«مستـ. لا.»، «کنـ.» مردن، لە ناو چوون: دەک بە ئەستۆی شکاو بێتەوە «نەیێتەوە».

«مستـ. متـ.»، «کنـ.» زیان گەیاندن بە خۆ، یا خەڵک، وەسەر تەڵە پەڕاندن: ئەوە حەمەیە و دۆغری، ساڵی بە هەزاری چووبێ ئەستۆی خۆی دەشکێنێ، وادەکەی تا ئەستۆمان بشکێنی، هەستن با بڕۆین تا لە خشتەی نەبردووین و ئەستۆی نەشکاندووین.

«مستـ. لا.» ۱- شکانی چۆک. ۲- «کنـ.» بێ هێز بوون، بێ دەستەڵات بوون، بێچارە بوون" «ئەی ئەژنۆ شکاو خۆ...»، (بێچارە، بێ دەسەڵات خۆ...) «زیاتر کەس و کاری مردوو بەکاری دێنن»، «ئەی بە ئەژنۆی شکاو بێتەوە» نەیێتەوە. «یەکێک چووبێتە شوێنێک و زۆری پێ بچێ، ئەوی لەم درەنگ هاتنەوەیە تووڕە بێ دەیڵێ».

(مست. مت.)، ١-شکاندنی باڵی پەلەوەرێک. ٢-(کن) بێچارە و بێ دەسەڵات کردنی کەسێک، *لە باڵدان.

(سمف.) ١-پەلەوەرێکی باڵی شکابێ، «هەر دەڵێی لە گلەگی باڵ شکاوە» ٢-بێچارە، تێشکاو، سەر نەکەوتوو.

(مست. لا.)، ١-توانستی فڕین نەمانی باڵەندەیەک لە بەر ئەوەی باڵێکی ئازارێکی پێگەیشتبێ یا شکابێ. ٢-(کن.) تووشی بەدبەختی بوون، بێچار بوون، سەر نەکەوتن.

«نت.» 1- گەنم و گوڵ پێغەمبەره «گەنمه شامی» ی ئیشک لەسەر ساج برژابێ. 2- «مج.» هەرشتێکی زیاتر لەوەی پێویسته له سەر ئا گر بمێنێتەوه و ببرژێ.

«نت.»، «مک.»، «کن.» تم: بنێشت • کردن به بنێشته خۆشه ی...

«تت.» گیایەکی بۆنخۆسه، لە زەوی بووره دەوڕوێ، نیو میترێک بەرز دەبێتەوه، لاسکی درێژه لق و پۆپی چڕ و پڕه، گۆڵی وەکوو ئی بابوونه وایه، شیرەیێکی لێ دەگیرێ و زۆر تاڵه، ژەهرە و زەمانی پێشوو بۆ چاک کردنی نەخۆشی ئیفلیجی، لۆغه، لەرزۆکی، فێداری، نەخۆشی مە عدە و جەرگ و کرمی ناو زگ، کەڵکیان لێ وەرگرتووه.

«تب.، بنت.» تم: بەشکه.

«تب.، بنت.» تم: بەشکه.

«نتـ..» ئامرازێکە وەکوو خاکەندازێکی پچووک وایە دەمەکەی توزێ بە دیوێکا نوشتاوەتەوە، پۆلووی ئاووری لە پشتەوەی سۆبەی دارانڕا پێ دەکێشنە پێشەوە یا پێی دەردەدەن.

«سـ.» چلۆنایەتی کار، مەسەلە یا شتێک کە ئەوەندە ڕوون و بێ گرێ و گۆڵ بێ، پیاو بە هاسانی سەرە و دەری لێ بکا و تێی بگا.: ئاشکرایە خوێندن باشە. وەک ڕۆژ ئاشکرا بوو ئەو کارە سەر ناگرێ. // نهێنی. تێبــ. ــ پوورداوود ئەم وشەیە دەباتەوە سەر ئەو وشانەی لە سەرەوە نیشانمان داون «تمـ: پد. یگد. جـ ٢ - ل ٨٣/ ١٢٠ / ٣٣٧» و ژابا «تمـ: ل - ١١» هەر «ئاڤیشیە» ی نووسیوە مووبەد فیرووز ئازەر گوشەسب بۆ ئەم وشەیە وشەی «ئەشکەرە» ی هێناوە و دەشنووسی: «لە کوردیشدا «ئاشکار» دەڵێن». (تم: بخشی از فرهنگ اوستا-١٥).

١- دەرکەوتنی نهێنی کارێک، قسەیەک یا مەسەلەیەک. ٢- لاچوونی پەردە لە سەر ئیشێکی نهێنی. ٣- ڕوون بوونەوەی مەسەلەیەک.: ئیمڕۆش نەبێ سبەینێ هەر ئاشکرا دەبێ. بەم کردەوەیان ئەوانی پێشووشیان لێ ئاشکرا بوو. ئێستا زۆر چاک ئاشکرا بووە دوژمنی میللەتی کورد کێیە.

«مستـ. متـ.» ١- دەرخستنی نهێنی کارێک، قسەیەک یا مەسەلەیەک لە لایەن کەسێکەوە. ٢- داماڵینی پەردە لە سەر کارێکی تا ئەو کاتە کەس نەیزانیبێ. ٣- ڕوون کردنەوەی مەسەلەیەک: کەس بە جێگای چاپخانەکەی نەدەزانی خولە ئاشکرای کرد. کەس ئاگای لەم کەین و بەینە نیە تۆ بۆ چی ئاشکرای دەکەی. حوکمی زاتی مەسەلەی کوردی بۆ دنیا ئاشکرا کرد.

«حمسـ.» چلۆنایەتی شتێ یا کار و مەسەلەیێکی بێ گرێ و گۆڵ. سادەیی و ڕوونی و بێ پێچ و پەنایی.: ئاشکرایی لەمە زیاتر! کە خۆی پێی لێدەنێ.

دەرخستنی نهێنی مەسەلە و کارێک، کە دوو یان چەند کەس بیزانن، لە لایەن یەکێک لە خۆیانەوە. : ئاشکرایی لێ بڵێ با بە خۆیدا بشکێتەوە. * ڕاستی لێ گوتن. ئیعتیڕاف لە سەر کردن.

«مستـ. لا.» «عا. کو.»، «مکـ.» سەرەو دەر کردن لە کاران، لە مەسەلەیەک، لە زانستێک، لێزانین: جەوهەر ئاقڵی بەوشتانە ناشکێ، هیچ نەم دەزانی خدر ئاوا ئاقڵی بە شیعر دەشکێ، جوامێر ئیتر گەورە بووە ئاقڵی بە چاکە و خراپە دەشکێ.

«نتـ.» ١- «مکـ.. سیمـ.» لوولە و گونج بە شکڵی زاویەی قاییمە یا کەوانه، لەسەر سووچی لوولە زۆپا یا گۆنگەی ئاو و ئەو جۆرە شتانەدا ــ بۆ ئەوەی سەری بۆ لایەکی تر وەرچەرخێنن ــ بە کار دەبرێ. ٢- «سیمـ.» ئامرازی ئاشه، دارێکی دوو لکە بە «خوانکە» ی ئاشەوه، پێی ئاش بەرز و نزم دەکاتەوە «تمـ: خا: جـ ١، ل ـ ٥٩» * «مکـ.» دانوپۆ.

«مستـ. لا.» کەلەبەر کەوتنە ئەو جۆگەیەی کە ئاوی پێدا بەردراوەتەوە سەر کشت و کاڵ و ڕویشتنی ئاوەکە بەڵایێکی ترە.: کوڕە بەسەر ئەم جۆگەیە دا بڕۆ بزانە ئاوەکە لە کوێ شکاوە.

«نتـ.» ۱-کەلەبەرێکە، کاتێ کە ئاش دەخەوێنن دەیکەنە جۆگەی ئاشەوە، تا ئاوەکە نەچێتە سەر دۆڵاش و بە لایەکی دیکە دا بڕوا. ۲-بەرهەڵستێکی بچووکە. لەبەردەمی جۆگە و بەندان بە خۆڵ دەیکەن تا ئاوەکە ڕوو بکاتە ئەو لایەی مەبەستە. ٭ئاوبڕ/۲. ئاوژەنە.

«نتـ.»، «هۆرێن و شێخان» ١- مووچڕک. ٢- پشێوی فیکری ٣- «جافی، گەرمیان» باوێشک: ئاژاشکە گرتوویە تێبــ.: بەلای منەوە «ئاژ» ی ئەم وشەیە دەگەڵ ڕیشەی فیعلی هەژاندن «هەژ» یەکن و لە «ئاژ» ی دووەمدا دەنگی «ژ» یەکە بە جیرانەتی «ک» بۆتە «ش».

«سفا.»، «مکـ.» کەسێکی فیتنەیی دەکا، یەکێکی دەبێتە هۆی نێوان ناخۆشی و بەشەڕهاتنی خەڵک: ئاگرخۆشکەری وا هەر نابێتەوە، ئەوەندەی مست لە چاوان دەی شارێکی بەشەڕ دەدا. پیاوی ئاگر خۆشکەر هەمیشە ڕوو زەردە.

«نفا.»، «مکـ.» ئەوەی «کەسێ، شتێ، یا کردەوەیێک» کە ببێتە مایەی بەرپابوونی شەڕوشۆڕ و فیتنە لەناو خەڵکا، یا لە شوینێک: ئاگر خۆشکەرەی ئەم دێیە، ئەم هەتیوەیە، ئاگرخۆشکەرەی ناو میللەتان ئیمپریالیزمە.

«نتـ.» تمـ: ئاتەشگەردان.