قَضبَة، عَلَف، قَت.

«نا.» جوورێک دانەوێڵەیە که له زۆر کۆنەوه ناسراوه و بۆ خواردن کەڵکی لێ و ەرگیراوه، گیایەکەی دەبێ ئاوی لەبن نەبڕێ، به شینی کە هێشتا نەدرواو ەتەوه «مەرەزه» یه و زۆر بەرز دەبێتە وه، بڕێشتی زۆره. د ەنکەکانی لەناو توێکڵدان و پێش کڕە کردن و له توێکڵ دەرهێنان «چەڵتووک» ه دە نکەکانی بە شیوەی گشتی ڕەنگیان له ڕێزی «سپی» دایه. چە ند جووری هەیه: سەردی، گرده «نەگازه»، گەرجه، سارده، عەمبەربۆ، لە چین، هیندوستان، ئێران، عێراق، کوردستان، یەکێتی سۆوێت، بۆرما و تایلاند و گەلێ وڵاتانی دیکەش دە چندرێ. تێبــ.- ژابا «تم: ل- ٤٦» و مووبەد فیروز ئازەرگشەسب «تم: بخشی از فرهنگ اویستا، ل- ٢٥». ئاوێستایی ئە م وشەیان وەکوو لەسەر ەوه نیشاندراوه نووسیوه، بەڵام دوکتۆر معین «تم: بورهان، ج١، ل- ٢٦٥» به «ئورڤینج» ی داناوه.* «مک.» برینج.

«نت.»، «کعر.» «تم: برنجه جاڕ.

١- «نت.» ئامرازێکی تایبەتییه، لە کوردستان برنجی پێ دەکوتن «توێکلی چەڵتوک لێدهکاتەوه و دەیکاته برنج». *دنگ. ٢- «سفا.» کەسێکی پیشەی ئەوەبێ، بەو ئامرازه تایبەتییه چەڵتووک سپی کا و بێ هێنێیته حاڵی برنجی.» دینگچی.

«نت.»، «کعر.، سن.» 1-ڕەگ و ڕیشەی گژ و گیا. 2- لق و پۆپی ئەو گیاوگژانەی بەرز نابنەوه و هەر سەریان لە زەوی دەرهێنا بەولاولای خۆیاندا دەشکێنەوه. *«مک.» بنج.

(بیمار غەنج - bîmar xenc)

دەردەدار، نەخۆش، دەغەزار.

(دەست رەنج - dest renc)

کری، هەق کرتی کارو رەنج، به رەنجامی رەنجدان و زەحمه تکیشان.

(دەماسەنج - dema senc)

گەرما پیو، تیرمومەتەر.

(دەه پەنج - deh penc)

زیرو زیوی قەلب، زیرو زیوی نا خالیسه.

(دەهنەج - dehnec)

ژەنگ.

«نا.» مەعدە نێکی دەستکردی ڕەنگ زەرده، لە تێکەڵ کردنی دوو مەعدەنی «مس» و «قەڵایی» پەیدادەبێ، سەماوەر، ئافتاوه و لەگەن و هەندێ خشڵی ژنانەی لێ دروست دەکرێ.* «مک.» زەرد. «هل.کک.» تونج. «سن.» برنجه «بک.» برنج. پرینگۆک.

«نتـ.» برنجی هاڕاوە

ئاردێکە لە برنج پەیدا بێ

(باک) میچی سەربانی

ئامانج

هدف
مرام

نیشانە، کێلک
دۆز، مەبەست، نیاز لە ژیانا

«نا.»، «بکـ.» تمـ: ئامانج.

ئامانج، نیشانە، مەبەس

میخ طویله

مێخ زنجیر بۆ وڵاخ بەستنەوە، ئاخیە