بڵندبوون

ذوب شدن

توانەوە

نادختری

زڕکچ، کچی هەوێ

(دەهله - dehle)

جوره رووه کیکی در¬کداره.

(نت.) خوا پەرست، ئیماندار. خۆمان بە ئەهلی ئیمان ئەناسێنین)) ((کەچی، کەچ ڕەوین بۆیە کەساسین)) (پیرەمێرد-٣٨١)

(نت.) ئەوانەی لە بازاڕ کاسبی دەکەن، بازرگان و دووکاندار و... ((دەستەیەکی تر ئەویش تجاڕە)) ((سیلکی کاسبی ە ئەهلی بازاڕە)) (پیرەمێرد-٢٦٢).

(نت.) ئەو کەسەی مل کەچی فەرمانی خوایە، ئەوەی لە کار و کردەوەی پێچەوانەی ئامۆژگاری دین جۆی دەپارێزێ. ((لە سایەی تۆ گەلێ کەس بوون بە عارف ڕێی خودایان گرت)) ((دریغا عارفی ڕێگەی خودا و ئەهلی تەقواکەم)) (وەفایی: گم-٣٨)

(نت.) ئەو کەسەی لەبەر خواناسی، جاروبارە دەبوورێتەوە و گۆیا لەو حاڵەدا لەو شتانە ئاگادار دەبێ کە لە بارێکی ئاساییدا نازاندرێن، شێخ، پیر. ((گەر ببینێ لێوی ئاڵ و چاوی کاڵی مەستی تۆ)) (( مەست و بێ پەروایە بیللا پیری کامڵ ئەهلی حاڵ)) (سەلام-٧٥)

(نت.) ئەو کەسەی لەبەر موسڵمانەتی و پیاوچاکی، پاش مردنی خوا بیبەخشێ و پاداشتی چاکی بداتەوە. ئیشاڵڵا ئەهلی خیرە.

(نت.) تم: ئەهلی حاڵ. ((قوللابی موژەت گرتمی ڕووی کردمە ئەبرۆت)) ((یەعنی کە ئەوە قیبلەنومای ئەهلی دڵانە)) (وەفایی: گم-٧٨).

ئەهلی سوننەت و جەماعەت، بەرابەرەکەی (شیعە) و (ئەهلی بیدەعەت) ە.

قەز، برێشم، کە حەرامە لە ڕەجول، نەک نیسوان
سوننەتی شەرعە، ئەگەر تابیعی ئەهلی سونەنی

ئەوەی لەم دنیایە گوێ نەداتە فەرمانەکانی دین و لە بەزەیی خوا بێ بەری بێ// ئەهلی خێر.

ئەهلی طەریقەت. ئەوەی ڕێگەی ڕاستی گرتبێتەبەر.

دائیم لە حەضەردا سەفەری بە.. لە وەطەندا
غوربەتکەش و عاجز بە، ئەگەر ئەهلی طەریقیی

(نت.) ئەوانەی مێزەر لەسەر دەبەستن، زانای دینی، مەلا و قازی و... ((ساقی وەرە تێکە سوڕاحی بدە ساغەر)) ((بێ موویی دەماغێ لە سەفی ئەهلی عەمامە)) (ئەدەب: گم-٩٦).

(نت.) ئەو کەسەی ڕازی بێ بەوەی دەستی کەوێ. ((شاهی کە نەبێ ڕادەبوێرین بە فەقیری)) ((بۆ ئەهلی قەناعەت لە پڵاو خۆشترە داندۆک)) (ڕەزا-٢٩)

(نت.) ئەو کەسانەی چاکەی خەڵکیان لەبەر چاوە و لە بیریان ناچیتەوە. (( قیبلەی ئەمەلی ئەهلی وەفا تاقی برۆتە)) ((هەر چەندە لە خوێنڕێژیی عاشق نیەتی جووت)) (ئەدەب: گم-٢٧) تێبــ. آ) ئەم جۆرە تەرکیبە دە شیعری شاعیرانی کلاسیکی کوردیدا زۆرن. تەنیا ئەوانە باس کراون کە بەسەر زمانی خەڵکیشەوە هەن. ب) هەموو (ئەهل)ەکان لە بن لەهجەی (سنەیی)دا دەبنە (ئال) ئالی کەیف (ئەهلی کەیف).

(نت.) ئەوەی هەمیشە حەزی لە بەزم و خواردنەوە و ڕابواردنی دیکە بێ.

(ئیستیهلاک - istihlak)

لە نێوبردن، قەرزدانەوەی بەرە بەرە.

(ئیهلاک - ihlak)

لە نێو بردن.

(ئەهلی - ehlî)

گیانلەبەرانی ماڵی.

(ئەهلییەت - ehlîyet)

شایستەیی.

(ئیهلیلەج - ehlîlec)

هەلیلە، بەری درەختێکە لە هیندستان دەڕوێ. رەنگی زەرد یان رەشە، لە پزیشکی دا بەکار دێت.

(بەهله – behle)

دەستکێشی چەرم، بەزۆری راوچییان له دەستی دەکەن و بازو سیخوڕو ئەو شتانەی پێ دەگرن.