ڕەوەئەسپی شەوبەکێو

یَلدا، شب یَلدا، شب زمستان.

شەو زۆسان. [یەلدا، یەکەم شەوی زستان کە درێژترین شەوی ساڵە.]

یَلداء، لَیلَةُ الشّتاء.

یەکەمین شەوی زستانە، کە درێژترین شەوی ساڵە.

هجوم سواران

هێرش بردن بە سواری، هێرشی سواران

هێرش بردنی سوارانە.

چرا؟
جو
او

بۆچی (ه)

یەو

بۆچە؟ ، بۆچی؟ ، چما؟ ، ئەڕا؟
یەو، جۆ
ئەو

یەک.

هۆ. بۆ ڕاگرتنی وڵاخانی بەرزە بەکار دەبرێ.

«نت.»، «حمس.» ١- پێوەندی نێوان ئەو کەسانەی دایک و باب یا یەکێک لەو دوانەیان یەک بن. ٢- «مج.» پێوەندی دۆستانەی نێوان دوو یا چەند کەس یا نێوان میللەتان و نەتەوەکان:: برایەتی کورد و عەڕەب * برایی.

سیاه، ڕەش.

ماتەم، وەکو زولفەینی سییەهـ ، گرتی سەراپات
پۆشی لە ڕوخت تەعبییەیی بەیدەق و شامات

نالییی پلەی چوارەمی بووە لەناویانا. لەوانەیە ئەم بەیتی « حەربا » یەش پەیوەندێکی بەم مەسەلەیەوە هەبێ، هەروەها لەوانەیه پارچە شیعری « ئەحوەلی تەفرەقە نەظەر..» یش، وەک له شوێنی خۆیدا ئیشارەتمان بۆ کرد، لایەکی ئەم مەسەلەیەمان بۆ ڕوون بکاتەوە.

نەییری ئەعظەم وەها تاوی دەدا وەک مەنجەنیق
بۆ دەوامی ڕۆژپەرستیی جەمعی حەربای دێتە ناو

ئاغایەتی

شارێکی کوردانە لە نزیک مەلاتیا

بەو ئازادییە کەسەکی و کۆمەڵایەتییانە دەگوترێ کە دەستی بە سەر پێوەندییە مەدەنییەکانی تاکدا گرتووە و یاساش لە بەرانبەر هەرچەشنە دەستێوەردانێکیان ڕادەوەستێ، مەگەر ئەوەیکە لەگەڵ بەرژەوەندی گشتیدا ناکۆک بێت. ئازادییە مەدەنییەکان لە زاراوەی یاساییدا پێی دەگوترێ"مافەکانی تاک".
ئازادی مەدەنی، یەکێک لە چەمکە سەرەکییەکانی ئەندێشەی سیاسی دیموکراتیکی نوێیە و لە ماناێیکی بەربڵاودا بریتییە لە: ئازادی تاک بۆ ئەنجامی هەر کردەێیکی کەسی و هەبوونی ماڵ و دارایی و سوود لێوەرگرتنیان و ئازادی بڕوای ئایینی و پەرەستشی ئازاد و ئازادی بیروباوەڕ. لە سیستەمێکی یاسامەنددا قانوون لە بەرانبەر دەسدرێژکردنی دەوڵەت یا هەرکەسێکی دیکە بۆ سەر ئەم ئازادییانە دەوەستێ و پشگیرییان لێ دەکات. هەندێ لە پێناسەکان، مانای ئازادی تاک تەنیا بە پاراستنی تاک و بڕوا و داراییەکانی لە بەرانبەر دەسکاری خۆخوازانەی حکوومەت دەبەستنەوە.
هەندێ جار ئازادییە مەدەنییەکان بە بژاردە ناوبردە دەکەن، وەکوو ئازادی ڕادەربڕین و نووسین و بڵاوکردنەوە و سازدانی ڕێکخراوە و کۆبوونەوە بێ مەترسی یان سزادانی دەوڵەت. کاتێک ئەم ئازادییانە بە بژاردن بێتە ئاراوە، ڕیزکردنییان بەپێی کۆمەڵگەکان جیاواز دەردێ و ناکری لیستێکی هاوشێوە بۆ هەموو کۆمەڵگەکان تۆمار بکرێت. بەڵام لە باری سیاسییەوە، ئازادی بیروڕا و مەرام و کۆمەڵ و ڕادەربڕین، لە جوملەی ئەو ئازادییە سەرەکییەکانەن کە تەواوی دەستوورە دیموکراتییەکان لەسەری کۆکن.

آزادیهای مدنی

Civil liberties

شجاعت

نەترسان، گەڕناسی، غیرەت

«حمسـ.» نەترسان، بەجەرگ بوون: ئەو ئازایەتی ئێوە دەینوێنن لە دەس کەم کەس دێ، ئازایەتی مەڵا عەوڵای جووتیار دە گێڕانەوە نایە.

مێرایەتی، مەردایەتی

عزا، ماتم

تازیە، خەم داگرتن بۆ تازە مردگ، ماتەم

«نا.» سەرەخۆشی، تازیە. □ شیرینی قامەت قیامەت نەوەرد سەڵای فەرز بەرگ ئازیەتی ئاوەرد «مەولەوی: مکبـ ــ ١١١» * پرسە، «بکـ.» بەهی.

ماتم زده

خەمباری خۆشەویست مردوو، ماتەمین

«ستـ.» کەسێکی مردووی لێ مردبێ. تازیەدار.

«حمسـ.» لە حاڵی تازیەدابوون.

سوگواری