شیوه تولید آسیایی

زاراوەی شێوازی بەرهەمهێنانی ئاسیایی، یەکەم جار لە لایەن جۆن ستوارت میل بیرمەندی ئینگلیزی بۆ پێناسەکردنی سیستەمی ئابووری وەڵاتانی ئاسیایی هاتە ئاراوە. دواتر لە لایەن بیرمەندانێکی وەک کاڕۆڵ مارکس بە تێروتەسەلی شرۆڤە کراوە. ئەو بۆ ناساندنی وەڵاتانی چین و ڕووسیە و هێندستان، کۆمەڵێ تایبەتمەندی یەکسان دەبینێت کە بە گشتی بە شێوازی بەرهەمهێنانی ئاسیایی ناوبردە کراوە. بە باوەڕی مارکس، بارودۆخ و کەشوهەوای هەرێمەکانی وەڵاتانی ڕۆژهەڵات، بە هۆی کەمبوونی ئاو پێویستی بە هێنانە مەیدانی جەماوەر و هەرەوەزی مرۆڤییە بۆ کەڵک وەرگرتن لە سەرچاوەکانی ئاو. بەم بۆنەوە دەسەڵاتی سیاسی و دەوڵەتەکان بە شێوەیەکی بەرچاو، دەست دەگرن بەسەر سەرچاوەکانی ئاودا و لەم ڕێگەوە زەبر و زاکونی خۆیان بەسەر خەڵکی ئەم وەڵاتانە خاڵی دەکەنەوە. بەمجۆرە شێوازێکی تایبەتی بەرهەمهێنان لە وەڵاتانی ئاسیایی دێتە ئاراوە کە ڕێگە خۆش دەکات بۆ ئیستبداد و ستەمکاری لەم وەڵاتانە.

پژمرده

ژاکاو، سیس بووگ

بریتییە لە شتی ڕەشباو

ئاهەنگ و بەزم و ڕەزمی شەوێ.

(سه حنه سازی ـ seĥne sazî)

کاری سه حنه ساز ، نمایشکاری.

(سیغه سازی ـ sîxesazî)

گه ردان سازی و شه به پێی یاسا و رێسای زمان.

(توڕه بازی ـ turrebazî)

گه مه یه کی منداڵانه، شێروخه ت.

ناوَری، ناگوهری

ڕوكەش، تازگی، مەلاهاتگ [لابەلایی، ڕواڵەتی]

عارضّی

گیایەکه پێنج شەش قۆڵێ هەیه بەزەویدا پان دەبێتەوه بەرو پشت و کەناری گەڵایەکانی تووکدار و دڕواوییه ڕەنگی گەڵایەکانیشی شینێکی سپی پاته نێرتکەکەشی تا دوو بست بڵند دەبێ و گوڵێکی ڕەنگ شینی تۆپی بەسەرەوەیه.

(ئوززاـ uzza)

ژنی به ڕێزو سه ربه رز، ناوی بتێکی تیره ی قوره یش بووه به ر له په یدا بوونی ئیسلام.

پشک بازی، کرشمه بازی

دڵبازی [ئەوینداربوون، دڵداری]

مُعاَِقه، مُنا

لای ئەهلی دڵ عیشق دوو جۆرە، عیشقی حەقیقی کە عیشقی خوایە و عیشقی مەجازی کە عیشقی جینسییە.

عیشقت، کە مەجازی بێ، خواهیش مەکە ئیللا کچ
شیرین کچ و لەیلا کچ و سەلما کچ و عەذرا کچ

شەوکراس

پیراهن بلند شب خواب زنانه