تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



ئاسمانەی دەم
«نتـ.»، «سنـ.» تمـ: مەڵاشوو.
ئاوی دەم
«نتـ.» لێک، لیکاو.
بەرگه دەمانچه
«نت.» پارچەیەک جەرمه به شکڵی دەمانچەی دەخەنه ناو.
ئادەمی
[[ ئادەم + ٣- ئی] ]
«سـ.» ئینسان کە لە ناو گیاندارانی سەر زەویدا لە باری مێشک و تێگەییشتنەوە لە هەمووان پێشکەتوو ترە.
ئادەمیزاد
[[ ئادەمی + زاد] ]
«نتـ.» ئەو گیاندارانەی کە لە ئادەم کەوتوونەتەوە، نەتەوەی ئادەم * ئینسان، بنیادەم، بەشەر.
ئاردەمشار
[[ ئارد + ە ـ ئە١/ + مشار] ]
«نتـ.» وردەی دار و تەختە کە پاش بڕینەوەیان بە مشار، ئەکەوێتەوە.
بە ردەمۆر
[[به‌رد/1+3-ئه‌/2+مۆر]]
« نت.»، «کئێر.» شتێکی چوار سووچی درێژووکه، یا خڕه له گڵی «کەربەلا» و «نەجەف» دروست دەکرێ و ئایەتی قوڕئان یا ناوی دوازد ه ئیمامانی لەسەر دەنووسرێ، پەیڕەوانی مەزەبی «شیعه» له کاتی «سووژده» ی نوێژا ناوچاوانی دەنێنە بان. تتێبــ.ینی: ئەگەر به ڕێکەوت «بەرد ە مۆر» بەدەستەوه نەبێ، تەزبیئێکی که هەر لەو گڵە متفەڕکه دروست کراوه دەتوانێ جێگەی بگرێتەوه.
بەدەمار
[[به‌/8+ده‌مار]]
«ست.» ١-حاڵی ئینسانێ که قبووڵ نەکا له لای ئەو کەسێک دەست بۆ کەسێکی تر درێژ بکا یا قسەی سووکی پێ بڵێ. 2- کەسێکی گوێ نەداته هییچ مەترسی و خەتەرێک و سووکایەتی بۆ خۆی و خەڵکی تریش لە هیچ کەس قبووڵ ناکا. 3- «مج.» به شەڕەف، بە نامووس.
بەردەمەڕمەڕ
«نت.» بەردێکه لە تیرەی ئەو بەردانە ی لە «کالسێۆم» دروست بوون. پاش ئەوەی له «کان» دەردێنرێ به شێوەی تایبەتی لێک و لووس دەکرێ و بریقەیێکی تایبەتی هەڵدێنێ، تا ئەندازەیێک ڕوونه، له کاروباری بەنایی و ڕازاندنەوه «دێکۆڕ» ی د ەر و ژووری خانوو بەکاردێت، زۆر ڕە نگی هە یه و گەلێ شتی دیکەشی لێ دروست دەکرێ. تێبــ.ینی: آ» ئەم وشەیه وەختێک دەکار دەکرێ که باسی «بە رد» ه کە بی لە حاڵەتی پێش ساف کردن و ساوینەوەدا. ب» بە قسە ی ژابا «تم: ل-395» وشەی «مەڕ مەڕ» له «ماڕماڕۆس» ی یۆنانی وەرگیراوه و فڕەنسی پێی دەڵێن «ماڕ بڕ» و لاڕووس «تم:؛ ل- 550» دەڵێ ئەم وشەیه له «مارمۆر» ی لاتینی خوازراوەتەوه.
بەرزەدەماغ
[[به‌رز/4+3-ئه/2+ده‌ماغ]]
«ست.» لوصت بەرز، لثخۆڕازی، ئەوکەسەی بە خۆی دەنازێ، ڕۆح زل.
بەندەمین
[[2- به‌ن+ده‌م+2-ئین]]
«نت.»، «مک.»، بەنێکه «د ەمبێن» ی زاری گاگێرەی پێ دەشاخی دەبە ستن.
بەردەم
«نت.» 1- لای پێشەوەی شتێک.:: بە بەردەمی دووکانی وەستا فەر ەج دا بڕۆین سڵاوێکی لێ بکەین. 2- «مج.» لە حزوورا، لای کەسێ. تێبــ.ینی: لەم حاڵەتەدا هە میشه «لە» ی پێشەوە دێت:: لە بەردەمی قازی ئیقراری کرد.
ئادەم
«نا.» یەکەم ئینسانێ کە لە سەر زەوی پەیدا بووە. قوڕئان و تەوڕات باسی دەکەن: خوا دروستی کرد و دەگەڵ ژنەکەی لە بەهەشتا دایینان، پاشان لەسەر نافەرمانی فڕێی دانە سەر زەوی و هەموو ئینسان بنیچەی ئەون.
ئاو لەدەم زان
«کنـ.» تمـ: ئاو لەدەم گەڕان.
ئاو لەدەم گەڕان
«مستـ. لا.» ١- ئاو کەوتنە زار، لەبەر خواردنی شتێکی ترش یا چاو پێکەوتنی کەسێ کە شتی ترش دەخوا یا باسکردنی شتی ترش. ٢- ئیشتیا چوونە خواردنێک، حەز لەشتێ کردن.
بنیادەم
[[=عا.:بنی ادم=كوڕانی ئاده‌میزاد]]
«نت.» تم: ئادەمیزاد.
بەدەم
[[به/8+د‌ه‌م]]
(ست.) ١-ئینسانی قسەزان، کەسێکی توانای قسه کردنی زۆر بێ.* به دەم وپل. دەمەوە ر. 2- قسەی به زاری. ڕاسپێری نەنووسراو. «عا.» شفهی:؛ هەموو شتێکم بۆ نووسیوه، به دەمیش پێی بڵێ زۆری سڵاو لێکردی.
بەدەم وپل
«ست.» تم: بە دەم.