(نا.) ئامرازێکە بۆ خوولاندن و بەرزکردنەوەی شتی قورس لە شوێنی خۆی. تێبــ.- ئەم ئامرازە لە ساکارترین حاڵەتیدا تیلایەکی دار، یا ئاسنێکی ئەستوورە کە سەرێکی تۆزێ دەکورێتەوە و هێندێ پان دەکرێ و بڕێکیش دەکێندرێتەوە بە جۆرێکی ئەوتۆ زاویەیەکی کراوەوە (منفرجە) دروست دەکات. تێبــ.- لە کاتی ئیش پێکردندا سەرە پانەکەی دەخرێتە ژێر شتە قورسەی کە مەبەستە بجووڵێندرێ، لەو کاتەدا دیوی دەرەوەی زاویەکە دەبێ لەسەر جێگایەکی پتەو ڕابوەستێ- لە (فیزیک)دا بەم شوێنە دەگوترێ (نقطە اتکاء)- ئەوجار باسکە درێژەکەی بۆ لای خوارەوە دادەگرن و بە هێزێکی کەم قورسایەکی زۆر دەجووڵێنێ. ئارشمیدۆس زانای بەناوبانگی یۆنانی گوتوویە: ((ئەگەر (نقطە اتکاء) یەکەم دەست کەوێ، زەوی لە جێی خۆی دەبزوێم)). * (کئیر.) ئەهرەم (فارسییە). (سن.) چل مێردە، لحسە (هس. لەوازە). نۆێڵ.

(نت.) ئەو ڕێگایەی هەموو ڕۆژێ (بێری) بۆ مەڕدۆشین پییدا دەڕۆن. ((بازی بێریان دوورەدێیە + بێری دێن شیر مەشکیان پێیە)) (فۆلکلۆر).

(نت،)، (مک) کڕێوە و باران بە (با) وە.

(صت،) سروشتی شتێ یا کەسێ کە لە هەموو هاوچەشنەکانی خۆی چاکتر بێ. لە هەموان چاکتر.: چاکترین ڕێگا بۆ ئازادی میللەتان ڕێگای خەباتە.

«نت.» 1- مریشک، قه لەموون. بەرخ و مەڕ که ناوزگیان پڕکرابێ له برینج و بادام و بەهارات و کشمیش و... و../. و له ڕۆنا سوور کرابنەوه. 2- گۆشتێ که دەگەڵ پیواز و ڕۆن کرابێته ناو دیزه و «پاش نان کردن» خرابێتە تەندوورەوه «ئێستا فڕنیش» و لەسەر خۆ پیشابێ. 3- مەڕ یا بەرخ و.... و... که بەساغی به شیشەوه کرابن و دوور و نێزیکی ئاگرێکی خۆش ڕابگیرێن و بە هەوای ئاگرەکە ببرژێن. 4- «مک.»، «مج.» چەوەندری له تەنوورا پیشاو. تێبــ.- 1» دەنگی «ی» ی هەندێ وشەەی ئاوێستایی له قۆناغەکانی دوایی گەشەکردنیانا بوونه «ج» : 1- «سن.» یەڤه»، «په» یەڤ= جۆ. ئێستاش بن لەهجەی هەورامی «یەو» و به «جۆ» دەڵێن. وشەی «جەژن، جێژن.» ی کوردی له «یەسنه» ی ئاوێستایی به مانای عیبادەت و پەر ستن پەیدا بووه. 3- «یایاتووک» ی پەهلەوی له کوردی ئیمڕۆدا بۆته جادوو. ب» له زمانی پەهلە ویدا «برێج، برێز» بە تەندوورگوتراوه «تم:پفا، فره، ل- «8» و «بریجەن، برێزن» سوێنەیەکه «تاوەی گل و کوو معین نووسیویه» نانی لەسەر دەبێژن» تر: فەرهەنگ معین، ج، 1ل-518». ج» جا ئەگەر بێتوو ئەو دەستوورەی کە دەنگی «ی» ی ئاوێستایی له قۆناغی دوایی «پەهلەوی، کوردی» دا بۆته «ج» لەبەر چاو ڕابگرین و له «برێج» و «برێجەن» ورد ببینەوه بۆمان هەیه بڵەین که ئەسڵی ئەو وشە پەهلەوییانه له قۆناغی ئەوێستاییدا «برێ -ی» و «برێ یەن» بووه و بۆمان دەردەکەوێ که وشەەی «بریانی» شکڵی ئاوێستایی خۆی ڕاگرتووه و لەو کاتەدا به مانای «تەندووری» یا ئەو شتەی لە تەنوورا دەپیشێندرێ گوتراوه و پاشان ئەو مانایەی بۆ پەیدابووه که له سەرەوه باسمان کردن.

شامل بوون، پێکهاتن له... تێبــ.- که دەڵەین فڵانە شت بریتییه له فیسارە شت مەبەست ئەوەیە کە «فڵان» ەکە لە «فیسار» ەکە دروست بووە و پێکهاتووە. کتێبــ. بریتییە لە چەند لاپەڕه کاغەزێ مەبەستێکی لەسەر چاپکرابێ و جزوبەند کرابێ و بەرگی تێ گێرابێ.

«نا.». «مک.» تم:برئسک/1.

«مست. لا.» درەوشانەوه و پرشنگ دانی شتێک لەبەر تیشکی ڕۆژ یا هەر ڕووناکایێکی تر.*بروسکانەوه بریسکیان، بریسکەدان، بریقانەوه، بریقەدان، بریقه هاتن.:: هیچ نییه شوشەیه لەناو خۆڵەکەدا دەبریسکێتەوه، ئەوه نەقیمی ئەنگوستیلەکەت ئەڵماسه وا دەبریسکێتەوه ؟

«نت.» پڕشنگی درەوشانەوەی زۆر گورج و خێرا. تێبــ.- هەندێ شت «ئاو، ئاوێنه، جەواهیرات، شوشە، هەندێ مەعدەن،....،...» ئەگەر تیشکی هەتاو یان ڕووناکایی دیکەیان لێ بدا، تیرێژ «اشعه» ی نوور لەسەریان دەشکێتەوه و ئەو شوێنەی بەر تیشک کەوتووه بەولاولای خۆیدا پڕشنگ دەدات.*برووقه، بریقه، بریق و باق.

«مست.، لا.» تم: بریسکانەوه.

«مست.، لا.» تم: بریسکانەوه::ئەرێ ئەو شته چییه دەبرێقێتەوه ؟

هەر شتێکی بریسکەی هەبێ و بدرەوشێتەوه. «بزماره و بزماره، سۆلی بریقەداره» «فولکلۆر» .

«نا.»، «مک.، سن.، هل.» 1- بەر وبووی کاری بڕانی ئەندامێکی لەشی گیاندارانه بە دار و تێڵا، به ئامرازێکی بڕنده «چەقۆ، خەنجەر، شیر.....»، بە گولله یا بەربوونەوه و کارەساتی لەو بابەتە. *زام،ڕیش، «بک» برین. 2-ئاوسایەکی ڕەق و خڕە لە ئەنجامی کارتێکردنی هەندێ میکرۆب یا ئاڵۆزی دەروونی ئینسان، لە شوێنێکی لەشی ئادەمیزاد سەرهەڵدەدا و «کێم» و «هەوا» ی تێداکۆدەبێتەوە، پاش ماوەیەک (لە خۆیەوە یا بە داوودەرمان) سەری زەرد دەبێ و هەوا و جەڕاحەتەکەی دێتەدەر و کەم کەمە خۆش دەبێتەوە. * کوان.

«مست.، مت.» تم: بریندار کردن:: وەبەر خەنجەردانی دا تا توانیمان دەستی بگرین هەژده برینی لێکرد.

«مست. مت.»، «تت.» خاوێن کردنەوە و برژاندنەوه دەرمان کردنی برینان.(عا) تضمید.

«نا»،«مک» تم: ١- برنج.

«ست.» حالی ئەو کەسەی به جۆرێک له جۆران ئەندامێکی لەشی «برین /1» ی لێ پەیدا بووبێ. تێبــ.- ئەم وشەیه بۆ «برین / 2» ناگوترێ و دەڵێن دەستم برینی لێ هاتووه.*زامدار، «سن.» زامار.

«مست. مت» دروست کردنی «برین /1» له شوێنێکی لەشێکی ئینسانێک. * برین لێکردن

«سفا.»، «مک.» ئەو کەسەی به «هەورینگ» خوری و مەڕ و بزنان دەبڕێتەوه * برینگچی، جەوبڕ.

«نت.»، «مک.» قەرەباڵغی و ئیزدیحام.