تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



ئاغستۆس
[ [=لاتینی: ئۆگوستووس] ]
«نا.» تمـ. 2- ئاب
بەستۆڕه
[[؟]]
«نت،»، «مد.» شوێنی ڕووباڕ و چۆمێکی زستانان و بەهاران پێدا دێت و هاوینان ئیشکی دەکا و خیز و چەوی تێدادەبێ 2- شوێنێکی وەختێک چەم و ڕووبار بووبێ. 3- ناوی سەیرانگایەکه له نزیکی شاری هەولێر. تێبــ.ینی: بەڕای من ئەم وشەیه له «فیستە رەک» ی پەهلەوی کەوتۆتەوه که مانای «جێگەی خەو»، پێخەفی ڕاخڕاو دەدا و ئێستاش له زمانی فارسیدا «پستەر» هەر بە م مانایه دەکار دەکرێ و لە لەهجەی باکووریدا «تم: ژاپا- 51 «بستەر به جلی ئەسپ دەڵێن، بەڵام قەناتی کوردۆ وشەی «بستەر» ی له فەرهەنگی خۆیدا نەهێناوه. فارسی «بستەری ڕوودخانه» بەو جێگایە دەڵێ کە ڕووبار و زێی پێدا دەڕوات.
ئەستۆ
«نا.» ئەندامێکی لەشی ئادەمیزاد و گیاندارانی چوارپێ و باڵندانە، سەلک و لەشیان تێک دەکاتەوە ٭گەردن، مل، «بکـ.» ستوو، ستووکور. خستنە ئەستۆ «سەر ئەستۆ» _ «کنـ.» ۱- هەڵاوەسینی دەستێ کە شکابێ و هەڵبەسترابێتەوە، بەملدا. «دەستم لەسەد جێگە بە سەد وەعدە شکاوە» «جەبری نییە ئەم کەسرە هەتا نەیخەیە ئەستۆ» «حەریق» ۲- سەپاندنی کار، تاوان،... بەسەر کەسێکدا: گوناهی دزییەکەیان خستە ئەستۆی، پاش قڕە و هەرایەکی زۆر دە دیناریان خستە ئەستۆی، هێندەیان کار خستۆتە ئەستۆی لە ژێری دەرناچێ. دست د ئەستۆ کردن_ «کنـ.» ۱- ئاشت کردنەوەی یەکێک۲- ئاشت بوونەوە دەگەڵ کەسێک: دەستی دە ئەستۆی کە با هیچی دە دڵیدا نەمێنێ. ۳- نیشانەی خۆشەویستییە: دەستیان دە ئەستۆی یەک کردبوو دانیشتبوون. گرتنە ئەستۆ_ «کنـ.» قبووڵ کردنی کار و فەرمانێک بۆ جێ بە جێ کردنی: نووسینەوەی کتێبــ.ەکەی گرتۆتە ئەستۆ، ئێوە ئەم کارە بگرنە ئەستۆ، پەنجا دینار قەرزداریی فەرهاد بوو گرتمە ئەستۆی خۆم ٭وە ئەستۆ گرتن. ۱- له ئەستۆدان_ «کنـ.»، ئێعدام کردن، سەر بڕین: بیبەن لە ئەستۆی دەن. تێبــ.ینی: جاران سەرپەڕاندان بە شیر، شێوەیێک بووە بۆ ئێعدامی کەسێک، جا چونکوو میرغەزەب شەمشیرەکەی بە دوودەست دەگرت و بە هەموو هێزی خۆی دایدەهێنایەوە و لە ملی کابرای دەدا، وتراوە: «لە ئەستۆی دەن». ۲- لە ئەستۆدان_ «کنـ.» بە ڕاست زانینی قسە یا کردەوەی کەسێک، تەئیید کردن، شایەتی بۆدان: لە ئەستۆی دا و کوتی باپیر ڕاست دەکا، هێندە پیاوێکی چاکە هەرچێکی بیکا و بیڵێ خەڵک بۆی لە ئەستۆ دەدەن. تێبــ.ینی: سەر بۆ لای شانی ڕاست لار دەکرێتەوە و بە لەپی دەستی ڕاست دەکێشرێ بە لاملی چەپەدا، لەوانەیە سەرچاوەی ئەم کارەش هەر بچێتەوە سەر «۱- لە ئەستۆدان» وەک بیهەوێ بڵێ ئەگەر قسەکەی ڕاست دەرنەچوو ئامادەیە لە ئەستۆی بدرێ. وە ئەستۆگرتن_ «کنـ.» تمـ: گرتنە ئەستۆ: نووسینەوەی کتێبــ.ەکەی وە ئەستۆ گرتووە، ئێوە وە ئەستۆتان گرت، م کاری وا وە ئەستۆ ناگرم.
ئەستۆ خوار
«ستـ.»، «مکـ.» ۱- حاڵی کەسێکی لەبەر هۆیەکی فیزیکی ملی ڕاست هەڵ نەچووبێ ٭مل خوار. ۲- «مجـ.» عاجز و پەرێشان، ماتومەلوول. «نۆکەر و تابیعەی کوڕی من پاکی ئەستۆ خوارە» «تحفە: جـ۲- ۲۲۱» ٭مل خوار. ۲- «کنـ.» عاجز و کەچ/۱.
ئەستۆ شکان
«مستـ. لا.»، «کنـ.» مردن، لە ناو چوون: دەک بە ئەستۆی شکاو بێتەوە «نەیێتەوە».
ئەستۆ شکاندن
«مستـ. متـ.»، «کنـ.» زیان گەیاندن بە خۆ، یا خەڵک، وەسەر تەڵە پەڕاندن: ئەوە حەمەیە و دۆغری، ساڵی بە هەزاری چووبێ ئەستۆی خۆی دەشکێنێ، وادەکەی تا ئەستۆمان بشکێنی، هەستن با بڕۆین تا لە خشتەی نەبردووین و ئەستۆی نەشکاندووین.
ئەستۆ کەچ
«ستـ.»، «مکـ.» تمـ: ئەستۆخوار/۲ «ئەستۆکەچە ڕاوەستاوە، حەزرەتی عیسا بۆی پاڕاوە» «تحفە: جـ۲- ۲۴۲».