تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



بەتەنگەوەبوون
[[به/8+ته‌‌نگ+3-ئه‌وه/1]]
مست. لا.» خەم لەشتی خواردن. ئیهتمام بە کار و مەسەلەیێ یا کەسێ دان. دەربەست بوون.:: خۆی دەرباز دەکا به تەنگەوه مەبن. ئەوه چییه هێنده بۆی بە تەنگەوەن.
ئاسنگەر
[[ ئاسن + گەر] پ[هـ: ئاسنکەر] ]
«نتـ.، ستـ.» ئەو کەسەی ئاسن لە کورەدا سووردەکاتەوە و دەیکوتێ و ئامرازی جۆر بە جۆری «گاسن، پێمەرە، ناڵ...» لێ دروست دەکا: وەستا سمایلی فەرهادی ئاسنگەرێکی باش بوو، هۆ کابرای ئاسنگەر تا ئێرە وەرە. * ئاهینگەر «بکـ.» هاسنگەر «ژابا ــ ٤٣٩»، هاسنکەر «کفـ ــ ٣٠٠».
ئاسنگەری
«حمسـ.» ١- پیشە و کاری ئاسنگەر ٢- «کنـ.» تەقە تەقی زۆر.: منداڵینە ئەوە چیە دەڵەی ئاسنگەری دەکەن.
ئاهینگەر
«نتـ.»، «هو.» تمـ: ئاسنگەر. «نە ئاهینگەرێ، نە ئاهینگەرێ» «ئاڕۆ ڕاگەم کەفتنە ئاهینگەرێ» «مەولەوی: مکبـ_۴۴۴»
ئەفسوونگەر
[[ئەفسوون+گەر (پب.)]]
(نفا. سفا.) تم: ئەفسوونباز. ((خەستەیی موژگان خەدەنگێکم، نیگاهی دڵبەرە)) ((بەستەیی گیسوو کەمەندێکم، دەڵەی ئەفسوونگەرە)) (ئەدەب)
ئەفسوونگەری
[[ئەفسوونگەر+ئی]]
(حمس.) تم: ئەفسوونبازی.
بانگەشه
[[بانگ/١ +١-ئاش+٥-ئه/١]]
«نت.» ١- بانگێکی فرۆشیاری هەندێ کاڵای لادێیی و کشتوکاڵی «وەکوو میوه و...» له ئاواییدا دەیکا بۆ ئەوەی خەڵک بزانن که ئەو کاڵایه هاۆته ناو دێیەکان. ٢- «تت.» پڕو پاگەنده، دیمایه، تە بلیغات. تێبــ.- ١» من وا تێدەگەم که ئەم وشەیه له کوردەواریدا بۆ ئەم مەبەسته بەکار هاتووه که لە مانای یەکەمدا نیشانم داوه، چونکوو تەبلیغات و دیعایه کاری گەلێ تازەتر لەو ەی لە زمانی کوردیدا وشەیەکی ئاوا پەتی بۆ داندرابێ. ب) خوالێخۆشبوو مامۆستا گیو ئەم وشەیەی بە شکڵی «بالگا شه» و «بانگاشه» بە مانای پڕوپاگەندە نووسیوه «تم: مەهاباد، ل- ٦١، ٦٢». مامۆستا «مەلا ئەسعەد بانیخێڵانی» بەهۆی مامۆستا مەحەممەدی مەلاکەریمەوه ئەم وشەیەی بەشکڵی «بانگەشه» هەر بە و مەعنایەی که مامۆستا گێو نووسیوێتی، دەگەڵ کۆمەلێ وشەی تری ناوچەی «بان سیروان» بۆ ناردبووم. ج) بەلای منەوه «بانگەشه» شکڵێکی وشەیەکە که له «بالگاشه، بانگاشە» زیاتر گەشەی کردووه «مەتتورتره»، هەر وەکوو له وشەی «بانگە واز» دا دەیبینین «ئا» ی ئاواز بۆته «ئه» لەم وشەیەشدا «ئا» ی ئاش بۆته «ئه.» .
بانگەواز
[[بانگ/١+ئاواز]]
«نت.» ١- د نگێ که بۆ گاز کردنی کەسێ لە دوورەوه، بەرز دەکرێتەوه. ٢- تم: بانگ ڕاهێشتن.::بانگەوازێکە لە شاسوار بکەن با بێ چای بخواتەوه. بانگەوازیان کرد، ئیمڕۆ کەس لەماڵی خۆی دەر نەچێ. * جاڕ، قاو، هاوار. «سن،» هەڕاڵه.
برینگەوان
[[برینگ+ ئە/٢+ وان]]
«سفا.»، «مک.» ئەو کەسەی به «هەورینگ» خوری و مەڕ و بزنان دەبڕێتەوه * برینگچی، جەوبڕ.
ئاڵەفەڕەنگە
[ [= فەرەنسی: ئالافرانک ــ بە شێوەی فەرەنگی]]
«ستـ.» «مکـ.، کئێر.» ١- کەسێکی خۆی وەکوو فەڕەنگیان لێکردبێ، وەکوو ئەوان جل دە بەرکا و بژی و هەستان و ڕۆنیشتنی وەک ئەوان بێ. ٢- هەر شتێک یا کارێکی شێوەی فەڕەنگی هەبێ: جلی ئاڵە فەرەنگەی دەبەرکردووە. سەری ئاڵە فەرەنگە کردووە. * «کعر.» ئەلمۆدە. «کئێر.» فەڕەنگی مەعاف «= فەرەنگی مەئاب».
ئەلەنگە
[[؟]]
(نا.)، (مک.) زمانە چکۆڵە. ((بە ئەلەنگەی نەنکییەوە)) جنێوێکی دۆستانەیە کە کەس لەدڵی گران نایە. تێبــ.-من ئەم وشەیە و ڕستەکەشم بیستبوو بەڵام نەمدەزانی مانای چییە. تا کاک هێمن تێیگەیاندم.