وشەدان

سەرچاوە: فەرهەنگی زانستی سیاسی (ئینگلیزی- کوردی)

One-Party State

وەڵاتی تاکەحیزبی

سەرچاوە: سەلاحەدین

accoro, n. : rêketin, pêkhatin, teba yî, guzîdan. - of one's •• : xwaza yî, bê zorî, bê ko tekî. - with one -: hemûkî,

[n.]

rêketin, pêkhatin, teba yî, guzîdan.

سەرچاوە: سەلاحەدین

dear one

xoşevî.

سەرچاوە: سەلاحەدین

every one

[pron.]

her yek, her kes.

سەرچاوە: سەلاحەدین

one

[adj., ll., pron.]

yek, êk, kit, tek, kesek. - AFTER THE OTHER : yeke yeke, yek li dûv yek. o AT A TIME: yeke yeke. - AND ALL: hemû . • BY ONE: yeke yeke, yek yek, tek tek. o CHAIN : yekrizde, yekzincîre. • EYED : yekçav, tircal. - FIFTH : pêncek. - LEGGED : yekling. - NINETEENTH : nozdehek. - OPINION : yekraman, yekhizir, yekrayî. - SEEDED : yektovî. - THIRTIETH : sih yek, siyek. - WITH ANOTHER : bi gelemperî, bi giştî,bi tebayî. • TO BE MADE" : şûkirin.

سەرچاوە: سەلاحەدین

one liner

kurtetirane.

سەرچاوە: سەلاحەدین

one-egg

[adj.]

MONOVULAR.

سەرچاوە: سەلاحەدین

one-horse

[adj.]

yekhesp (kişan).

سەرچاوە: سەلاحەدین

one-line

[n.]

li ser hêla rêasinî,

سەرچاوە: سەلاحەدین

one-shot

[adj.]

yekberik.

سەرچاوە: سەلاحەدین

one-sideo

[adj.]

yek-rex.

سەرچاوە: سەلاحەدین

one-step

[n.]

yekpêngav (sema).

سەرچاوە: سەلاحەدین

one-tailed

[adj.]

(yekdûv) : azmûna hej- marî.

سەرچاوە: سەلاحەدین

one-timer

[adj.]

berê, kevn.

سەرچاوە: سەلاحەدین

one-track

[adj.]

yekrê, teng.

سەرچاوە: سەلاحەدین

one-way

[adj.]

yekrê, yekaraste, yekber.

سەرچاوە: سەلاحەدین

step one

[n.]

pêngava yekem.

سەرچاوە: سەلاحەدین

comport (oneself)

vi., t. rêk bûn, vewî¬nî bûn.

سەرچاوە: سەلاحەدین

oneiro-

[pref.]

pêşgir e ko xewn e.

سەرچاوە: سەلاحەدین

oneirocritical

[adj.]

xewnraveyî.

سەرچاوە: سەلاحەدین

oneirocriticism

[n.]

xewnraveyîtî.

سەرچاوە: سەلاحەدین

oneiromancy

[n.]

xewnravekirin.

سەرچاوە: سەلاحەدین

oneness

[n.]

yekîtî.

سەرچاوە: سەلاحەدین

oner

[n.]

navdar.

سەرچاوە: سەلاحەدین

onerous

[adj.]

sext, zehmet.

سەرچاوە: سەلاحەدین

onerously

[adv.]

bi zehmetî, bi sextî.

سەرچاوە: سەلاحەدین

onerousness

[n.]

zehmetîtî, sextîtî.

سەرچاوە: سەلاحەدین

oneself

[pron.]

xwe (xo).

سەرچاوە: سەلاحەدین

wag(g)onene

[n.]

erebaneya çarçerx ya vekirî bo siwarbûna keyf xweşiyê ko bi asayî hespek kêşan.

سەرچاوە: سەلاحەدین

wag(g)oner

[n.]

erebanehajo.

سەرچاوە: فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس

Bank money

پارەی بانكی. ئەو پارەیە كە بانك دەیخاتە ڕوو، بە تایبەتی حیسابی دیداری (بەشێكە لەM_1) كە بە هۆی زۆربوونی چەند جارەی یەدەگی بانكەكانەوە دەخوڵقێت.

سەرچاوە: فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس

Broad money (M2)

بنەپارە (یان پارەی بەرفرە). پێوەرێكی خستنەڕووی پارەیە كە لە پارەی مامەڵەكردن (یان M_1) و حیسابی پاشەكەوت لە بانكەكان پێك دێ و لەو دارەتانە دەچێت كە شوێنگرەوەیەكی نزیكن بۆ پارەی مامەڵەكردن.

سەرچاوە: فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس

Checking accounts (also checkable deposits and bank money)

حیسابی دیداری (یان سپاردەی دیداری و پارەی بانكی). واتە سپاردە لە بانكە بازرگانییەكان یان دامەزراوە نێوانگرە داراییەكانی تر كە دەكرێ بە چێك لێی ڕابكێشرێت، كەواتە دەبێتە پارە مامەڵەكردنیش (یان M_1). سپاردەی دیداری نیوەی (M_1)ە.

سەرچاوە: فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس

Commodity money

پارەی شمەك. ئەو پارەیە كە لە خۆیدا بەهای هەیە، بۆ نموونە، ئاژەڵ، مووروو (زەنگیانە) و هتد، هێندێک لەو شمەكانەن كە لە پێشتردا وەك پارە بە كار هێنراون.

سەرچاوە: فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس

Demand for money

خواست لەسەر پارە. چەمكێكی كورتە كە لە لایەن ئابووریناسانەوە بۆ ڕوونكردنەوەی ئەوە كە بۆچی تاك و كومپانیاكان پارەیان دەوێت، بە كار دەهێنرێت و لای خۆیان هەڵی دەگرن. لە پاڵنەرە سەرەكییەكانی هەڵگرتنی پارە بریتین لە (1) خواست لەبەر مامەڵەكردن، ئاماژەیە بەوە كە خەڵك پارەیان پێویستە بۆ كڕینی شمەك و، (2) خواستی بۆ دارەت، كە پێوەندیی بەو حەزەوە هەیە كە بۆ ویستنی دارەتێكی زۆر نەخت و بێ ڕیسك هەیە.

سەرچاوە: فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس

Fiat money

پارەی بێ پاڵپشتی. وەك پارەی ئێستایە كە بەهای ناوەكی (intrinsic value) نییە، بەڵام بەپێی فەرمان و دەسەڵاتی حکومەت بە یاسایی دانراوە. پارەی بێ پاڵپشتی تەنیا ئەو كاتە پەسەندە كە خەڵك متمانەی پێ بكەن و پەسەندی بكەن.

سەرچاوە: فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس

Fiscal-monetary mix

تێكەڵاوەی نەختینەیی و دارایی. تێكەڵاوكردنی سیاسەتەكانی دارایی و نەختینەییە تا لە ڕێگەیەوە كاریگەری لەسەر چالاكییەكانی ئابووریی تەڤ دابنرێت. سیاسەتێكی بەرتەنگی نەختینەیی-بەركراوەی داراییەكی دەبێتە هۆی زۆربوونی بەكاربردن و كەمبوونەوەی وەبەرهێنان، بەڵام سیاسەتی بەركراوەی نەختینەیی-بەرتەنگی دارایی، كاریگەریی پێچەوانەیە هەیە.

سەرچاوە: فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس

High-powered money

پارەی زۆر بەهێز. هەر وەك بەیسی (كۆڵەكەی، بنەمای، دەفری) پارە (monetary base).

سەرچاوە: فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس

Income velocity of money

خێرایی داهاتی پارە. سەیری خێرایی پارە بكەن.

سەرچاوە: فەرهەنگی زانستی سیاسی (ئینگلیزی- کوردی)

International Monetary Fund (IMF)

سەندوقی نێونەتەوەیی دراو

سەرچاوە: فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس

International monetary system (also international financial system)

سیستەمی نەختینەیی نێودەوڵەتی (یان سیستەمی دارایی نێودەوڵەتی). ئەو دامەزراوانەن كە لە چوارچێوەیاندا كرداری پارەپێدانی مامەڵەكانی نێوان وڵاتان، ئەنجام دەدرێت. پرسێكی بنەڕەتی ئەوەیە چۆن دەكرێ نرخی دراوگۆڕینەوەی بیانی ڕێك بخرێ و دیاری بكرێت و حکومەت چۆن كاریگەری لەسەر نرخی دراوگۆڕینەوە دابنێت.

سەرچاوە: فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس

Intrinsic value (of money)

بەهای ناوەكی یان خۆبەهای (پارە). بەهای پارەیە بەپێی ئەو شمەكەی كە لێی دروست كراوە (بۆ نموونە، بەهای سكەی مس بەپێی كێش و بەهای مس لە بازاڕدا).

سەرچاوە: فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس

Monetarism

نەختینەگەرایی. ڕێبازێكە كە گۆڕانی خستنەڕووی پارە بە هۆكاری سەرەكیی هەڵبەزودابەزەكانی ئابووریی تەڤ دادەنێت.

سەرچاوە: فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس

Monetary base

بنچینەی پارە (دەفری پارە، بنەمای پارە، ئەساسی پارە، بنەڕەتی پارە). پوختەی ئەو پابەندییە پارەییانەی (monetary laiblities) حکومەتە كە لە لای خەڵكە. لە ویلایەتە یەكگرتووەكان بنەمای پارە یەكسانە بە پارە و یەدەگی بانكەكان. هێندێک جار پێی دەڵێن پارەی زۆر بەهێز (highpowered money).

سەرچاوە: فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس

Monetary economy

ئابووریی پارە. ئەو ئابوورییەیە كە تێیدا بازرگانی لە ڕێگەی ئەو دراوەوە (ئەو ئامڕازەی ئاڵوگۆڕەوە) دەكرێت كە بە گشتی (لە لایەن خەڵكەوە) وەك ئامڕازێك بۆ ئاڵوگۆڕكردن پەسەند كراوە.

سەرچاوە: فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس

Monetary policy

سیاسەتی نەختینەیی. بریتییە لە ئامانجەكانی بانكی ناوەندی لەبارەی كۆنتڕۆڵكردنی پارە، ڕێژەی سوود و دۆخی كرێدیت (پارەدارکردن). ئامڕازەكانی سیاسەتی نەختینەیی بە شێوەیەكی سەرەكی بریتین لە كرداری بازاڕی-كراوە، پێداویستییەكانی یەدەگ (reserve requirements) و نرخی داشكاندن.

سەرچاوە: فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس

Monetary rule

یاسا (یان ڕێسای) نەختینەیی. بنەمای كاردیناڵی (ژمارەیی) فەلسەفەی ئابووریی نەخینەگەراكان ڕێسای نەختینەییە كە دەڵێت سیاسەتی گونجاویی نەختینەیی بە ڕێژەیەكی جێگیر خستنەڕووی پارە زۆر دەكات و ئەو ڕێژەیەش لە هەموو دۆخێكدا دەپارێزێت.

سەرچاوە: فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس

Monetary transmission mechanism

میكانیزمی ڕاگواستنی نەختینەیی. لە ئابووریی تەڤدا، ئەو سیاسەتەیە كە گۆڕان لە خستنەڕووی پارەدا دەبێتە هۆی گۆڕانی بەرهەم، كار، نرخ و هەڵاوسان.

سەرچاوە: فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس

Monetary union

یەکێتیی نەختینەیی. ئەو ڕێكخستنەیە كە لە ڕێگەیەوە چەندین وڵات دراوێكی هاوبەش وەك یەكەی هەژماردن و ئامڕازی ئاڵوگۆڕكردن قبووڵ دەكەن. یەکێتیی نەختینەیی ئەورووپا لە ساڵی 1999 یۆرۆی وەك دراوێكی هاوبەش پەسەند كرد.

سەرچاوە: فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس

Money

پارە. ئامڕازێكە بۆ پێدان یان بۆ ئاڵوگۆڕكردن. بۆ زانینی ئەو شتانەی كە وەك پارە بە كار هێنراون، سەیری خستنەڕووی پارە بكەن.

تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان