تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان



خومارین
کز و خەفەبوونی ئاگر کە نزیکە بکووژێتەوە
دەمژماریۆ
هە کەژمێرێک
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
ساماریوم
[ا. فر ]
(ساماریوم - samaryûm)
توخمه ئاسنجاوێکی بۆره له هه ندێ کانزادا به رێژه ی که م هه س.
سەرچاوە: گۆڤەند و زنار
سماریس
[ا ]
(سه ماریس - semarîs)
سه ردین، جۆره ماسییه کی وردی به له زه ته.
سەرۆک کۆماریی
ڕیاست جمهوری
سەرۆک کۆماریی
بریتییە لە: پلە و پایە و ئەرک و تەوزیمی سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیرانی دەوڵەتی هەڵبژێردراو لە وەڵاتێکی کۆماریدا. بەپێی ماهییەتی پلە و پایەی سەرۆک کۆماریی لە سیستەمی کۆماریدا دوو شێوازی سەرۆکایەتی دەبیندرێ: لە وەڵاتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا و کۆمارییەکانی ئەمریکای لاتین، کاری «سەرۆکی وەڵات» و سەرۆکی حکوومەت یەکێکە و هەموو ئەرک و کارکردەکان لە پلە و پایەی سەرۆک کۆماریدا کۆبۆتەوە. بەڵام لە وەڵاتانێکی وەک کۆماری فیدراڵی ئەڵمانیا و هێندستان و ئیتالیا و زۆربەی کۆمارییەکانی دیکە سەرۆک کۆمار، تەنیا سەرۆکایەتی وەڵاتی لە ئەستۆیە و کاری بەڕێوەبەرایەتی حکوومەت لە ئەستۆی ڕاوێژکار یان سەرۆکی ئەنجومەنی وەزیراندایە. جیاوازییەکی دیکەش لە نێوان ئەم جۆرە حکوومەتانەدا هەیە ئەویش دەگەڕێتەوە بۆ هەبوونی پەرلەمان. لە وەڵاتەیەکگرتووەکانی ئەمریکا و ئەمریکای لاتین سەرۆکی وەڵات و بەرپرسی بەڕێوەبەرایەتی، یەک کەسە (سەرۆک کۆمار) کە ئەویش سەربەخۆ لە ئەنجومەنی یاسادانان و بە دەنگی ڕاستەوخۆی خەڵک بۆ ماوەیەکی دیاریکراو هەڵدەبژێردرێت. بەڵام لە حکوومەتی پەرلەمانیدا هەڵبژاردنی بەرێوەبەری وەڵات یا ئەنجومەنی وەزیران، لە ئەستۆی پەرلەماندایە و تا ئەو کاتە لە پۆستی سەرۆکایەتی دەبێت کە دەنگی متمانەی زۆرینەی پەرلەمانی بردبێتەوە.
سەرچاوە: نالی
عەماریی
کەژاوە.

چ میعمارانە بۆ تەعمیری کەعبەی دڵ دەچێتە حەج!
خودا یار و مەدەدکار و نیگەهداری عەماریی بێ!
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
ژماریار
کەسێکە پیشەی هەر ژمارە بێ (محاسب)
ژماریار
ژمارەگر، کەسێکە پیشەی هەرێش ئەژماردن بێ
ئیستیعماری
[[عا. کو.]]
(س.٩ ١- هەر شتێکی پێوەندی بە ئیستیعمارەوە هەبی... سیاسەتی ئیستیعماری، پیلانێکی ئیستیعماری، بیروڕای ئیستیعماری. ٢- هەرکەس یا هەیئەت یا دەوڵەتێکی بە پێی سیاسەت و ڕێ و شوێنی ئیستیعمار بجووڵێتەوە. ئەڵمانیای نازی دەیەویست جێگەی ئەڵمانیای ئیستیعماری پیش شەڕی یەکەم بگریتەوە.
ئیستیعماری نوێ
گەشەسەندنی ئابووری «سەرمایەداری» *و هەناردنی سەرمایە بۆ سوودوەرگرتن لەسەرچاوەکانی وەڵاتانی دیکە، پێوەندی ئابووری وەڵاتە پیشەسازییە ئیستیعمارییەکانی لەگەڵ وەڵاتە بچووکەکانی ناردە ناو قۆناخێکی تازەوە. بەم مانایە کە وەڵاتە پیشەسازییەکان بە ناردنی سەرمایە و میکانیزمی جیهانی نرخ و دانوستانی کەرەستەی خاو و کاڵای دروستکراو و گوشاری سیاسی و ئابووری، وەڵاتانی دواکەوتوو ئەچەوسێننەوە. بەم دۆخە دەگوترێ ئیستیعماری نوێ کە زۆرێک لە وەڵاتانی بچووک و تازە ئازاد کراوی بە دژی ئەم پێوەندییە سیاسی و ئابوورییە ڕاست کردۆتەوە.
ئەم شێوازە داگیرکارییە وایکردووە کە وەڵاتانی بێ دەسەڵات، ئەگەرچی بە حەقیقەت یان بە ڕواڵەت بە سەربەخۆیی سیاسی گەیشتبن بەڵام هەروا لە بەرایی گەشەسەندندا بمێننەوە یان تەنانەت بگەڕێنەوە بۆ دوواوە و لە لایەکی دیکەشەوە وەڵاتانی پێشکەوتوو بە چەوساندنەوەیان سوودی زیاتر بکەن.
باو بوونی ئەم زاراوە ئەگەڕێتەوە بۆ «کۆنفرانسی باندۆنگ» (1955) . لەم کۆنفرانسەدا سۆکارنۆ، سەرۆککۆماری ئەندونیزیا بە جۆڕێک لە ئیستیعمار ئاماژەی کرد کە بە جلوبەرگێکی نوێوە لە لایەن کۆتلەیەکی خەڵک، بە کۆنتڕۆڵکردن و زاڵبوون بە سەر ئابووری و کەلتووردا هەمان ئامانجەکانی ئیستیعماری کۆن دەپێکن.
ئێش و دەماری
ئێشی دەمار
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
بیماری
بیماری
ماری، بیماری، ناخوشی، ناسازی، خَستگی، مُدَگی.
بیماری
مَرَض، سُقم، سَقَم، سَقَام، حَرَض، دَوَي، وَصَب، وَصَم، داء
تۆماری فێرگەیی
السجلات المدرسیة
تۆماری فێرگەیی
Scholastic records
تۆماری ڕووداو
سجلات الحوادث
تۆماری ڕووداو
Records / anecdotal
تەناف میعماری
مِطمَر ،مِطمار ،اِمام ،زیج ،زِیق ،تُرّ.
تەناف میعماری
تەناف ،بەن ،پەت. [پەتی بەنایی]
سەرچاوە: فەرهەنگی خاڵ
خوماری
خوماری
خُماری