«مستـ. متـ.» خواستنەوەی شتێک لە کەسێ، کە پاش مەیسەر کردنی کار و جێ بە جێ بوونی مەبەست بیدرێتەوە. * ئەمانەت «بۆ هەمووی»

بردنەسەر، تەواو کردن، گەیاندنە نەتیجە. هیچ ئیشێک بە ئەبجام ناگەیەنێ. * گەیاندنە ئەنجام.

(کن.) بە هەر بارێکدا بێ هەر زیان دەبینێ، کارێکی لە هەموو سەرێکەوە زەرەربێ.

مست. مت.»، «سیم.» تم: بەجێ گه یاندن.

مست. مت.» ئەنجام دان، جێ بەجێ کردن، پێکهێنان:: نیەتمه دوو ڕەکەعەت نوێژی حازرێ ئەم سبەینەی بە جێ دەگەیێنم، پەیمانێکی دابوو بە جێی نەگەیاند.* «سن.» به جێ هێنان، «سیم.» بەجێ هانین.

حمس.» لێکدانەوەی خراپ دەربارەی کەسێ یا کارێ یا ڕووداوێک شکی خراپه کردن.

«ست.، «سن.» حاڵی ئینسانێ که لووتی هەر له نێوان برۆیانەوه به زەقی هاتبێته خوار هەتا دەگاته سەر تفەنگی کەسێکی کەپۆی کەوانەیی بێ.* «مک.» قەپۆز بەران.

«نت.» تم: بەر هەڵبێنه.

«نت.» نێرەی مەڕەسوور.

«نت.» 1- تم: ئیفتار. 2- خواردنێ که ڕەمەزانان بۆ ڕۆژوو شکاندن ئاماده دەکرێ.

«مست. لا.» شکاندنی ڕۆژوو. شت خواردنی ڕۆژووەوان پاش ئەوەی وەختی شەرعی دادێت.

« «نت.»، «مک.» 1- تم: ئینکەبەری * ڕقەبە ری، قینەبەری. 2- ڕووبەڕووی یەک وەستانی دوو یا چەند کەس، هەیئەت و ڕێکخراوە، دەزگای کۆمەڵایەتی یا پارته سیاسییەکان بۆ بێ هێزکردن، تێکشکاندن و له مەیدان دەرکردن. «عا.» مجادلة، مقابلة، منافسة:: واز بێنه تۆ ناتوانی بەربەرەکانی ئەم کابرایه بکەیت. بەربەرەکانی نەتەوەی کورد دەگەڵ ئیمپڕیالیزم و کۆنه پەرستانه.* «سن.» بەرامبە رکێ. «مک.» مله، ملانێ.

«نت.» «سن.» دیاری و کەلوپەلێکی لە ماڵی زاواوه بۆ ماڵی بووکێی ڕەوانە دەکەن. // «سن.» ناو تێلانه = جیاز. تێبــ.ینی: ئەم وشەیەم له «مردۆخ، ب1، ل-139» وەرگرتووه، هەرچەنده «مردۆخ» خۆی وشەکەی به فارسی ئاوا مانا لێداوەتەوه که له سەرەوه نووسرا، بەڵام به عەڕەبی و شەەی «برطیل» ی نووسیوه که وا دەگەیێنێ لای وابووبێ ئەم وشەیه له «بەرتیل» داتاشرابێ، سرنجی له وشەەی «ناو تێلانه» ی بن لەهجەی سنەیی بۆمان دەردەخا که وشەی «بەرتێلانه» دەبێ له[ 1- بهر/3+ تێلانه] دروست بووبێ و «تێلانە» ش له [ تێل + ئانه/ 2یا3] پێکهاتبێ. «تێل» هەر لەبن لەهجەی سنەییدا به «خێل» دەڵێن و له موکریانیشدا «تیلایی چاو» هەیه که ڕەنگە پێوەندێکی یان به «تێلانه» وه هەبێ و ئەگەر لەم بۆچوونەمدا به هەڵە نەچووبم مانای وشەی «بەرتێلانه» دەبێته «پێش چاو پێکەوتن»، پێش ئەوەی زاوا چاوی بە بووک بکەوێ.

، «مست.، مت» خستنه خوارەوەی شتێ یا کەسێ له شوێنێکی بەرز ڕا: فڕۆکه بۆمبای بە ردایەوه پەرداغەکەی بە ردایەوە و شکاندی

«نت.» هەر شتێکی وەکوو پاره، جلوبەرگی کۆن که لەکاتی دە بە رکردنی بەرگی تازه بدرێ بە کەسێ یا میواندارێکی بە و بۆنەوە بۆ دۆست و ڕەفیقان بکرێ. تێبــ.ینی: ئەم ڕەسمه لەنێو ئاغاواتی کوردا باو بووه کە جلکی تازەیان بۆ خۆیان دەکرد، کۆنەکەیان دەدا بە دەست و پێوەند.

«نت.»، «کعر.» ئامرازێکه له «بەن» دەچندرێ ناوەڕاستەکەی پانەە و بەرەبەره باریک دەبێتەوه، پاشان له هەردوو لایەوه نزیکەی 20-30 سانتیمیترێکی وەکوو گوریسێ کی باریک دەهۆندرێتەوه. له ڕابردوویێکی کۆنا وەکوو «چەک» ێک لە ناو لەشکراندا باو بووه و دەگەڵ دووژمن شەڕیان پێکردووه، بەردێکیان خستۆ ته ناو ەڕاستەکەی و لاسکەکانیان بە دەستەوه گرتووه هەڵیان سووڕاندووه، لەپڕ لاسکێکیان بەرداوه و «بەرد» ەکه به تەووژمی هەڵسووڕاندنەکەی پێشوو دەرپەڕیوه. * «کئێر.» قۆچەقانی. «سن.» قەڵماسک. «جف.، جن.» قەڵماسەنگ. تێبــ.ینی: ئەم ئەمرازه تا سەرەتای ئەم چەرخەش لە شارەکانی کوردستانا بۆ «شەڕگەڕەک» بەکار دەهێنرا، بەڵام ئێستا تەنیا بۆ یاری منداڵان و چۆلەکه کوشتن بەکاردێت، شکڵیشی گۆڕاوه و له کوردستانی عێڕاق بۆ شکڵی تازەی ناوی «دار لاستیق» و له کوردستانی ئێران «قۆچەقانی جیر» پەیدا بووه.

«نت.» جێگای بەردەڵان.

«نت.»، «کعر.» 1- مەوجوودێکی ئەفسانە ییه، بەو جۆرەی که له چیرۆکەکانی فۆلکلۆریدا باسی کراوه زۆر درێژ و باڵا بڵینده، هەر لە سەربانان قیت دەبێتەوە و خۆی پێشانی خەڵک دەدا، یا به پێلەقه بانەکە دەکوتێتەوه و گازی خەڵکی ماڵەکه دەکات، که بۆی چوون لەبەر چاوان ون دەبێ. 2- «مج.» کەسێکی بێ هەست و خوست لە گیرو گرفت یا گونگەڵ و گێچەڵان ڕزگاری دەبێ و بۆی دەردەچێ:: ئاژاوەکەی نایەوە و بۆخۆی وەک بەرزەکی بانان بۆی دەرچوو.

«ست.» حاڵی منداڵێکی که هێشتا شیری مەمکی دایکی د ەخوا و لە مەمکێ نەکرابێتەوه.

«نت.»، «سن.، بک.» تم: بەروانکه. تێبــ.ینی: له نێوان دوو دەنگی «ن» و «ک» دا بزوێنه کوردی هەیه.