تۆڕی زاراوەپارێزیی وشەدان
سەرجەم فەرهەنگەکان
فەرهەنگەکانی کوردی - کوردی
برادۆست (ئینگلیزی-کوردی)
برادۆست (کوردی - ئینگلیزی)
برادۆست (کوردی - عەرەبی)
برادۆست (کوردی - کوردی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - ئینگلیزی)
زاراوەکانی کۆڕ (کوردی - عارەبی)
سەلاحەدین
فەرهەنگۆکی کتێبی ئابووری سامولسن و نوردهاوس
فەرهەنگی خاڵ
فەرهەنگی زانستی سیاسی (ئینگلیزی- کوردی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
فەرهەنگی کوردستان
قاموس کردي الحدیث
قامووسی زمانی كوردی - زەبیحی
مەردۆخ کوردی - عارەبی
مەردۆخ کوردی - فارسی
مەردۆخ کوردی - کوردی
نالی
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
گۆڤەند و زنار
X
وشە
پوخت
پێشگر
ناوگر
پاشگر
سەروا
دەرئەنجام: 151
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
خۆنەگیر
خۆنەگر
،
سست
، (
ئەردە
.)
پڵپ
،
کێوی
،نارام، ڕەمۆک،
یاخی
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - ئینگلیزی)
مافی چارەی خۆنووسین
self-determination
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - فارسی)
مافی چارەی خۆنووسین
حق
تعیین
سرنوشت
سەرچاوە:
فەرهەنگی زانستی سیاسی (کوردی - کوردی)
مافی چارەی خۆنووسین
لە
بنەڕەتدا
بە
مانای مافی
خواستی
شارۆمەندانی وەڵاتێکە
بۆ
هەڵبژاردنی حکوومەت
یان
شێوازی
حکوومەتی
خۆیان
بۆ
ئەوەی
سەربەخۆ
بن
لە
وەڵاتێکی
دیکە
. (
لە
جاڕنامەی
سەربەخۆیی
ئەمەریکا
1776 و جاڕنامەی مافی
مرۆڤ
،
لە
شۆڕشی فەرەنسە 1793) ئاماژەی پێدراوە. بەپێی یەکێک
لە
بنەماکانی
ناسیۆنالیزم
کە
دەبێ
دەوڵەت
باڵانوێنی
هێز
و دەسەڵاتی
نەتەوە
بێت، مافی چارەی خۆنووسین، مافی دامەزرانی
دەوڵەتی
نەتەوەیە
بۆ
ئەو
گرووپە ئەتنیکی و نەتەوەییانە
کە
لە
دەوڵەتانی فرەنەتەوە و ئیمپراتۆریەکان
جیا
دەبنەوە. مافی چارەی خۆنووسین
لە
هەر
دوو
شەڕە جیهانییەکەدا دەوڕێکی باڵای
هەبوو
لە
پڕۆپاگەندەی بەرەی موتتەفقین. (
بۆ
وێنە
چواردە
مادەکەی ویلسۆن).
پێناسەی نێونەتەوەیی
لە
چەمکی مافی چارەی خۆنووسین،
گرفت
ساز
بووە
.
لە
دوای شەڕی جیهانی
یەکەم
ئەم
مافە
بوو
بە
دەسپێچکێکی
هاندەر
بۆ
هەڵوەشانەوەی
ئەو
ئیمپراتۆرییانەی
کە
شکستیان هێنابوو.
خێرایی
دەرکەوت
کە
ئەم
داواکارییە
بۆ
تێک
شکاندنی زلهێزەکانی
ئەو
سەردەمە
بەجێیە
بەڵام
بۆ
دامەزرانەوەی سیستەمێکی
سیاسی
نوێ
گونجاو
نییە
. لایەنگرانی مافی چارەی خۆنووسین
ئەم
هەقیقەتەیان
لەبەر
چاو
نەگرت،
کە
نەتەوە
بوونەوەرێکی
تۆکمە
نییە
کە
بە
تایبەتمەندی کەمینەوە ببێتە دیاردەیەکی جیهانی.
ئەم
کەمتەرخەمییە
جگە
لەوەی
کە
بووە
هۆی
نائارامی
سیاسی
لە
وەڵاتانی نوێباوی
هەڵقوڵاو
لە
ئیمپراتۆرییەکانی عوسمانی و نەمسا ـــ مەجارستان، بنەمایەکی
یاسایی
نوێی هێنایە کایەوە
کە
20
ساڵ
دواتر،
نازیسم
بە
دژی
وەڵاتە سەرکەوتووەکان
لە
شەڕدا
بە
کاری
هێنا
.
بەم
حاڵەش، مافی چارەی خۆنووسین
وەک
بنەمایەکی یاسای نێونەتەوەیی نەچەسپاوە و ئێستاش
هەر
یەکلا
نەکراوەتەوە.
ئەم
تەمومژە
بە
سەر
چەمکی چارەی خۆنووسیندا، کارێکی وایکردووە
کە
هەر
وەڵاتێکی ئەندامی
نەتەوە
یەکگرتووەکان
بە
جۆرێک لێکی بداتەوە و دەرفەتێکی
وا
بڕەخسێنێ
کە
هەر
قەیرانێک
بە
لا
خۆیا داکێشێ.
لە
لایەکی دیکەیشەوە
چونکە
زۆربەی وەڵاتان هەڵقوڵاوی
ڕاپەڕین
و خەباتی
خەڵک
بە
دژی
گرووپێکی
دەسەڵاتدار
بوون
و
بە
شێوازی
دیموکراتی و
هەڵبژاردن
،
بە
ڕێوە دەچن،
ئەم
مافە
ئەکەوێتە پەراوێزەوە و
لەگەڵ
واقیعەکانی دنیای سیاسەتی ئیمڕۆدا ناگونجێ.
داکۆکی
کردن
لە
مافی چارەی خۆنووسین،
لە
جاڕنامەی نەوتەوەیەکگرتووەکان ببوە بنەمایەک
بۆ
دژایەتی
کردن
لەگەڵ
ئیمپریالیزمدا.
بەڵام
گرێی
سەرەکی
ئەم
ڕەوتە،
لە
تیۆر و واقیعدا، ناسینی گرووپێکی نەتەوەیی
یان
یەکەیەک
بوو
کە
ئەم
مافەی ببێت،
چونکە
لەم
زاراوەدا
لە
سەر
«
خۆ
»
جەخت
دەکرێ
و جاڕنامەی
نەتەوە
یەکگرتووەکانیش
کە
پێ
لە
سەر
خودموختاری دادەگرێ،
ڕوونی
ناکاتەوە
کە
کام
گرووپ
توانایی
و مافی خودموختاری
هەیە
.
جاڕنامەی ساڵی 1960ی
نەتەوە
یەکگرتووەکان
بە
کۆی 89
دەنگ
،
سەربەخۆیی
شوێنە داگیرکراوەکانی ڕاگەیاند.
بەڵام
ئەم
جاڕنامە
لە
جیاتی
ئەوەی
کە
بوار
بدات
بە
«
نەتەوە
»
کە
دەوڵەتێک
بۆ
خۆی
دامەزرانێ، مافی چارەی خۆنووسینی
تەنیا
بە
قوربانییەکانی
ئیستیعماری
وەڵاتە ئەورووپیەکان بەخشی.
ئەگەرچی
پێودانگێکی دیاریکراویش
لە
ئارادا
نەبوو
تاکوو
دەری
بخات
کە
دەبێ
چ نەتەوەیەک
وەک
قوربانی
ئیستیعمار
بناسرێت!
بە
گشتی
گرووپی
نەتەوەیی
گەورە
و
ئەو
ناوچانەی
کە
لەباری جوگرافییەوە
لە
دەوڵەتی
ناوەندی
دوورن،
وەها
مافێکیان
هەیە
. مافی چارەی خۆنووسین،
لە
هەمان
کاتدا
کە
بریتییە
لە
ئازادی
دامەزرانی
دەوڵەت
و دیاریکردنی ڕژێمی
سیاسی
،
بە
مانای ڕزگاربوونیشە
لە
ڕکێف
و گوشاری
دەرەکی
پاش
وەدەسهێنانی
سەربەخۆیی
. مافی چارەی خۆنووسین،
هەندێ
جار
بە
مانای خودموختاری و
ئۆتۆنۆمی
ئەنجومەن
و
کەمایەتی
ئایینی
و
نەژادی
لە
ناو
وەڵاتێک
پێناسە
کراوە
.
سەرچاوە:
فەرهەنگی خاڵ
مورک لە خۆنان
خۆ
بەسەنگین و گرانگرتنی یەکێک
کە
لە
خۆیدا وانەبێ
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
گۆرانی خۆنن
خوانندگی، ترانەخوانی
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
گۆرانی خۆنن
قامبێژی
سەرچاوە:
فەرهەنگی خاڵ
بەخۆنازین
باییبوون
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
بەخۆنازین
به
خود
نازیدن
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
بەخۆنازین
خۆ
هەڵکێشان
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
بەخۆنازین
بایی
بوون
،
شانازی
بە
خۆکردن
سەرچاوە:
فەرهەنگی خاڵ
دیزە بەدەرخۆنە
بریتییە
لە
داپۆشین
و شاردنەوەی کارێک
سەرچاوە:
فەرهەنگی کوردستان
دیزە بەدەرخۆنە
مەبەس
لە
داپۆشین
و شاردنەوەی
ڕاز
و کارێک
سەرچاوە:
فەرهەنگی خاڵ
دەرخۆنە
جۆرە پنەیەکە
سەرچاوە:
فەرهەنگی خاڵ
دەرخۆنە
سەرپۆشێکی گڵینی دەسکدارە دەخرێتە
سەر
دەمی
مەنجەڵ
لەسەر
ئاگر
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
دەرخۆنە
نهبان
نوعی
بیماری
ستور
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
دەرخۆنە
دەرخون
لێهاتن.سندان، نەخۆشییەکی یەکسمە
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
لەخۆنە
ازماست
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
لەخۆنە
لە
خۆمانەوە
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
موورک لەخۆنان
کنایه
از
لاف
بی
معنی
زدن
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
موورک لەخۆنان
برێتی
لە
خۆ
بە
زل
شاندان و تاریفی
خۆ
کردن
سەرچاوە:
مەردۆخ کوردی - فارسی
میهمان ناخۆنە
ایرمان
، سَرخَر، مِهمان ناخوانده.
سەرچاوە:
مەردۆخ کوردی - کوردی
میهمان ناخۆنە
مەیمان
بێ
وادە
،
سەرخەر
. [میوانی ناوەخت]
سەرچاوە:
مەردۆخ کوردی - عارەبی
میهمان ناخۆنە
ضَیفن، غَیر مَدعُوّ.
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
نەخۆندی
بیسواد
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - کوردی)
نەخۆندی
نەخاندی
سەرچاوە:
هەنبانە بۆرینە (کوردی - فارسی)
نەخۆندە
بیسواد
3
4
5
6
7
8