«نت،»، «مک.» تم: بزمۆک. تێبــ.- له نێوان دەنگی «م» و «ک» دا بزوێنە کوردی هەیه و دەبێ «بڵام، ک» تەلەفووز بکرێ. هس.: دەمامک.

«نت.»، «سن.» تم: بۆن و بەرامە.

«نت.»، «کعر.» بۆنێکی لە شتێک هەڵدەستێ و به دەوروبەری خۆیدا بڵاو دەبێتەوه: بەیانی چوونیه باغی مکایلی بۆن و بەرامەی گوڵان بە دەمار دەڕۆییی. بۆن و بە رامەی پڵاوی سەدری هەموو کووچە و کۆڵانی پڕ کردووه.*«مک.» بۆن و بەرام. «سن.» بۆ بەرامه، بەرامە. تێبــ.ینی: آ» لەم وشەیەشدا مەبەست له کەرتی «بۆن» وەکوو «بەئۆزه» ی ئاوێستایی هەر بۆنی خۆشه. ب» کەرتی «بەرامه» بەڕای من له پێشدا «ڤەراما» بوبێ که له «ڤەر» ی پەهلەوی بە مانای (بۆ لای سەرەوە) و (ئامای) ئێستای هەورامی بە مانای (هات) پێکهاتووه و مانای وشەکه بەتێکڕاییی دەبێته: بۆنێکی له شتێک بۆ لای سەرەوه دێت. بۆنێکی له شتێ هەڵدەستێ.

«مستـ. متـ.» خواستنەوەی شتێک لە کەسێ، کە پاش مەیسەر کردنی کار و جێ بە جێ بوونی مەبەست بیدرێتەوە. * ئەمانەت «بۆ هەمووی»

(مست.)، (لا.) ١- ڕووبوڕووی یەک هەڵکەوتنی دوو شت. جاران ماڵی شێرکۆ دەگەڵ ماڵی نەوزاد بەرامبەر بوون. دوو لەشکرەکە بەرامبەری یەک بوون و سەرلە بەیانی شەڕ دەستی پێکرد. ٢- هاوسەنگ بوونی دوو شت. ٣- وەک یەک بوونی بەرزایی دوو شت. ٤- ڕاست ڕاوەستانی شەیێنی تەرازوو.

«ست.» 1- حاڵی دوو کەس یان دوو کۆمەڵە خەڵک یان دوو شت که هێندێ لێک دوور بن ڕوویان ده یەکتری بێ.:: دووکانی باوکی شێرکۆ بەرامبە ری ماڵی پیرۆته. «لەشکریان بەرامبە ر وەستاوه. «بەرامبەرم دامەنیشه، جەرگت دەرهێنام له ڕیشه» «فولکلۆر». 2- حاڵی دوو شتی بە تەنیشت یەکەوه لێک جیاواز که بڵیندییان وەک یەک بێ:: سەری شێرکۆ بەرامبەر شانی شابازه. تەرازۆکه بەرامبەره «کاسەکانی له سەر یەک خەت ڕاوەستاون» 3- له باتی...، مقابل... له جێگەی...:: بەرامبەر به پیاوەتی فەرهاد مەگەر بیکووژێ و باقی بداتەوه. تێبــ.ینی: دەنگی «ن» لەپاشبەندی «2-ئان» دا به جیرانە تی دەنگی «ب» له وشەی «1- ب ر/1» دا دادەگۆڕێ و دەبێته «م» .

«مست. لا.» 1- ڕووبەڕووی کەسێک وەستان «تحدی کردن». 2- دژایەتی کردنی کەسێ به کردەوه. 3- جوابه جەنگی کردن دەگەڵ کەسێ. 4-هاوسەنگ بوون

«مست. مت.» .1- پێک گرتنی دوو شت «نووسرا و...» بۆ دەرخستنی فەرق و جیاوازیان. «عا.» مطابقة. 2- وەک یەک لێ کردنی بەرزایی. قورسایی و.... و.... چەند شتان.

«نت.»، «سن.» تم: بەربەرەکانی. تێبــ.ینی: دەنگی «ن» ی پاشبەندی «ئێن» لەم وشەیەدا و له گەلێ وشەی تری لەم بابەتەدا دەکەوێ.

«حمس.» 1- وەک یەک بوون له درێژی، بە رزی، قورسی و... و.... دا. 2- دژایەتی، ناحەزی، نەیاری.

«مست. لا.» 1- وەکوو یەک لێهاتن.، هاوتا بوون، هاوسەنگ بوون له هەموو بابەتێکەوه 2- دژایەتی کردن.

«نا.»، «سن.» تم: بۆن و بەرامه.

«نت.»، «هل.» تم: بەرهەڵبێنه. تێبــ.ینی: جیاوازێکی بچووک له نێوان «بەرامپیل» و «بەرهەڵبێنه» دا هەیه، هەرچی بەرامپیله له بنەنگڵەوه ڕەت دەبێ و دوو لکی لەسەر شان گرێ دەدرێ، بەڵام شێوەی گرێ دانی «بەرهەڵبێنه» وا نییه. (تم: -)

«نت.»،، «کئێر.» 1- ئەو کارانەی له کۆ بوونەوەی ئەنجوومەن، هەیئەتێکی کۆمەڵایە تی و سیاسی و.... یا ئاهەنگ و جەژنی نەتەوایەتی و....دا دەکرێن یا تاقه ئینسانێک ڕۆژێکا یا لە ماوەیێکا دەە یکا:: بەرنامە یەکی باشیان بۆ جەژنی نەوڕۆزی پار سازکردبوو. کاکه دلێر ئیمشەو بەرنامه چییه ؟ 2- کاغەزێکی سیایی کارەکانی ژمارە 1ی لێ دەنووسرێ و پێشان دەدا چ کارێک لە پێشدا دەکرێ و چی به دوودا دێت. 3- لیستەیێکه نیشان دەدا که قوتابیەکانی کلاسێک له هەفتەیەکدا چ د ەرسانێ دەخوێنن و فڵانه ڕۆژ له فڵانه ساعەتا دەبێ بخوێنن. تێبــ.ینی: «بەرنامەج = بەرنامج» ی عەڕەبی هەر «بەرنامه» ی کوردییه که لە ڕێگای فارسییەوه وە ریان گرتووه.

«نت،»، «سیم» تم: بەن سامۆرته.

«نت» «مک» پەتێکی باریکه بە دانسته دە هۆنرێتەوه، خورجین، هەگبه و... پێ له پاش تەرکی زین دادەبەستن. * تێبــ.- وادەزانم لە موکریان له شێوەی «بەن سامۆرتکه» شدا دەگوترێ،. چونکو دڵنیا نەبووم نەم نووسی.

«نت.»، «کئێر.» نووسراوێکه دەوڵەتان، کۆمەڵه و پارته سیاسییەکان و ئەو جوره ڕێکخراوانه، له کاتی پێویستدا بڵاوی دەکەنەوە و بیروڕا و هەڵوێستی خۆیان بەرامبەر مەسەلەیێک یا ڕووداوێکی سیاسی و کۆمەڵایەتی تێدا دەردەخەن.::بەیاننامەی نەتەوەیەک گرتووەکان دەربارەی مافی مرۆڤ. بەیاننامە ی یازدەی ئازار دەربارەی مافی نەتەوایەتی کورد له کوردستانی عێڕاق. * «کعر.» بەیان.

«نت.»، 1- کابرایەکی نەناسراو. «وە عەلەیک سسەلام، ئەێ بۆره زەلام، ترخێنەی بێ تام، له بەرت هەلناستام. 2- «مج.» پیاوی کەتەی گەورە.* «هل.» شێته زەلام.

«نت.»، «مک.» تم: بۆن و بەرامه.

1- «ند.» ئۆقره، ئیسراحەت، تابشت، توانا، حەجمین: ژانە سەر ئارامی لێ هەڵگرتبوو، لە تاو ئێشی برینەکەی هیچ ئارام ناگرێ. 2- «سـ.» هێمن، لەسەرخۆ. // تۆرە و تۆسن: مام نادر پیاوێکی ئارامە. 3- کش و مات، بێ هەست و خوست، بێ تەقە و ڕەقه، بێ شەڕ و شۆڕ، بێ قڕە و بڕە: چەند ڕۆژێکە زۆر ئارامه، ماڵ وەک ماڵی کاک برایمی ئارام هەر نەبووه، منداڵدکە ئارام بن دەنا دێم لێتان دەدەم، ئارام دانیشە 4- «بنـ.» بە ئاسپایی، لە سەرەخۆ، بە یەواشی: ئارام ئارام لێی چوومە پێش. تێبــ. - بە قسەی دوکتۆر معین «فەرهەنگ: جـ 1، ل - 40» و پوورداوود «یگد، جـ 2، ل - 54» ئەم وشەیە لە مەسدەری ئاوێستایی «رەم» بە مەعنای حەسانەوە و پێشبەندی تەئکیید «تا» پێکهاتووە و سانسکرێتییە کەی «رامەیەتی» یە «تمـ: معین، بورهان، جـ 1، ل- 30».

«مستـ. لا.» 1- بێ دەنگ بوون، لە جووڵە کەوتن. 2- بڕانەوەی شەڕ و هەوا و ئاژاوە. 3- نێشتنەوەی ڕق و تووڕەیی. 4- بەس کردن لە گریان و هەرا و هوریا و قیژەقیژ. 5- شکانی ژانی برین و کەم بوون یا دامرکانی ئێش و ئازاری نەخۆشی.

«مستـ. لا.» ناڕەحەت بوون بە هۆی ژان و ئێش و نەخۆشی یان خەم و پەژارە و خەیاڵاتەوە: چەند ڕۆژە نەوزاد سوورەکوانێکی لێ هاتووە ئارامی لێ بڕاوه، لە تاو پیرۆت ئارامم لێ بڕاوه، ئەوەندی پەرۆش بوو ئارامی لێ بڕابوو* ئارام لێ هەڵگیران.

«مستـ. متـ..» کارێکی، ناڕەحەتی فیکری و جیسمی بەسەر کەسێکی دێنێ: ئەم سوورەکوانە ئارامی لە نەوزاد بڕیوە. * ئارام لێ هەڵگرتن.

«مستـ. متـ.» تمـ: ئارام لێ بڕین.

«مستـ. متـ.» تمـ: ئارام لێ بڕان.

«مستـ.. لا.» تمـ: ئارام بوون 1 و 3 و 4.

«نا.»، «زا.» برای باوکی کەسێک. * ئاپ، ئاپۆ، ئامۆ، مام، مامۆ، مامە، هاپۆ. تێبــ. ــ بەلای منەوە ئەم وشەیە «عم» ی عارەبیە.

«مسقتـ.» هاتن و چوون، سەرلێدان، چوونەلا، چوونە جێگایەک بەڕێک و پێکی. * ئامان و شیان، هات و چۆ. تمـ: ئام و شۆ کردن

«مستـ. لا.» ١- بەڕێک و پێکی چوونە لای کەسێک. ٢- هات و چۆ کردنی جێگایەک یا کەسێک. ٣- سەر لە کەسێ یا شوێنێ دان: قوباد ئێستا ئامو شۆی ماڵی خەسرەو ناکا. دەمێکە ئام و شۆیان پێکەوە نییە. ئام و شۆیان بکه، نەکەی پێیان لێ ببڕی.

«نفا.» ئەو کەسه، یا هەموو ئەو کەسانەی بەڕێک و پێکی دەچنە شوێنێک یا سەر لە کەسێک و جێگایەک دەدەن.: ماڵی فەرزندە ئام و شۆکەریان زۆرە. ئەم چاخانە ئام و شۆکەری نیە.

«نا.» ١- دوایی و ئەنجامی هەر شتێ ٢- وادەی مردنی کەسێ □ «زیندە بە ئاکامە».

(مست. مت.) تاوان وەپاڵ کەسێک دان.

(مست. لا.) شەیتانی بوون، لە خەوا ئاو هاتنەوە.

(نا.) ڕێز، قەدر، حورمەت.

(مست. مت.) قەدر گرتن، ڕێز لێنان، حورمەت گرتن، قەدر زانین، بە گەورە زانینی کەسێک و بە ئەدەبەوە دەگەڵی ڕەفتار کردن.

(نا.)، (مج.) دوو پارچە قوماشی سپی نەدرواوە، موسوڵمانان لە وەختی حەجدا یەکێکیان لە ناو قەدی خۆیان گرێ دەدەن و لە ناوک بەرەژێریانی پێ دادەپۆشن، ئەوەی دیکەش بە شانیاندا دەدەن.

(مست. لا.) دەبەر کردنی ئەو جلکانەی شەریعەتی ئیسلام بۆ حەج دایناوە. تێبــ.- پاش دەبەرکردنیان، هەندێ کار هەیە (سەرتاشین، نینۆک کردن،...) لە حاجیان حەرام دەبێ و نابێ بیکەن.