صِداق، سیاق،عُقر، مَهر، شَبر، حِباء، حَبوَة.

صداق، مهریه

زێڕ یا زیو یا شتێکی ترە کە ژنی لەسەر مارە بکرێ

مارەبڕانە

هەشتیەک٬ هەشتەک. –لێک هاتن: پێ شان٬ -لێک نەهاتن: پێ نەشان

نوعی سوسمار درشت

ماماران

باه، باد. ( فرشته ی زناشویی)

فریشتەی ژنوشوویی، چارەنویس. [(پەری ژنوشوویی)]

ربُّ النِّکاح، مَلَکُ الاِزدِواج، مُوَکِّلُ الاِزدِواج.

دوو فریشتە بوون، ناو و باسیان له قورئانیشدا هاتووە، خەڵکیان فێری سیحر کردووە، پاشان خوا غەزەبی لێ گرتوون له بیرێکا له (بابل) سەرەو خوار هەڵیواسیون و تا ڕۆژی قیامه ت هەروا ئەمێننەوە و هەمیشە تینوویانه، بەڵام هەرچی ئەکه ن دەمیان ناگاتە ئاوی بنی بیرەکە..

ڕەقیب و موددەعی فیتنه و عیلاقەی چاوی جادووتن
له گۆشەی گۆشەوارەت نائیبی هارووت و مارووتن

ژنکاپشت لئەردی

پَهی، پَهنور، کَبَست، کَبَستو، کَبَسته، شَرَنگ، سیماهنگ، تلخک، زَراوند، زَهرگیاه، خَربُزه ی روباه

[بەری گیایەکە لە شەمامە دەچێت و زۆر تاڵە]

ساب، عَلقَم، شَرَی، هَبد، هَبید، خَدَع، خَنظَل، قِتّاء، اَلبَر، قِتّاعُ الحِمار

تووێژی ماری٬ کیفی ماری

زەقنەکردن

(بیمار غەنج - bîmar xenc)

دەردەدار، نەخۆش، دەغەزار.

ابزار

ئەسپابات و ئامڕاز

«نتـ.»، «گەردی تورکیا، برادۆست» ئامراز و کەلوپەلی سەنعاتێک: ئاماراتی دارتاشی. ئاماراتی خۆ بدە ئاموری پێ چاکەم. هس.: ئامراز، ئامێر.

مامووری احسا

ئامارگر

تدقیق و کۆڵینەوە

محاسب

مدقق

(سفا)،(کئێر.) ئەو دەولەتەی وڵاتێکی تر داگیر دەکا و نەتەوەکەی دەچەوسێنێتەوە و دارایەت و سامانی بە تاڵان دەبا. دەولەتە ئیستعمارچییەکان لە ٢٥ ساڵاندا ئاگری دوو شەری گەورەیان هەڵگیرساند.

(س.٩ ١- هەر شتێکی پێوەندی بە ئیستیعمارەوە هەبی... سیاسەتی ئیستیعماری، پیلانێکی ئیستیعماری، بیروڕای ئیستیعماری. ٢- هەرکەس یا هەیئەت یا دەوڵەتێکی بە پێی سیاسەت و ڕێ و شوێنی ئیستیعمار بجووڵێتەوە. ئەڵمانیای نازی دەیەویست جێگەی ئەڵمانیای ئیستیعماری پیش شەڕی یەکەم بگریتەوە.

گەشەسەندنی ئابووری «سەرمایەداری» *و هەناردنی سەرمایە بۆ سوودوەرگرتن لەسەرچاوەکانی وەڵاتانی دیکە، پێوەندی ئابووری وەڵاتە پیشەسازییە ئیستیعمارییەکانی لەگەڵ وەڵاتە بچووکەکانی ناردە ناو قۆناخێکی تازەوە. بەم مانایە کە وەڵاتە پیشەسازییەکان بە ناردنی سەرمایە و میکانیزمی جیهانی نرخ و دانوستانی کەرەستەی خاو و کاڵای دروستکراو و گوشاری سیاسی و ئابووری، وەڵاتانی دواکەوتوو ئەچەوسێننەوە. بەم دۆخە دەگوترێ ئیستیعماری نوێ کە زۆرێک لە وەڵاتانی بچووک و تازە ئازاد کراوی بە دژی ئەم پێوەندییە سیاسی و ئابوورییە ڕاست کردۆتەوە.
ئەم شێوازە داگیرکارییە وایکردووە کە وەڵاتانی بێ دەسەڵات، ئەگەرچی بە حەقیقەت یان بە ڕواڵەت بە سەربەخۆیی سیاسی گەیشتبن بەڵام هەروا لە بەرایی گەشەسەندندا بمێننەوە یان تەنانەت بگەڕێنەوە بۆ دوواوە و لە لایەکی دیکەشەوە وەڵاتانی پێشکەوتوو بە چەوساندنەوەیان سوودی زیاتر بکەن.
باو بوونی ئەم زاراوە ئەگەڕێتەوە بۆ «کۆنفرانسی باندۆنگ» (1955) . لەم کۆنفرانسەدا سۆکارنۆ، سەرۆککۆماری ئەندونیزیا بە جۆڕێک لە ئیستیعمار ئاماژەی کرد کە بە جلوبەرگێکی نوێوە لە لایەن کۆتلەیەکی خەڵک، بە کۆنتڕۆڵکردن و زاڵبوون بە سەر ئابووری و کەلتووردا هەمان ئامانجەکانی ئیستیعماری کۆن دەپێکن.

استعمار نو

Neo-colonialism

ئێشی دەمار

نیشانە.

شەقاوەت بوو بە دوود و داخیلی کوورەی ضەلالەت بوو
ئەمارەت خوسری خوسرەو، کەسری کیسرا، شەققی ئەیوانە

«مستـ. متـ.» دیاری کردنی چەندێتی شتێک، حیساب کردن، گوتنی یەک، دوو، سێ و... و... هەر جارە لادانی پارچەیەک لەو شتەی مەبەست بێ بزانن چەندە.: هێشتا نەت ئەژماردووە دەڵێی ئەوەندەیە، ئەوە سێ جارە دەیئەژمێرم یەکێکی هەر کەمە. «خاڵم ئەژماردن سەت و بیست و نۆ» «هیچ خاڵم نەدی لە گوێن خاڵی تۆ» «فۆلکلۆر» ٭بژاردن/۱، ژماردن، «بکـ.» هەژمارتن، حیساب، حیسێب، حیسێو «کردن»، «جنو.» ژمارە کردن. حەساو کردن.

ژمارای،(فە) شماردن، هەژماردن، هەژمارتن، ژمارتن، هەڵبژاردن، بۆ_: بۆبژاردن، تۆڵەدانەوە

شُمُرده شُده
شُمُرده شُده

ژمێردراو
هەڵبژێراو، هەڵبژاردە