تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



ئاوریشم
[[پهـ: ئەپەرێشوم]]
«نا.» لیکاوی کرمێکە، ناوی کرمی ئاوریشمە، وەکوو هەودای زۆر باریک و بریسکە دار لە دەمی دێتە دەر و قۆزاخییەکی درێژووکەی «شکڵی لە بەڕوو دەچێ» لە دەوری خۆی پێ دەتەنێ و دەیکاتە هێلانە تا سەری وێک دێتەوە و کونی لێدەبڕێ، تێیدا دەمرێ. ئەم قۆزاخانە دەخەنە ناو ئاوی لە کوڵ و هەوداکانی لێک جوودا دەکەنەوە و دەیڕێسن. دەکرێ بە قوماش بۆ پۆشتەمەنی و کەل وپەلی تری پیاوانە و ژنانە. لە زۆر چێگەی دنیا ئەم کرمە بەخێو دەکەن خواردنی گەڵای دارتووە. ٭ئارمووش. هەرمووش. هەورێشم. «بکـ.» هەڤرمش. هس.: ئاوەڕێس. ئاوریشمی خاو_ «نتـ.» ئاوریشمی نەڕێسراو، بۆ چنین و تەنینی هەندێ پارچەی تایبەتی «هەوری، سرکەیی» یا نەخشاندنی تەکەڵتووی زینی ئەسپ و ئەو جۆرە شتانە بەکاردێت.
ئاوریشم دۆز
۱- «نتـ.» هەر شتێکی بە ئاوریشم نەخشی لەسەر کرابێ. ۲- «ستـ.» حاڵەتی هەر شتێ کە بە ئاوریشم نەخشێنرابێ. «وەستای سەراجم لەبۆ بێنن، تەکەڵتووی ئاوریشم دۆزم بۆ پێک بێنن.» «تحفە: جـ۲_۱٦۵». ۳- «سفا.» کەسێکی بە ئاوریشم چتان دەنەخشێنێ.: وەستا سەعیدی ئاوریشم دۆز.
2-بلووری
[[؟]]
«نا.»، «کعر.»، قوماشێکی سپییه له لۆکه دروست دەکرێ و له کوردستان بۆ کراس و دەرپێ و بەرگه لێفه و کفنی مردوو و... بەکاردێت.*«کئێر.» مەڕمەڕشا، هومایی، هوماییل.
1- بلووری
[[ بلوور/1و2 + 3- ئی.]]
«ست.» 1- هەرشتێکی له بلوور دروست کرابێ:: کاسە ی بلووری. 2- هە ر شتێکی و ەکوو بلوور، ورشەدار و ڕوون و بێگەرد وابێ.
ئابووری
«تتـ.»، «نا.» - چاوەدێری ڕاگرتنی ڕێک و پێکی داهات و خەرجی ماڵ، ئیدارە و دەوڵەت. ئیقتیساد. تێبــ. - نازانم ئەو وشەیە لە کوێڕا هاتووە و چۆن داتاشراوە، بەڵام ئەوەندە بڵاو بۆتەوە، بەم مەعنایە جێگای خۆی کردۆتەوە.
ئاوری بن کا
«نتـ.» تمـ: ئاگر «ئاگری بن کا». تێبــ.: بەو جۆرەی کە لەم قامووسەدا ڕەچاو کراوە، دەبوو ئەم وشەیە لە ژێر سەر وشەی «ئاور» دا بنووسرێ، بەڵام وەک ئاشکرایە ئەو «بوور=ضمه» ەی لە پاش دەنگی «و» لە ئەسڵی وشەکەدا هەیە، لە تەرکیبدا لە ناو دەچێ و شێوەی نووسینیشی دەگۆڕێ. جا بۆیە ئەم وشەیە کەوتۆتە ئێرە و هەر وشەیێکی دیکەش لەم بابەتە ئاوا جێ گۆڕکێ دەکات.
ئاوری سوور
«نتـ.»، «مکـ.» ۱-پۆلووی ئاگر کە ئەوەندە گەشابێتەوە هیچ سەرە بزووت یا خەڵووزی تێدا نەمابێتەوە. ۲- «کنـ.» بەڵای گەورە.: ئاوری سوور بێ خۆی تێداوێ.
ئەستووری
[[ئەستوور+ئی]]
«نتـ.» ۱- ئەستوورایی موتڵەق. تێبــ.ینی: جیاوازی ئەم وشەیە دەگەڵ «ئەستوورایی» لەوەیدایە کە ئەمەیان «مطلق» ە و ئەوەیان «معیین و محدود»، ۲- نەخۆشییەکە «وەکوو لە کوردەواریدا مەشهوور بوو، بەڵام لە ڕاستیدا نەتیجەی هەندێ نەخۆشیی دەروونییە دیاری دەدا» تمـ: ئەستوور بوون.
باکووری
[[پە: ئەپاختەرێك]]
[باکوور + ٣- ئی] (ٌست) حاڵی هەرشتێ کە پەیوەندی بەلای (شیمال) ەوە هەبێ.: کۆریای باکووری، ئامریکای باکووری.
بەوری بەیان
«نت» 1- بەوری زۆر بەهەڵمەت. 2- «کن» پیاوی زۆر ئازا و پەلامارد ەر. تێبــ.ینی: من نازانم وشەی «بەیان» لێرەدا له کوێڕا هاتووه بەڵام ئەوەندەی دەزانم که ئەم وشەیه به تێکڕایی ئە م دوو مانایەی هەیه که باسم کردن.