تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



ئاخون/ ند
[[ ئا «پبـ.» + خوند «لە خوداوەند یا لە خوێندن» ـ معین ]]
«نتـ.»، «کئێر.» مەلای شیعان.
بە ندو باو
[[ 2-به‌ند/1+و + 2- باو]، ]
«نت.» قسەی هەڵبەستراو، پڕوپاگەندەی ناڕاست و ناشیرن دەربارەی کەسێ.
بە ندەخوێن
[[ 5- به‌ند + ده‌خوێن] ]
«نت.» «سیم.» هەر هەودا و بەنێکی دە پزووی دەرپێ، پانتۆڵ، ڕانک و پێچامه هەڵبکێشرێ بۆ ئەوەی لە ناوقەدی ئینسان توندی کا. «مکبک.، زا.» دۆخین «مەنگووڕایەتی» دیخوون.
بە ندەیی
[[2- به‌ند/2 +2- ئی]]
«حمس.» عەبدایەتی.. خوڵامەتی. نۆکەری.* بەندە یەتی. بەند ەیێتی.
باناندن
[[؟]]
«مست، مت.» کاریله و بەرخی ساوا و ەبەر بزن یا مەڕ «غەیری دایکیان» خستن. کارێکی «بانۆک» دەیکا. تێبــ.- تەنیا مامۆستا ی خوالێخۆشبوو مامۆستا «گیو» ئەم وشەیەی نووسیوە.
باڵندە
[ [ ١-باڵ/١ + ئندە]]
(نت.) تم ؛ باڵدار.
برووسکاندن
«مست.، لا. ١- پەیدا بوونی «برووسک /١» له ئاسمان:: هەروا دەبرووسکێنێ و ناشبارێ* برووسکەدان. ٢- پەیدا بوونی «برووسک/٣» له شوێنێکی لەشی ئادەمیزاددا :: له دوێنێوه پشتی دەستی کردووه به برووسکاندن. «سن» برووسکانن.
برژاندنەوه
«ست. مت.» ڕاگرتنی خوێن لە شوێنێکی لەشی ئادەمیزاد که بەشتێکی تیژ «چەقۆ، خەنجەر، شووشه،....» بڕابێ یا بە گولله و هەر شتێکی دیکه بریندار بووبێ و خوێنی لێ بێ. تێبــ.- ئێستا دوکتۆران ئەم کاره به داو و دەرمانی تازه «تەنتووریۆد، مێرکوورکڕۆم،...» دەکەن. جاران لەکوردستان، پەڕۆ و پاڵیان دەسووتاند و سووتوەکەیان دەخسته سەر برینەکه یا ڕۆنی داغیان بەسەردا دەکرد خوێنی ڕادەو ستا. بۆ برینی بچووک سووتوی جگە ره و گڵە سووریش بەکار هاتووه. *«سن.» برژاننە وه.
بریندار بوون
[[مست. لا.]]
1- پەیدا بوونی «برین /1» لە ل سی ئادەمیزاد:: دەستی شامراد به چەقۆ بریندار بوو. 2- وجوودی «برین/1و 2» له شوێنێکی لەش:: چووینه سەری هەموو گیانی بریندار بوو «برینی لێ بوو، برینی پێوه بوو».
برینداری
«حمس.» ئەنجامی بریندار بوون.
به ئەنداز «ه»
«بنت.» له قەدەر حاڵ، نه زۆر نه کەم، به حیساب. «نەڕووی فەرش گوڵ، مەست مەست به ئەنداز + گرتشان چۆپی وێنەی چوپی باز» .. «خانا- 62
بووک دابەزاندن
بڕاندنەوه
«مست. مت.» تم: بڕینەوه/5: پێویست ئەم شەڕه ببڕێتەوه. هەر بە دوو قسه بڕاندیانەوه.
بۆندار
[[بۆن+دار «پب» ]]
«ست.» هەرشتێکی بۆنی خۆشی لێ هەڵبستێ:: تووتنی بۆندار، برنجی بۆندار.* بۆنخۆش، بیندار.* «بک.» بیهندار تێبــ.ینی: لەم وشەیەدا «بۆن» وەکوو «بەئۆزی» ئاوێستایی به موتڵەقی مانای «بۆنی خۆش» ه.
بەتەڵاندن
[[ كو.عا]]
مست. مت.»، «مک.» لەناودان، لەناو بردن، ڕایه کردن، لەدەست خۆ دەرکردن.
ئاخندراو
تمـ : ئاخنراو.
ئاخنران «ئاخندران»
«مسـ. متـ.» باش داگیرانی دەفرێکی وەک جەواڵ، هۆڕ، پێستە پەنیر.... لە ماددەیەک: ئەم تا تووتنە بۆچی وا ئاخنراوە دەترسم گەرم دابێ.
ئاشەبەتەندوورێ
[[ نتـ. ]]
تمـ: ئاشوبەتەنوورە.
ئاشەبەتەندوورە
[[ نتـ. ]]
ئافراندن
[ [ستـ: ١- فرا، سوه‌رێس. ٢- فرا، که‌رێت. پهـ: ئافریته‌ن ]]
«مس. متـ.»، «بکـ.» دروست کردن، داهێنان، خەلق کردن «تمـ. ژابا - ١٣» داتاشین. تێبــ. ــ دوو ڕیشەکەی ئاویستایی یەکەمیان بۆ ئەو شتە چاکە و بەکەڵکایەنە کە «ئاهۆرامەزدا، خەلقیان دەکا و دووهەمیش بۆ شتی خراپ و بێ خێر کە «ئەهریمەن» دایان دێنێ. «تمـ. پد. یەسنە. جـ١ ــ ٢٤٣»
ئاو ڕژاندن
«مستـ. متـ.» ۱-بەتاڵ کردنی ئاوێکی لە گۆزە و... دایە و بە عەرزیدا بڵاو کردنەوەی.: ئەو هەموو ئاوە چییە ڕژاندووتانە. وشیار بە ئاوەکە نەڕژێنی. ۲- «کنـ.» ئیشێک یا ڕێ و شوێنێک کردن بە باو، داب و دەستوور داخستن، داهێنانی بیدعەتێک.: ئاوێکی وای نەڕژاندووە خۆشەوە بێ. ئاوێکی خراپیان ڕژاندووە. «بێفایدەیە مەنعی من ئێستاکە لە گریان» «بۆ عاشقی بێچارە زوو ئەم ئاوە ڕژاوە» «نالی: گمـ_۷۱» تێبــ.ینی: ئەم وشەیە زیاتر بۆ لانی خراپە و لۆمە و سەرکۆنە کەڵکی لی وەر دەگیرێ.. ٭ئاوڕشتن.
ئاواڵ منداڵ
«نتـ.»، «مکـ.» پەردەیەکه، لە منداڵدانی ئافرەتا، بۆ ماوەیەک مناڵەکەی لەناودا دەبێ و پاش ئەوەی لە دایکی جیادەبێتەوه، ئەویش فڕی دەدا. * «سیمـ.» ئاوەڵ / 2.
ئاوزەنگی تێتەقاندن
«مستـ. متـ.» تمـ: ئاوزەنگی لێدان.
ئاوساندن
«مسـ. متـ.» بوونە هۆی باکردن و ئەستوور بوون.