راپەڕینی سیاسی و کۆمەڵایەتی چین لە ساڵەکانی 1966 تا 1969 بە ڕێبەرایەتی مائۆتسەدۆن بەدژی بۆروکراسی حیزبی کە ڕێبەرەکەی لیۆشائۆچی بوو. ئامانجی ئەم ڕاپەڕینە، وەرچەرخانی بنەڕەتی لە کۆمەڵگەی چین و بەرجەستە کردنەوەی ڕێبەرایەتی مائۆ بوو. بۆ ئەم مەبەستە مائۆ، لاوانی«گاردی سوور» ی بەدژی کادێرانی حیزبی و سەربازی هەڵخڕاند تاکوو هەردووکیان بخاتە ژێر ڕکێفی خۆیەوە. ئامانجی شۆڕشی کەلتووری لە چین، نەک هەر گۆڕینی ستراکتووری دەسەڵات، بەڵکوو گۆڕینی هاندەر و پاڵنەری کردەوەکانی خەڵکی چین لەمەڕ عەدالەت خوازیش بوو. ئەم ڕاپەڕینە لە لایەن گاردی سوورەوە بەرەورووی شەڕەنگێزی و پەرەستشی مائۆ بۆوە و سەرەنجام بووە هۆی هاتنە مەیدانی تۆڕێک لە ئەرتەش و گاردی سوور. بەڵام خەونەکانی شۆڕشی کەلتووری وەک پڕۆژەی «بازدانی گەورە بۆ پێشەوە» بەتاڵ بۆوە و گاردی سووریش کۆنتڕۆل کرا و ڕاپەڕینەکە لە ساڵی 9-1968 خاو بۆوە و هێمنی کەوتەوە وەڵات. دوایین قۆناغی شۆڕشی کەلتووری لە ساڵی 1971 پاش ڕوخانی لین پیائۆــ وەزیری بەرگری و جێنشینی مائۆ ــ کۆتایی پێ هات.

شاردنەوەی شت (زاراوەیەکی منداڵانەیە).

بەدبەختی، چارەڕەشی.

شەڕەوانی.

(تورتوشی ـ turtûșî)

تورتوشی،خه ڵکی تورتوش (ناوی شارێکه له ئیسپانیا).

(ته ڨاشی - tevașî)

خه سیو، گونده ر هێراو، خواجه سه را.

(ئاشیغ کوشی ـ așix kuș)

ئاشق کوژی، کاری ئاشق کوشتن.

(ئەشی - eșȋy)

عیشا، ئێوارە، هەوەڵی شەو.

(غەڤاشی - xevaşî)

پەردە، پۆشاک، روپۆشی زین، پەردەی دڵ، رۆژی پەسڵانێ.

(فەههاشی - fehhaşî)

جنێو فرۆشی، دەمپیسی.

(فەڕاش باشی - feraş başî)

فەڕاش باشی، سەر دەستەی فەڕاشان.

پۆزایی

سَرآشوب، سَرغوغا

ئاگر ژێرکا، سەربشێونە [ئاژاوە بەرپاکەر]

اُمُّ الفَساد، مُوَرّی، مُوقِدُ النائِرَه

بیرچوونەوەی سەغڵەتی و ئازار بەهۆی شتێکی خۆشەوە

فراموشی، بی هوشی، ازیاد رفتن، یاد نداشتن

بێ هۆشی، لەبیرچوون، لەهحش چوون، لەیادنەمان [لەبیرچوونەوە]

نِسیان، لِهیان، ذُهول، سُلُوّ، سُلِیّ، سَهو

فراموشی
تسکین دل از غمها، صبوری