تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



بنەوان
[بنه/1+وان «ئم.» ]]
«نت.»، «سن.» تم: 1- بناوان.
بنەوبارخانه
[[بنه/2_و+بارخانه/3]]
«نت.» بار و بارخانەی «تم: -2 باز رگانێ دەگەڵ کەل و پەلی ژیانی تایبەتی خۆی و چاروێدار و کاروانچیەکان. *(مک) باروبنە.
بنەوش
«نا. سن.»، «مک. سیه.» ڕەنگینه لە تێکەڵ بوونی دوو ڕەنگی شین و سوور پەیدا د ەبێ. تێبــ.- ئەم وشەیە لە ناوی گوڵێ «وەنەوشه» وەرگیراوه.*«مەنگوڕایەتی» مۆر. «سیم.» بنەوشەیی. «سن.» وە نەوش.. (بک.) بنەفش. (جن.) بنۆوش.
بنەوشان
[[بنه‌وش+2-ئان/7]]
قەزوانە کە دەوری فەریکی به سەر چووبێ و تەواویش ناسکی ڕەق هەڵنەهاتبێ و هێشتا شنکایی و ناسکی تێدامابێ...لەو وەختەدا توێکڵەکەی دووڕەنگ دەبێ هێندێکی بنە وشی مەیلەو شین و توزێکیشی سووری باره زەرد.
بوردنەوه
«مست. لا.»، «کعر..» تم: بورانەوە.
بوورانەوه
«مست. لا. کتوپڕ به هۆی عاملێکی نهفسی وەکوو ترس، خەم و خەفەت یا لەبەر هۆیەکی فیزیۆلۆژی وەکی نەخۆشی و برسێتی و....و.... له هۆش خۆ چوون و ئاگا لەخۆ نەمان.* بوردنەوه. تێبــ.ینی: له کوردەواری بۆ بەهۆش هێنانەوەی کەسێکی بوورابێتەوه «بۆسۆ» ی وەبەر لووتی هەڵدەدە ن تا بێتەوه هۆش خۆی.
بووسەدانانەوه
[[1-بووسه= دانانه‌وه]]
مست. مت.» خۆ شاردنەوەی کەسێ یاکەسانێ له شوێنێکی نەدیو به نیازی دەگیرخستن و پەلاماردانی دوژمن «لەشەڕا» یا ڕێبوار و کاروانی «بەنیازی ڕووت کردن.
بوونەوه
[[بوون+2-ئه‌وه/1و2]]
مست.» 1- وەکوو فیعلی مساعید دەگەڵ «ناو» ێک تەرکیب دەبێ: ١- مەوجوودیەتی دووبارەی ئەو شتەی «ناو» ه که نیشانی دەدا و جارێک له مەوجوودیەت کەوتووه، دەگەیێنی:: زیندوو بوونەوه، پەیدا بوونەوه. 2- دوو پاتەیی کار یا ڕووداوێک دەگەێینێ.:: شەڕ بوونەوه، گەرم بوونەوه.
بووژاندنەوه
«مست. مت.» 1- هێنانەوە حاڵ. 2- وەباو خستنەوە. وەگەڕ هێنانەوه. 3-زیندووکردنەوه.:: نەتەوەی کورد دەبێ فولکلۆری خۆی بیوژێنێنەوه.
بووک گواستنەوه
مست. مت.» بردنی کچێکی بە مێرد درابێ، له ماڵی باوکی ڕا بۆ مالی مێردی، به پێی ڕێ و شوێنێکی تایبەتی کە بۆ ئەم کارە باوه.
بووک گۆڕینەوه
مست. مت.» پێک گۆڕینەوەی دوو بووکان که ژن بە ژنەیان پێکرابێ. تێبــ.ینی: ژن بە ژنه له کورستاندا ڕەسمه، لە ناو عەشیرەتاندا باوه لە حاڵەتێکی ئاوادا هەر لایەی کچی خۆیان دەگەڵ بووکنی خۆی ڕەوانە دەکا و لە نیوەی ڕێگا تووشی یەکتر دەبن و بووکی هەر لایەک دەدرێته دەست بووکنی لایەکەی تر و هەرکەسە بووکی خۆی دەبا و بەرەو ماڵ دەگەڕێتەوه، هێندێ جار له سەر ئەوەی کێەلا دەبێ بووکی خۆی لە پێشدا تەسلیم بکا دمە قاڵی پەیدا بووه وکار کەوتۆ ته شەڕە تفەنگ و «شایی» بۆته «شین.
بڕینەوه
[[بڕین/1+2-ئه‌وه/2]]
«مست.، مت.» 1- لەت کردنی دار و تەخت و ئاسن،.... به مشار. 2- جودا کردنەوەی دار و در ختی به پێوه لە ڕیشە ی خۆیان، به مشار و تەور و بیور و ئامرازی لەم بابەتانه. 3- دەرهێنانی هەنگوین له کە ندوو - تێبــ.: لە پێشدا به هۆی دووکەڵ «هەنگ» لە «کەندوو» دوور دەخەنەوه و ئەوجار هەنگوینەکه دەردێنن:: هێشتا هەنگەکانمان نە بڕیوەتەوه بەڵام وا د ەزانم 9-8 حۆقەیێ هەنگوینمان دەبێ. 4- لێکردنەوەی خوری و مووی مەڕ و بزنان به برینگ:: خێرا مەڕەکان ببڕنەوه تا ساڵ در ەنگ نەبووه. 5- کۆتایی هێنان به ئیش وکاران، دوایی پێ هێنان،:؛ ئەوە چییه ئەم شەڕەتان هەر نابڕنەوه ؟ کوڕە دەببیبڕنەوه مێشکی سەرمان چوو. وەسمان و پیرۆت له دەمێکەوه قسەیان پێکەوه بڕیوەتەوه.
بژاردنەوه
«مست.، لا»، «سن.» گێڕانەوەی خەو «تم: مردۆخ، ب1، ل-167» .
بڵاو بوونەوه
«مست.، لا.» 1- لێک دوور کەوتنەوه:: شوانەکه نووستبوو مەڕەکانیش لەو دەشته بڵاو ببوونەوه. قەرەچی به هەموو دنیادا بڵاو بوونەوه. 2- تەشەنه کردن «قسه، دەنگ و باس، نەخۆشی و درم و پەتا.» :: دەنگی شکانی ئیسڕائیل لە شەڕا دەگەڵ عەڕهبان به هەموو دنیادا بڵابوونەتەوه. ئەنفوڵانزایەکی گران بڵاو بۆتەوه، ناوبەناو کۆلێرا لە هەندێ شوێن بڵاو دەبێتەوه. 3- «تت.» دەرچوونی ڕۆژنامه، کتێبــ.، بەیاننامه و....و گەییشتنه دەستی خەڵک.
بڵاو کردنەوه
«مست. مت.» 1- بەشینەوەی شتێ بەسەر خەڵکا:؛ پارەیەکی زۆری بەناو مەنگوڕاندا بڵاو کردۆتەوه ڕۆنی لێ سەلەم کردوون. 2- «تت.» دابەش کردنی ڕۆژنامە و بەیاننامه....:: لەوەتی دەوڵەتی عیڕاق دامەزراوه، گەلێ کتێبــ. و ڕۆژنامەی کوردی بڵاو کراوەتەوه. ڕادیۆ دەنگ و باسان بڵاودەکاتەوە. «عا..» نشر، ئیزاعە.
بڵندبوونەوه
«مست.، لا» هەڵبەزینەوەی شتێ پاش ئەوەوی وە عەرزی دەکەوێ.* هەڵستانەوه.
بە حەوت ئاو پاک نەبوونەوە
«کنـ.» زۆر پیس بوون گڵاوی دەرنەچوون.
بەخشینەوه
[ به‌ خشین + 2- ئه‌وه/1]
مست. مت.»، «مک.» تم: بە شینەوه.
بەربانگ کردنەوه
«مست. لا.» شکاندنی ڕۆژوو. شت خواردنی ڕۆژووەوان پاش ئەوەی وەختی شەرعی دادێت.
بەردانەوه
[[1-به‌ر/4+دانه‌وه]]
، «مست.، مت» خستنه خوارەوەی شتێ یا کەسێ له شوێنێکی بەرز ڕا: فڕۆکه بۆمبای بە ردایەوه پەرداغەکەی بە ردایەوە و شکاندی