵ «پروشە» که جۆرێک بارینی بەفره، فەرق بکرێ.

قەزوانە کە دەوری فەریکی به سەر چووبێ و تەواویش ناسکی ڕەق هەڵنەهاتبێ و هێشتا شنکایی و ناسکی تێدامابێ...لەو وەختەدا توێکڵەکەی دووڕەنگ دەبێ هێندێکی بنە وشی مەیلەو شین و توزێکیشی سووری باره زەرد.

نت.»، «کعر.»، «تت.» 1- بووکی منداڵانەیه که له باغه و شتی وا دروست کرابێ. 2- «کن.» ئادەمیزادی ناسک و نازداری به ناز پەروەردە کراو.

ست.» تم: بەدخوو.

ست.» تم: بەدخوویی

«نا.»، «هلـ.» تمـ: ئاوریشم

«نفا.»، «سیم.» تم: بانگێڕ.

«نا.» تم: کوندە بەبوو «بایە قووش بەرشی جەشین و زاریش» «بڵبڵ بێزار بێ جه بێ قەراریش» «خانا - ٦٦٧»

«نت.»، «هل.، کی.» تم: بنکەنگڵ.

«نا. سن.»، «مک. سیه.» ڕەنگینه لە تێکەڵ بوونی دوو ڕەنگی شین و سوور پەیدا د ەبێ. تێبــ.- ئەم وشەیە لە ناوی گوڵێ «وەنەوشه» وەرگیراوه.*«مەنگوڕایەتی» مۆر. «سیم.» بنەوشەیی. «سن.» وە نەوش.. (بک.) بنەفش. (جن.) بنۆوش.

«بک.»، «نا.» دەفرێکی مەعدەنه چێشتی تێیدا لێ دەنێن و بۆ ئیش و کاری تری ناو ماڵیش بە کەڵک دێ، گەوره و پچووکی هەیه. *مەنجەڵ «=عا.: میرجەل»، قازان «تو.» تێبــ.ینی: وەکوو دەبینین ئەو ناوانەی بۆ ئەم ئامرازه بەکاردێن یەکیان عاڕەبی و ئەویتریشیان تورکییه، ئەگەرچی به پێی بەرنامەی ئەم قامووسه دەبوایه وشەی «بەرۆش» وەکوو هاوتای مەنجەڵ و قازان بنووسرێت، بەڵام چوونکوو وشەیەکی ڕەسەنه ڕەنگه خراپ نەبێ له لەهجەی ناوەندی زمانی کوردیشدا بێتەوه مەێدان و هەر وشەیەکی تری لەهجه کانی دیکەی زمانەکەمان که دەینووسم هەر بۆ ئەم مەبەستەیه.

(نا.)، (سیم.، سن.) «دارێکی دانەداری پانه، ئەیخەنە ناوەندی تان و پۆی جاجمەوه بۆ ئەوەی که پێی بکوتن و سفتی کەن.»، «تم: خا، ب1 ل0 178». تێبــ.- ئەم تاریفه دوو ئامڕازی جۆڵایی دە گرێتە وه: یەکێ «شه» یه و ئەوی تریان «دەفە» یه که شە ی لەناودایه و هاتووچۆ دەکا بۆ کوتانەوه و سفت کردنی.