نمیینەنده٬ دەسنێژ٬ (باک.): بنەدار٬ ناردراو٬ نماینده٬ نمیینەکار٬ بندار. کردنەوە-: بەنێردراو کردن. بوونە-: بە نێردراوبوون. –ی: بنداری. جێگر٬ بریکار٬ نێرراو

(هەورا.): نما٬ نماز٬ -کەر: کەسێک کە نوێژ بکا. بە-: کەسێک دەستنوێژی هەبێ٬ یان شتێک خاوێن بێ و بشێ لە کاتی نوێژکردندا بە کار بهێنرێ. بێ: شتێک کە لەکاتی نوێژ کردندا نەشێ بەکاربێت٬ یان کەسێک کە دەستنوێژی نەبێ

(ڕۆژ.): نییسک

تازەکار٬ کەسێک٬ کە تازە دەستی بە کارێک کردبێ

(کە.): گاسن تیژکردنەوە

(هەورا.شار.): ئاسنێکی درێژو قورسە بەردی پێ هەڵدەقەنرێت. باری ٬ رنگلیزە

نۆک

(هەورا.): نۆک

(باک) پشتی نیڤڕۆ، پاشنیڤڕۆ

شەڵە، شرنکە

چشم پوشی

چاوپۆشی

درەختێکە دارەکەی زۆر قورس و ڕەقە.

بونیانی کیبر و سەرکەشییە طاقی کیسرەوی
دانانی ظوڵم و ڕووڕەشییە تەختی ئابنووس

دارێکی ڕەش و سەختە مۆدنەو چتی تری لێ دروست دەکرێ

ئاشە بە تەندوورە، گەمەیەکی دوو دەستەییە، دەستەیەکیان بە پێوە سەر بەیەکەوە دەنێن و یەکێکیشیان پاسیان دەکا دەستەکەی تریش لە دەرەوە بازدەدەنە سەر کۆڵیان تاتێ دەکەون

«نتـ.»، «سیمـ.» یاریپەکی کوردەواری مناڵانەی فولکلۆرییە. تێبــ. ــ مناڵەکان دەبن بە دوو دەستە و مامۆستاکانیان لێک «دادێنن»، هەر لایەکیان تێکەوت «دادەبێ» : مناڵەکانی ئەم دەستەیە «هەر چەند کەسێ بن» لە دەوری یەک ئاڵقە دەدەن و سەر بە سەری یەکەوە دەنێن. منداڵەکانی دەستەکەی تریش بە دەوریاندا هەڵدەخولێن و هەوڵ ئەدەن خۆ باوێنە سەر پشتیان و هەر کەس توانی «سواربێ» تا دەستەی تێکەوتوو «هەڵدەستێتەوە» دانابەزێ. مامۆستای دەستەی «تێکەوتوو» ش بە دەوری هاوڕێکانی خۆیدا سووڕ ئەخوا و دەریانپارێزی تا ئەوانیتر نەتوانن سواریان بن. ئەگەر مامۆستای دەستەی تێکەوتوو توانی دەست یا لاقی لە مناڵێکی دەستەکەی تر بدا «پیسی کا» ئەوا ئەوجار ئەوان تێدەکەون و دەستەکەی تر هەڵدەستێتەوە. * ئاشەبەتەندوورە. ئاشەبەتەندوورێ. «سنـ.» ئاشەتەنوورێ. «مکـ.» کەری سووری پشتدرێژ.

«نتـ.»، «سنـ.» تمـ: ئاشەبەتەنوورە.

«نتـ.»، «سیمـ.» تمـ: ئاشەتەندوورە.

عەبەنووس

ئابەنووس، دارێکی ڕەشە مۆدنه و چتی دیکەی لێ دروستدەکرێ

«نا.» دەریای زۆر گەورە و پان و بەرین. تێبــ.ینی: آ» لە دنیادا پێنج ئوقیانووس هەن: ۱- ئوقیانووسی گەورە «کەبیر، هادی، ساکن، ئارام» ۲- ئوقیانووسی ئەتڵەس «موحیتی ئەتڵەسی، ئاتڵانتیک» ۳- ئوقیانووسی هیند. ۴- ئوقیانووسی سەهۆڵ بەندی باکوور. ۵- ئوقیانووسی سەهۆڵ بەندی جنووب. ب» ئوقیانووس و دەریاکانی تر، تێکڕا لە دە بەش حەوت بەشی ڕووی زەوییان داپۆشیوە. ج» ئەم وشەیە لە لاتینیڕا چۆتە ناو زمانی یۆنانی و بۆتە «ئۆکێئانۆس»، ئەو جار عەڕەب وەریانگرتووە و کردوویانە بە «ئوقیانووس» وە بەم شێوە عەڕەبییەی هاتۆتە ناو زمانی فارسی و کوردی و زمانانی ترەوە. ٭بەحری موحیت.

«نا.»، «کئێر.» یەکێکە لە پێنج بەشەکانی دنیا لە قاڕەی «ئوستوڕالیا» و لە چەند کۆمەڵە دوورگەیەک پێکهاتووە، کە لە ئوقیانووسی ئارامدا پەرش و بڵاون. هەشت میلیۆن و ۹۷۰هەزار کیلۆمەتری چوارگۆشەیە و ۱۹ میلیۆن نفووسی هەیە «۱۹٦۹»، تمـ: «لاڕووس_۱۴۴۴».

دەریالووش

ئابەنووس لە ئەبانووسی گیراوە دارێکە لە هیندوستانی و حەبەشە وەکوو دارەگووێزی گەورەو ئەستوور دەبێ بەری وی وە ترێی زەرد دەچێ، گەڵاکانیشی وەهی سنەوبەرێ دەچێ گوڵیشی وەهی خەنەی دەچێ

دریابار، دریای بزرگ.

دەریای گەورە، دەریای بێ پەی. [ئۆقیانووس، زەریا]

بحرمحیط، اقیانوس کبیر.

اندوختە، دوختە، پس انداز.

نووتە، پەسەناز، نیاتە. [پاشەکەوت]

ذخر، ذخیرة.

اندوختن، پس اندازکردن، دوختن.

نووتەکردن، نیاتەکردن. [پاشەکەوتکردن]