تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان
سەرجەم فەرهەنگەکان
فەرهەنگەکانی کوردی - کوردی
برادۆست (ئینگلیزی-کوردی)
برادۆست (کوردی - ئینگلیزی)
برادۆست (کوردی - عەرەبی)
برادۆست (کوردی - کوردی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - ئینگلیزی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)
سەلاحەدین
فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس
فەرهەنگی خاڵ
فەرهەنگی زانستی سیاسی (ئینگلیزی- کوردی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
فەرهەنگی کوردستان
قاموس کردي الحدیث
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
مەردۆخ کوردی - عارەبی
مەردۆخ کوردی - فارسی
مەردۆخ کوردی - کوردی
نالی
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
گۆڤەند و زنار
X
وشە
پوخت
پێشگر
ناوگر
پاشگر
سەروا
دەرئەنجام: 13
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
به ئەنداز «ه»
«بنت.» له
قەدەر
حاڵ
، نه
زۆر
نه
کەم
،
به
حیساب
. «نەڕووی
فەرش
گوڵ
،
مەست
مەست
به
ئەنداز
+ گرتشان
چۆپی
وێنەی چوپی
باز
» .. «خانا- 62
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەندازە
[[پە: هەنداچەک]]
(نا.) ١-حەجم
یا
میقداری
هەر
شتێک
بە
کێشانە
یا
پێوانە
.
بە
ئەندازەی
شەش
گەز
فاسونیان
بۆ
بکڕە،
بە
ئەندازەی
سێ
کیلۆ
دەبێ
، ئەندازەی
قاچی
چەندە
؟ ٢-
نە
گەورە
نە
بچووک
، پڕبەپێست،
لە
قەدەر
حاڵ
، حەددی مەعموولی
هەر
شتێک. ((
بۆرە
نەبێ
بازەبێ، کلکی
لە
ئەندازە
بێ)). ٣- مقیاسە
هەندێ
لە
سەنعەتکار (
بەنا
، جلدوور...)
بۆ
هەندێ
کاروباری پیشەی
خۆیان
تەرخانی
دەکەن و بەپێی
مەبەست
شکڵی دەگۆڕێ و
گەورە
و بچووکیش
دەبێ
. ئەندازەی بەنایان، ئەندازەی
بەرە
تاسکڵاو
، ئەندازەی وڵاغان (
بۆ
پێوانی
بەرزی
و نزمی). ((
قەت
بە
یەک
ناگەن
لە
یەک
جا
ئەم
خەزان
و
ئەو
بەهار
)) ((
ڕاستی
شمشاد
و قەددی
تۆ
بە
ئەندازەی یەکن)) (سالم: گ،-٦٠)
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەندازە گرتن
(مست. مت.) ١-پێوانی
درێژی
،
پانایی
،
قووڵایی
،
بەرزایی
یا
ئەستوورایی
شتێک. ٢-
دیاری
کردنی مقیاسی جلوبەرگی
ئینسان
.
بچۆ
لای
خەییاتەکە با ئەندازەت بگرێ. ((...
هادی
خان
بۆ
ئەندازە
گرتنی هێلکەکان، کونێکی
خڕی
کردۆتە تەختەیەک...)) (قزڵجی: پێکەنین-١١٨)
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەندام
[[ست: هەندامە. پە: هەنام، هەندام، هەننام]]
کەسێکی
لە
پارتێکی
سیاسی
، ڕێکخراوێکی پیشەیی
یا
لێژنەیەکی
تایبەتی
و... و... کاردەکا. ئەندامی
پارتی
دێمۆکراتی
کوردستان
، ئەندامی
یەکێتی
نووسەرانی
کورد
. ٣- (تت.)
دەوڵەت
یا
وڵاتێک
کە
لە
یەکگرتنی
چەند
دەوڵەتدا
بۆ
مەبەستێکی
تایبەتی
یا
بۆ
یەکێتی
و پێکهێنانی دەوڵەتێکی فیدڕاڵی،
بەشدار
دەبێ
.
دەوڵەتی
ئازربایەجان
ئەندامە
لە
یەکێتی
شووڕەویدا، عێراق ئەندامی جامیعەی عەرەبییە. تێبــ. آ)
وەک
ژابا
نیشانی
داوە دەنگی (ن)
لە
ئاوێستایی
ئەم
وشەیەدا (ن)ێکی
گنە
و
سووکە
دەنگێکی (گ)
لە
پاش
(ن)ەکەوە
هەیە
،
هەروەک
لە
بن لەهجەی سلەیمانیدا
بەدی
دەکرێ
. ب) ژابا. (تم:-٢٢)ش و
دوکتۆر
معینیش (تم: فەرهەنگ-٣٧٢)
جگە
لە
ئازای
لەش
ئەم
وشەیان
بە
ئامرازی نێرینەیی
مانا
لێداوەتەوە. * (سن.)
ئەنام
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەندۆ
[[پە: هەندۆه]]
(نا.)
خەم
و
خەفەت
،
پەژارە
. ((
ئەوەندە
ززاری
کەرد
جە
ئەوەندۆی
دەروون
)) ((خوڕۆش
کەرد
نە
سەنگ
قوللەی بیستوون)) (خانا- ٤١٣).
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەندێش
١- (نا.) تم:
ئەندێشە
. ((
هەرچەند
دەکەم
فکر
و
ئەندێش
، تەوەلابووم
لە
قەوم
و
خوێش
)) (فۆلکلۆر). ٢- (ری. فع.)
وەکوو
پاشبەندێک
لە
تەرکیبدا سفەتی فاعیلی
دروست
دەکا
. دوورەندیش (
ئەو
کەسەی
قووڵ
تێدەفکرێ،
ورد
لێک
دەداتەوە). تێبــ.-
ئەوەندەی
پێم
شک
بێ
لە
کوردیدا
هەر
ئەو
تەرکیبە
هەیە
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەندێشە
[[پە: هەندێشیشن]]
(نا.) ١-
بیر
،
خەیاڵات
. ٢-
ترس
، غاییلە،
مەترسی
،
واهیمە
. ((
ئای
سلێمان
بەگ
عەداڵەت
پیشە
)) ((
لە
دێوی
کێوی
قاف
بێ
ئەندێشە
)) (پیرەمێرد-٣٣٨) ((فەرقی
ئینسان
و
وڵاغ
ئەندێشەیە، ئەندێشەیە)) ((
بۆ
نەمانی
عەقڵ
و
ئیدڕاک
،
مەی
، دزێکی کارییە)) (دلدار:
گم
- ٢٥) *ئەندێش تێبــ.-
هەرچەندە
ئەم
وشەیە
لە
ئەدەبیات
و فۆلکلۆری کوردیدا بەکارهاتووە
بەڵام
بە
لای
منەوە وشەیەکی فارسییە.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەندەر
[[ست: ئەنتەرێ. پە: ئەندەر]]
(ئم.) مانای (
دە
...،
لەناو
...) دەبەخشێ و
لە
لەهجەی ناوەندیدا
بێجگە
لە
یەک
دوو
کینایەدا
نەبێ
بەرچاو
ناکەوێ و
بە
تەنیاییش نەبیستراوە.
بەڵام
لە
لەهجەی باکووریدا (
هوندور
، هوندروو)
بە
مانای (
ژوورەوە
،
داخڵ
)
ماوە
. یەکەندەر
دوو
(
یەک
ئەندەر
دوو
)، (کن.)
کتوپڕ
،
لە
ناکاو
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
ئەندەروون
[[پە: ئەندەرۆن]
(نا.)، (کئێر.) ١- ژووری
ماڵ
،
ئەو
بەشەی
ماڵ
کە
ژن
و
منداڵی
لێ
دادەنیشن. *حەرەم// بیروونی. ((
یارم
لە
ئەندەروون
هات
دەستی
ڕەقیب
لە
دەستا)) ((
غەمناک
و شادمانم
ڕەحمەت
عەزابی
هێنا
)) (سالم: گم-٣٥). ٢- ناوەوەی
هەموو
شتێک، *
داخڵ
.
لە
ئەندەروونی ئەشکەوتەوە
هاتە
دەر//
دەرێ
،
دەرەوە
. ٣-
ناوزگ
،
دەروون
. ((
میرزا
تەها
!
میرزا
تەها
ئەمە
ئەگەر
ئەو
ئاوەمان خواردباوە و
ئەو
عەقڕەبە چووبا
دە
ئەندەروونمانەوە ئەندەروونی
وەبەر
نێشان داباین تەکلیفە
مە
چ
بوو
.)) (
حوسێن
ئاغای
حاجی
خۆشێ
) تێبــ.-
ئەم
وشەیە
لە
دوو
کەرتی (
ئەندەر
) و (
ڕوون
) پێکهاتووە، بەشی
دووەم
(
ڕوون
)
لە
پەهلەویدا
بە
مانای (
لا
،
تەرەف
...)
وەکوو
پاشبەند
بەکارهاتووە، تم: (فرە: پفا-٣٨٩)،
بەم
پێیە مانای وشەکە دەبیتە:
لای
ناوەوە
،
ژوورەوە
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
زیاد لە ئەندازە
تم:
لە
ئەندازە
بەدەر
.
ئەم
پاڵتۆیە
زیاد
لە
ئەندازە
گەورە
و دەڵبە دەڵەی
بۆ
تۆ
نەکراوە.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
لە ئەندازە بەدەر
حاڵی
شتێک
کە
لە
حەددی مەعموولی تێپەڕیبێ. ((... دانەکانی
ڕەش
هەڵگەڕاون،
هەموو
،
هۆی
جگەرەکێشانی
لە
ئەندازە
بەدەرە...)) (قەفتان: چیرۆک-٧٠) *زیاد
لە
ئەندازە
،
بێ
ئەندازە
.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
١- ئەنداز
[[= ئەندازە]]
(نا.) تم:
ئەندازە
.
لە
ئەنداز
بەدەرە.
سەرچاوە:
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
٢- ئەنداز
(ری. فع.)
کاری
پاشبەند
دەکا
و
بە
دوای ناوێکەوە دەلکێ و ناوێکی
تازە
دروست
دەکا
.
بارەنداز
(
بار
ئەنداز
)،
پایەنداز
(پائەنداز)،
تیرەنداز
(تیرئەنداز)،
چاوەنداز
(چاوئەنداز)،
خاکەنداز
(
خاک
ئەنداز
). تێبــ.-
ئەم
وشەیە ڕیشەی مەسدەرێکە
کە
لە
فارسیدا
بۆتە
(ئەنداختەن) و
لە
سەرف
کردنا
بۆ
زەمانی
ئاییندە
و... دەبێتە (
ئەنداز
)
بەرامبەری
ئەم
مەسدەرە
لە
کوردیدا (
ئاویشتن
)
هەیە
.