سەیر، بەتەنهابەکارنابرێ وەکوو سەیرووسەمەرە(ئەردە) نوویشتە،تەوەر،بەش، نێوچاوان،چارەنووس،ئازار ئدەردەسەری، بەسەرهات،تەمەر، ئاسیو،کارەسات، گڕوگێچەڵ.

تەقڵەدان، تەقڵە لێدان.

درەختی یاسەمەن .

سَمَن (گلی است معروف پنج برگ)

[یاسەمەن (گوڵێکی بەناوبانگیپێنج پەڕە]

وَثیر، ثَمَن

گل سمن
زرد روشن
خاکستری رنگ

گوڵی یاسەمەن
زەردی کاڵ
ڕەنگی کەوە

یاسەمەن. یاخود لە سیمین وەرگیراوە واتە زیوین.

ڕەیاحین پەرچەم و، لالە کولاه و، یاسەمەن طو ڕڕه
بەنەفشە خاڵ و. نەرگس چاو و، گوڵ زار و سەمەن ساقە

گۆڵ ودەرختی یاسەمەنە پێنچ گەڵای هەیە(ئەردە)زەرد،تەڵایی.

سەمەندۆک.

پەتێکە سەرێکی دەخرێتە ملی سەگ یا تانجی و سەرەکەی تری دەبەسترێ بە دارێکەوە بۆ ئەوەی ئەو کەسەی کەسەری دارەکە دەگرێ سەگەکە نەیگەزێ . ( سەمەندۆک کردن ) پەتکردنی سەگ بە سەمەندۆک .

ساجور

ساجوڕ

قاییش یا سیرمە یا قەیتان و پەتی جڵەوی جەنجەڕییە. ئەشکێل، کۆکان،بەستنەوەی دەست وپێیەکی ووڵاخی بەرزەیە،تاجی یا سەگێکی بەتەنهایی،کەببەنە جێگایەکی دی پەتی دەکن پەتەکهشی لەسەری دارێکی دەبەستن وسەرەکەی تری دارەکەشی پیاوێک دەیگری بەوجوورە بۆ شووێنی دڵخووازی دەبن،بەدارو گوریسەکەشی دەڵێن جەڵە، سنک(هەو،س) جەڵە،سنک(شێخ) ڕفک،چەند سەگ یا ووڵآخێک لەداری درێژ دەخرێن هەریەکەی شەقاوێک لێک دوور بن بەو جوورە دەبرێنە جێگای دڵخوواز- کردن: جەڵەکردن.

سَمَندر، سام اندر، سُمَندر، سَمَندور، سالامندر، سَمَندَل، سامَندَل، سمندول، سمندون، سمندوک، آذرشین، آذرشب، آذرگون (جانوری است در آتش زیست می کند)

[گیاندارێکە لەناو ئاگردا دەژی]

سَرفوت، عِظایه، سَمَندر، سَمَیدَر

گیانلەبەرێکی ئەفسانەییە ئەڵێن هەر لەناو ئاگرا ئەژی و هێلکە ئەکا و هەڵی دێنی و، ئەگەر بێته دەرەوە ئەمرێ!

دنیا بووە بە تاوەوو، صەحرا بە ژیڵەمۆ
دنیا دەڵێن کە ئاگرە، ناری سەمەندەرە

جانەوەرێکەگویا لەئاورێدا دەژی.