تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



ئیشکیل
(نا.)، ١- (مک.) پارچە تەختەیەکی شێوە سێ سووچی درێژۆکەیە، بە تاقە بزمارێک لە لای سەر و خواری پەنجەرە دادەکوترا بۆ ئەوەی نەهێڵێ بکرێتەوە. * شەیتانۆکە ٢- (سن.) پێوەند یا هەر شتێکی تر کە دەست و قاچی وڵاغی پێ دەبەستنەوە. ٣- (مج.)، (سن) فەرمان، حوکم، دەسەڵات.
ئیشکیل کردن
(مست. مت.)، (سن.) ١- پاشبەند و پێشبەند کردنی وڵاغی بەرزە. بەم گوریسە ماینەکە ئیشکیل کە با ڕانەکا. ٢- بەستنەوەی دەستێک و قاچی وڵاغ بۆ هەر مەبەستێ بێ.
ئیشکە
[[ئیشک + ئە]]
(ست.) ١- مەڕ و بزن یا مانگایەکی نەزابێ. ٢- پارەیەکی لە لاوە داندرابێ و نەخرێتە سەوداوە. دەهەزار دینار پارەی ئیشکەی لە ماڵێ هەیە.
ئیشکە سۆفی
[[ئیشک + ئە + سۆفی]]
(نت.) ١- سۆفێکی زۆر بە تەنگ جێبەجێ کردنی داب و دەستووری سۆفیاتێوە بێ، سۆفی موتەعەسیب. ((زەمزەمەی بولبولی بەهارانی، ئیشکە سۆفی دەخاتە گۆرانی)) (؟) ٢- کەسێکی وا پیشان دەدا کە سۆفییە و ئاکاریشی سۆفیانە نەبێ. تێبــ.- بەم مانایە وەکوو لاتاو بەکاردێت.
ئیشکە سەرما
[[ئیشک + ئە + سەرما]]
(نت.) سەرمایەکی بەفر یا بارانی دەگەڵ نەبێ. ئیشکە سەرمای کەرکووک لە مۆخی ئیسقان کاردەکا.
ئیشکە کەڵەک
[[ئیشک + ئە + کەڵەک]]
(نت.) دیواری بەرد، کە بەردەکان چین چین لە سەریەک داندرابن بێ ئەوەی قوڕیان لە بەیندا بێ. بەردەمی ئەشکەوتەکەی (خلەگەر)مان بە ئیشکە کەڵەک هەڵچنی.
ئیشکەدۆ
[[ئیشکە+ دۆ]]
(ست.)،(کی.) حەیوانێکی نەزابێ و شیری هەبێ.
ئیشکەر
١- (نفا.) ئەو کەسەی بۆ پەیدا کردنی بژیوی خۆی و خێزانی توانست و هێزی کار کردنی خۆی دەخاتە گەڕ. ٢- (سفا.) کەسێکی چاک هەڵدەسووڕێ و کاران ڕادەپەڕێنێ. ئەوەی حەزی لە ئیش کردنە. ئیشکەری وەک خۆی هەر نابێتەوە. ئیشکەرمان زۆرە بۆیە حاڵمان وا خۆشە.
ئیشکەمس
[[ئیشک + ئە + مس= مز]]
١- (نت.) مووچەی کرێکار کە نان خواردنی دەگەڵ نەبێ (زیاتر مەبەست نانی نیوەڕۆیانە)، ٢- (ست.)، آ) کرێکارێکی بە ڕۆژانەی ڕووت کار دەکا و نان لە سەر حیسابی خاوەن کار ناخوا. ب) کارێکی بەم شێوەیە بکرێ. بە ئیشکەمس ئەو پەڵە دەغڵە بدروونەوە، ئیشکەمس ئەو دیوارەمان بە چەند بۆ دادەنێن، کاری ئیشکەمس هەروا دەبێ.
ئیشکەڕن
[[ئیشک + ئە+ڕن (ڕنینەوە)]]
(نت.) ١- کاری ڕنینەوەی خوری و مووی کەوڵی مەڕ و بزن کە بە زیندوویی نەبڕابنەوە. ٢- (مک.) یەکێکە لە عناسری یاری (میرمیرێن) کە تا بیست سی ساڵ لەمەوپێش لە کوردەواریدا باو بوو. تێبــ.- ئیشکەڕن زەلامێک بوو جلکی سەیری دەبەر دەکرا، ریشێکی گەورەیان لە خوری بۆ دەکرد، کوولەکە ئاوییەکی درێژۆکەی لە باتی کڵاو دەکردە سەر و گۆپاڵێکی گەورەی بە دەستەوە دەگرت، ئەم پیاوە دوو ئیشی هەبوو، یەکیان جێبەجێ کردنی هەموو فەرمانێکی میر، دووەمیان وەپێکەنین خستنی میر تا بە پێی ڕێ و شوێنی یارییەکە لە میرێتی بکەوێ.
ئیشکەڵ
[[ئیشک + ئەڵ]]
(نت.) لق و پۆپی ئیشک بووی دار و درەخت.
ئیشکەڵوا
[[ئیشک + ئە + هەڵوا]]
(نت.) هەڵوای ئیشک: تێبــ.- خواردنێکە لە ئارد و ڕۆن و دۆشاو یا شیرەی شەکر ساز دەکرێ، زیاتر بۆ سەفەری دوور (حەج و...) دەگەڵ خۆیان دەبرد.
ئیشیئباه لێکردن
[[عا. کو.]]
(مست. لا.)، (کعر.) ١- شک کردن لە کەسێ کە ڕەنگە کارێکی کردبێ. ئیشتیباهی دزییان لێکردووە بۆیە گرتوویانە. ٢- شک لە نەخۆشییەک کردن کە تووشی کەسێک بووبێ. دوکتۆر دەیگوت ئازاد ئیشتیباهی سیلی لێدەکرێ.
ئیعادە کردنەوە
[[عا.: ئیعادە + کو: کردەوە]]
١- (مست. لا.) دووپاتە کردنەوەی قسە، سەر لە نوێ خوێندنەوە یا گوتنەوە. چەند جارمان لێ ئیعادە کردەوە، ئەوجار تێ نەگەیشت. زۆر سەیرە دەجار قسەیەک ئیعادە دەکاتەوە. ٢- (مست. مت.) آ)ڕەت کردنەوەی شتێک بۆ خاوەنی. کتێبــ.ەکەم بۆ ئیعادە کردەوە. هێشتا پارەکەی شێرکۆی ئیعادە نەکردۆتەوە. ب) گەڕاندنەوە و ناردنەوەی شتێک بۆ شوێنێ. ئەوڕاقەکانیان ئیعادەی بەغدا کردۆتەوە.
ئیعاشە
[[=عا.: ئیعاشە= ژیاندن]]
١- ژیان، گوزەران. ئیعاشەی بە چییە؟ *مەعیشەت. ٢- (کعر.) داییرەیەکی حکومەتییە بە کاروباری ئازووقە ڕادەگا. نانی ئیعاشە بە پێنج فلسانە.
ئیعانە
[[عا.: ئیعانە= یارمەتیدان]]
١- (نمس.) یارمەتیدان، کۆمەگ کردن. ٢- (نا.) پیتاک.
ئیعانە کۆکردنەوە
[[ئیعانە + کۆ + کردنەوە]، [عا. کو.]]
(مست. مت.) خڕ کردنەوەی پارە یا هەر شتێکی دیکە لە خەڵک، بۆ یارمەتیدانی کەسێک یا هەیئەتێکی کۆمەڵایەتی یا بۆ کاری خێر. مزگەوتەکە ڕووخابوو ئەهلی گەڕەک ئیعانەیان کۆ کردەوە و چاکیان کردەوە.
ئیعتبار
[[=عا.: ئیعتبار]]
(نا.) ١- نرخ، بایەخ. قسەی ئەم پیاوە ئیعتیباری بۆ نییە. ئەوەندەیان درۆ کردووە قسەیان ئیعتیباری نەماوە. ٢- باوەڕی، بڕوا، بە حیساب هاتن. ئیعتیباری پێ مەکەن. پیاوی هەڵمەتە کاسە بە هیچ ئیعتیبار ناکرێ. ٣- (کئێر.)، آ) ئەو باوەڕەی بازرگان یا بانک بە کەسێکی دەکا و پارە یا کاڵای بە قەرز دەداتێ. ئیعتیباری ملوێنێکی لە بازاڕ هەیە. بانک ئیعتبارێکی سەت هەزار تمەنی بۆ کردۆتەوە. *(کعر.) ئیعتیماد. ب) میقدارێک پارەیە لە بوودجەی دەوڵەتیدا بۆ مەبەستێک تەرخان دەکرێ. ئیعتباری سووتەمەنی مەدرەسەکانی مەهاباد ساڵی ٢٥٠ تمەن بوو.
ئیعتیبار پێ کردن
[[عا. کو.]]
(مست. لا.)، (کئێر.) باوەڕ کردن بە کەسێ لە هەر بابەتێکەوە بێ.
ئیعتیبار کردن
[[عا. کو.]]
(مست. لا.)، (کعر.) بە حیساب هێنان، لە قەڵەم دان. ئیعتیباری کەن من هەر نەبووم، وای ئیعتیبارەکە پیاوێکی کوشتوە و خۆی هاویشتۆتە ماڵت.