تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



ئاوی قاچ داهاتن
«کنـ.» زۆر ماندوو بوون.: ئەوەندە بە پێوە ڕاوەستاوە ئا وی قاچی داهاتووە. ئەوە چۆن ئاوی قاچی دانایە.
ئارەقاوی
[ [١- ئارەق + ٢- ئاوی] ]
«سمفـ..» حاڵی کەسێکی زۆری ئارەقە کردبێ و جلک و لەشی تەڕ بێ: شامار هەموو لەشی ئارەقاوی بوو خۆی کرد بە ژوورا، هەموو گیانت ئارەقاوییە تا ئیشک نەبیتەوە دەرمەکەوە.
ئاقار
[[؟]]
«نا.»، «مکـ. سنـ.» دەوروبەر، نیزیکان، جێگەو شوێن: لەوان ئاقارانە. لە ئاقاری ماڵی خۆیان، لە ئاقاری «چوارتا» تووشی کاروانە کە بووین. هس.: «عا.» عقار.
ئاوزەنگی تێتەقاندن
«مستـ. متـ.» تمـ: ئاوزەنگی لێدان.
ئیستیقالە کردن
[[عا. کو.]]
(مست. لا.)،(کعر.) ١- واز لە وەایفە و ئیشی دەوڵەت هێنان. ٢- واز لە ئەندامەتی کوڕ و کۆمەڵەی سییاسی و کۆمەڵایەتی و... هێنان. * ئیستیعفادان، ئیستیقالەدان.
ئیستیقالەدان
[[عا؛ ئیستیقالە + کو: دان]]
(مست. لا.)، (کعر.) تم: ئیستیقالە کردن.
ئیسقات
[[=عا.: ئیسقات]]
(نا.) خێراتێکە پاش مردنی کەسێک و پێش ناشتنی بۆی دەکرێ و بە دەستووری ئیسلامەتی جێگەی ئەم نوێژانە دەگرێتەوە کە کابرای مردوو بە زیندی سەری خۆی نەیکردوون و ئەو (ڕۆژوو)انەی خواردوونی. وەسیتی کردووە ئیسقات و تەلیلەی بۆ بکەن.
ئیعتیقاد
[[=عا.: ئیعتیقاد]]
(نا.) باوەڕی. ئیعتیقادت بێ درۆت دەگەڵ ناکەم. بە ئیعتیقادی من ئەم ئیشە نابێ وا بێ. * ئاقیدە، ئیتقات.
ئیقامە
[[=عا.: ئیقامە]]
١- (نمس.)، (کعر.) نیشتەجێ بوونی خەڵکی وڵاتێک لە وڵاتێکی تر بە ئیجازەی حکومەتی ئەم وڵاتە و بە پێی ڕێ و شوێنی تایبەتی. بە ئیقامە لە عێراق دانیشتووە. * (کئێر.) ئیقامەت. ٢- (نا.) بەڵگەیەکی ڕەسمییە دەدرێ بەو کەسانەی کە لە وڵاتێکی ترا نیشتەجێ دەبن. ئیقامەکەیان بۆ تازە نەکردووە. دەریان کرد. ٣- (نا.) داییرەیەکی ڕەسمییە لە هەموو دەوڵەتێکا، بە ئیش و کاری هاتقچۆ و دانیشتنی خەڵکی بێگانە ڕادەگا.
ئیقامەت
[[عا.]]
(نمس. نا.))، (کئێر.) تم: ئیقامە.
ئیقامەی دەعوا کردن
شکایەت بردنە بەر دادگا بە شێوەیەکی قانوونی.
ئینتقات
[]محر. عا.: اعتقاد]]
(مک.) تم: ئیعتیقاد. جا کەنگێ حەمە شەل ئینتقاتی بە سوێند و تەڵاقی هەبووە؟ ڕۆژی بیست جار سێ تەڵاقەی فڕیدا کەمە.
ئینتیقام
[[=عا.: ئینتیقام]]
١- (نمس.) تۆڵە ئەستاندن، تۆڵە ئەستێنی. ٢- )نا.) تۆڵە.
ئینتیقام ئەستاندن
[[عا. کو.]]
ئینتیقام کێشان
[[عا. کو.]]
(مست. مت.) تم: ئینیئقام ئەستاندن.
ئینشیقاق
[[=عا.: ئینشیقاق]]
(نمس.)،(کعر.) ١- قەڵەشان، درز بردن. ٢- تم: ئینشیعاب.
ئێسقان
(نا.)،(کعر.) تم: ئێسک. ((...دەستی کە هەر ئێسقانی ڕووت بوو تەقەی لە قاپی هەستاند...)) (قزڵجی: پێکەنین-٢١).
ئێسقانی ڕەش بێ
(کن.) بمرێ. جوێنە و ژنان بە یەکتری دەدەن.
ئەحمەقانە
[[عا. کو.]، [ئەحمەق+ئانە] ]
«بنتـ.» وەکوو نەزان، بەشێوەی گێل و نەفام.: ئەحمەقانە دەجووڵێتەوە، هێندە ئەحمەقانە قسە دەکا پیاو بە خۆیدا دەشکێتەوە. «ستـ.» کارێکی لە پیاوی ئەحمەق بوەشێتەوە.: ئەم کارە ئەحمەقانەیە چ بوو کردی، کردەوەکانی هەموو ئەحمەقانەیە گوێی مەدەیە.
ئەوقاف
[[-عا؛ ئەوقاف (وەقف)]]
(نا.) هەموو مڵک و زەوی و زار و شتی تر کە بەپێی ڕێ و شوێنی ئیسلامەتی بۆ مزگەوت و تەکیە و خانەقایان یا بۆ خێر و خێراتی تر تەرخان کرابێ. مزگەوتی سوور، لە دەوری بۆکان ئەوقافێکی زۆری هەبوو، ئەوقافی غەوس دە حیساب نایە. * مەوقووفە، وەقف. ٢- دایەرێێکی دەوڵەتییە لا وڵاتانی موسوڵمان بە ئیش و کاری مەوقوفە ڕادەگا. ((وەزیری ئەوقاف شێخ ئەحمەد داوود)) ((چاخانەی داخست، چایەچی نابوود)) (پیرەمێرد-٢٧٠)
ئەڵقاوێز
[[ئەڵق ٠=عا.: حلق) + ئاویز]، [عا. کو.]]
(سمف.)، (سن.) هەڵاوەسراو، کەسێکی لە سێدارە درابێ، ئەوەی ملی بە پەتەوە کرابێ.