تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان
سەرجەم فەرهەنگەکان
فەرهەنگەکانی کوردی - کوردی
برادۆست (ئینگلیزی-کوردی)
برادۆست (کوردی - ئینگلیزی)
برادۆست (کوردی - عەرەبی)
برادۆست (کوردی - کوردی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - ئینگلیزی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)
سەلاحەدین
فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس
فەرهەنگی خاڵ
فەرهەنگی زانستی سیاسی (ئینگلیزی- کوردی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
فەرهەنگی کوردستان
قاموس کردي الحدیث
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
مەردۆخ کوردی - عارەبی
مەردۆخ کوردی - فارسی
مەردۆخ کوردی - کوردی
نالی
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
گۆڤەند و زنار
X
وشە
پوخت
پێشگر
ناوگر
پاشگر
سەروا
دەرئەنجام: 35
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاوی سپی
«نتـ.» تمـ:
ئاوی
مرواری
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
باڕووتی سپی
(نت.)، (مک.) تم؛
باڕووتی
بێ
دووکەڵ
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئاسپایی
«سـ.» تمـ:
ئەسپایی
.
بە
ئاسپایی: «بنتـ.» تمـ:
بە
ئەسپایی
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئیسپات بوون
[[عا.: ئیسپات + کو: بوون]، [عا. کو.]]
(مست. لا.)
ڕوون
بوونەوەی ئیددیعایەک
بە
دەلیل
و
بەڵگە
. بۆمان ئیسپات
بوو
کە
قەرزدارە.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئیسپات کردن
[[عا. کو.]]
(مست. مت.) دەرخستنی
ڕاستی
ئیددیعایەک.
دە
فەرمووو بزانین چۆنمان
بۆ
ئیسپات دەکەی.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەسپاب
[[=عا.: اسباب «سبب» ]]
«نا.» ۱- تمـ: ئامراز/١. «جۆشێک بدەن
وەکوو
هەنگ
،
تەگبیر
بکەن
بە
بێ
درەنگ
» «ئەسپابی
شەڕ
پەیاکەن،
تۆپ
و
تفەنگ
و
هاوان
» «حاجی: گمـ- ۵۲» ۲- مایەی
جێ
بە
جێ
بوون
و
نەبوون
یا
ڕوودانی
کار
و بەسەرهاتێک: ئەسپابی
ئەم
تێشکانە
دەبێ
چی
بێ
؟. ئەسپابی زیزبوونەکەی تێنەگەییشتین. ٭سەبەب،
عیللەت
،
هۆ
. ۳- تمـ:
ئەساسییە
. ۴- «مکـ.»
هەموو
ئەو
کاڵایەی
لە
دووکانێکدا دادەنرێ
بۆ
فرۆتن
. *خرت و
پرت
. ۵- «مجـ.» «مکـ.» ئامرازی
پیاوەتی
ئادەمیزاد
. ٭ئامراز، «سنـ.»
ئەسپاو
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەسپاردن
[[پهـ: ئەپەسپارتەن]]
«مستـ. متـ.» ۱- کارێک حەواڵەی کەسێک
کردن
بۆ
جێ
بە
جێ
کردنی. «قوربانت
بم
چاو
ئەستێرە
» «خزمەتێکمان پێ بسپێرە» «فۆلکلور» ۲-
تەسلیم
کردنی شتێک
بە
کەسێک،
کە
بە
ئەمانەت
هەڵی
بگرێ و ئاگای
لێ
بێ
. «
بە
خودام
ئەسپاردن
»، «
تۆ
دەڕۆی
ئێمە
بە
کێ
دەسپێری». ۳-
تەمێ
کردنی کەسێک
بۆ
کردن
یا
نەکردنی کارێک.:
بە
دەرکەوانەکەی ئەسپاردبوو ڕاگیرمان
نەکا
، ئەسپاردوویە
هەر
کەس
بچێ
بڵێن
لە
ماڵ
نییە
. «... ئەسپاردی
لە
پێشخانە
،
یەک
دوو
بەڕەیان ڕاخست...» «قزڵجی: پێکەنین_۱۴۱». ۴- «مجـ.» شاردنەوەی مردوو:
بە
خاکێمان ئەسپارد. ٭
تەسلیم
کردن
. هس.:
ئەسپاردن
/۲. ٭
سپاردن
«
بۆ
هەر
چوار
ماناکە». ڕائەسپاردن_ [ڕا «پێبفـ.» +
ئەسپاردن
]، «مستـ. متـ.» ۱- ناردنی
پەیام
یا
خەبەرێ،
بە
کەسێکدا
بۆ
یەکێکی تر: با خدردا
ڕای
ئەسپاردبوو سەرێکی
لێ
بدەین.
بە
دەمیش تۆفیقمان ڕائەسپاردووە، ڕادەسپێرین
بە
مام
کوێخا
بڵێن
. ۲- داوای
جێ
بە
جێ
کردنی کارێک
لە
کەسێک: پیرۆتمان ڕائەسپارد
لە
شار
غەزەتەمان
بۆ
بێنێ. ٭
ڕاسپاردن
. تێبــ.ینی: کەرتی یەکەمی
ئەسپاردن
«
ئە
»
زۆر
شل
و شەوێقە
هەندێ
جار
لە
قسە
کردنا دەردەکەوێ و
هەندێ
جاریش
ون
دەبێ
و شێوەیێکی
تری
مەسدەرەکە «
سپاردن
،
ڕاسپاردن
»
پەیدا
دەکا
،
بەڵام
ئەسڵ
هەر
«
ئەسپاردن
» ە.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەسپاردە
«نمفـ. سمفـ.»
هەر
شتێکی
بە
کەسێک درابێ
بە
ئەمانەت.: ئەسپاردەی
خوا
بن ٭ئەسپەردە،
ئەسپێراو
،
سپاردە
، سپێراو، سپێریاگ.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەسپاو
[[نا.]]
«سنـ.» تمـ:
ئەسپاب
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەسپایی
[[ئەسپا+ئی]]
«حمسـ.»
بێ
هەست
و
خوست
،
بێ
تەقە
و
ڕەقە
،
لەسەر
خۆ
،
بێ
دەنگ
. تێبــ.ینی: آ»
ئەم
وشەیە
هەمیشە
«
بە
» ی
لە
پێشەوە
دێت
و
بە
تەنیایی
مانای
نایە
. ب» ئەسپا
لە
«
ئاوێستا
»
دا
دوو
کەرتی: «ئە=ئامرازی
نەفی
» و «
سپا
» پێکهاتووە، «
سپا
»
بە
تەیایی یەعنی:
خۆشی
،
بەختەوەری
،
لێ
زیاد
کردن
، بردنە
پێش
،
فڕێدان
،
تووڕدان
لە
گەلێ
شوێنی «
ئاوێستا
»
دا
دەکار
کراوە
و
لە
بەندی
۹ی
هاتی
۴۵ی «یەسنە»
دا
،
سپا
و ئەسپا
بە
مانای
بەختەوەری
و چارەڕەشی
پێکەوە
هاتوون
و «ئەسپا»
بە
مانای
ئێش
و
ژان
هاتووە «تمـ:
پد
. یگد- ١٩٦». بەئەسپایی_ «بنتـ.»
بە
بێ
دەنگ
،
بە
لەسەر
خۆیی...:
بە
ئەسپایی
دەرگاکە پێوەدە با منداڵەکە وەخەبەر نەیێ،
بە
ئەسپایی
بە
گوێیدا چرپاند،
بە
ئەسپایی
هاتە
ژوور
. «
بۆ
سەر
ئەم
خاکە
پێ
بە
ئەسپایی
» «
دانێ
، چاوەکەم، چاوی یارێ
بوو
» «سەلام: خەییام- ۸» ٭
ئاسپایی
،
بە
ئاسپایی
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەسپنگ
«نا.» تمـ:
ئەسپینگ
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەسپۆن
«نا.» گیایەکە
لە
نواڵان دەڕوێ،
لق
و پۆپی
باریک
و ساقەتی ئەستوورە،
ماڵات
نایخوا. ڕەگەکەی
وشک
دەکەنەوە و
لە
دەستاڕی دەکەن و
جلی
پێ دەشۆن. «کوردە! ئەسپۆنەکەت
وردە
؟» هس.:
سابوون
«
لە
بەشێکی
زۆری
زمانە
ئورووپایییەکانیشدا».
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەسپین
[[؟]]
«نا.»، «با.» ۱-
پارچە
دار
یا
ئاسنێکی
نووک
تیژە
بە
شکڵی
دەمە
تەور
،
بۆ
قەڵاشتنی
دار
و بڕینەوەی
تەختە
و...
بە
کاردێت،
کاری
ئەوەیە
نایەڵێ قەڵشتی
دار
و تەختەکە
وێک
بێتەوە و ڕێگای
ئیش
کردنی
تەور
یا
مشار
بگرێ.
هەروەها
کەوشدروو
بۆ
لێک
دوور
خستنەوەی لەتەکانی قاڵبی
کەوش
کەڵکی
لێ
وەردەگرن. هس.: ۱- سپینج=
دەمە
شیر
یا
چەقۆ
، (عا.:نصل)،«تم: ژابا- ۲۳۴» ب»
سفین
«اسفین» عاڕەبی
هەر
بە
مەعنای «
ئەسپین
» ی
کوردی
،
لە
یۆنانی وەرگیراوە «تمـ: المنجد- ۳۳۸»، ج» سپینای لاتینی=دڕک. ٭پواز،
سپێنە
،
هۆرە
. ۲- کۆڵەکەیەک
وەبەر
دیواری
شکستی
دەدەن
تا
نەیەڵێ بڕووخێ.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەسپیندار
[[ئەسپین+دار]]
«نتـ.» جۆرە دارێکە،
توێکڵ
و دارەکەی سپییە،
درێژ
و
ڕاست
هەڵدەچێ،
گرێ
و
گۆڵ
و
خوار
وخێچی تێدا
نییە
،
بۆ
کاروباری
دارتاشی
و دارەڕای
خانوو
کەڵکی
لێ
وەردەگیرێ و کاغەزیشی
لێ
دروست
دەکرێ
. هس.:
ئەسپین
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەسپینگ
[[؟]]
«نا.»، «مکـ.» گییایەکی دەشتەکیی بەهارییە، گەڵای
باریک
و
درێژ
و
گرنج
گرنجە،
لە
چیا
و
دەشتی
کوردستان
زۆرە
،
بە
خوێوە دەخورێ. ٭ئەسپنگ. «کعر.»
شنگ
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەسپێ
[[ستـ. و پهـ: سپیش]]
«نا.» ۱- زیندەوارێکە
لەبەر
پیس
و پۆخڵی
لە
لەشی
ئینسان
و
هەندێ
گیانداری
تر
وەکوو
«
مەیموون
و...»
دا
پەیدا
دەبێ
،
ژیانی
بە
خوێنی
ئادەمیزادە،
زۆر
جێگەی
مەترسییە،
چونکوو
میکڕۆبی
هەندێ
نەخۆشی
وەک
«تیفۆس»
دەگەڵ
خۆی
ڕادەگوێزێ،
دووسێ
میلی
مەتر
درێژ
دەبێ
،
قاچی
زۆر
و کورتن،
سەری
درێژووکەیە،
دوو
جووری
هەیە
، یەکیان
لە
ناو
«
موو
»
دا
و
ئەوی
تریان
لە
ناو
جلکاندا
دەژی
. ئی
ناو
جلکان گەورەترە
لە
هی
تووک
، گەرای
هەردووک
جووری
وەکوو
یەک
وایە
«
ڕشک
» ی پێ
دەڵێن
کە
لە
بنی
تووک
یا
دەرزی
دروومانی جلکدا دایدەنێ،
پاش
چەند
ڕۆژێ
بەچکە
کانی
«
مێتوولکە
»
لە
گەرا
دێنە
دەر
دوای ۲۰ ڕۆژێک وایان لێدێ
خۆیان
گەرا
دابنێن. ۲- زیندەوارێکی بچووکە
لە
گەنم
و
جۆ
،
برنج
و
ئارد
و
ئەو
شتانە
دەدا
،
بێ
پێزیان
دەکا
و کەڵکی خواردنیان
پێوە
نایەڵێ. ۳- جۆرێک زیندەوارە
لە
ژێر
پەڕی
مریشک
و
کۆتر
و
هەندێ
باڵندەی تریشدا
پەیدا
دەبێ
و خوێنیان دەمژێ ٭مۆریان،
زیندەوار
. «بکـ.»
سپێ
. «هو.» هەشپشێ. ئەسپێی چەنگی گول_ «کنـ.»
پیسکەیی
،
ڕژدی
، ڕەزیلی.:
هەر
دەڵێی
ئەسپێی چەنگی گولییە
لە
دەستی
دەرنایە.
هەرچی
کەوتە
دەست
ئەحە
دەبێتە ئەسپێی چەنگی
گول
.
ئەسپێ
لە
گیرفانیدا «باخەڵیا»
سەوزەڵە
گیانم دەڵێ_ «کنـ.»
هیچ
پارە
و پووڵی
لە
باغەڵیدا
نییە
،
زۆر
فەقیر
و نەدارە. تێبــ.ینی:
دەڵێن
ئەو
کەسانەی
تووشی
نەخۆشی
گولی
دەبن،
ئەسپێ
هەڵ
ناهێنن،
جا
ئەگەر
کابرایەکی
گول
ئەسپێیەکی
لە
خۆیدا
دیت
بۆ
ئەوەی
پیشانی
بدا
گول
نییە
یا
چاک
بۆتەوە،
ڕای
دەگری و
لە
چەنگی نایەتە
دەر
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەسپێ تێدان
«مستـ. لا.»، «کعر.»
پەیدا
بوونی
ئەسپێ
لە
لەشی
ئینسان
و... دانەوێڵەدا: چاڵە گەنمەکەی
ماڵی
کوێخا
شەریف
ئەسپێ
تێیداوە «ئەسپێی تێداوە»،
ئەم
کابرایە
بۆتە
کەوڵەسپێ «
کەوڵە
ئەسپێ
» برۆشی
ئەسپێ
تێیداوە. ٭
ئەسپێ
هەڵهێنان
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەسپێ هەڵێنان
[[ئەسپێ+هەڵ «پێبفـ.» +هێنان]]
«مکـ.» تمـ:
ئەسپێ
تێدان
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەسپێ کوژە
[[ئەسپێ+کوژ «کوشتن» +ئە]]
«نتـ.». پەنجەی
هەرە
ئەستوور
و
لە
هەموان
کورتتری
دەستی
ئینسان
. ٭قامکە
گەورە
، پەنجەی
گەورە
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەسپێراو
«نمفـ.، سمفـ.:
ئەسپاردن
» تمـ:
ئەسپاردە
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەسپێون
[[ئەسپێ+ئن]]
«ستـ.»
ئەو
کەسەی ئەسپێی
لە
لەشی
دابێ.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەسپە ئاسنینە
«نتـ.» تمـ:
ئەسپە
داریینە.
1
2